Tuy nhiên, để “thay áo mới” cho dòng kênh này là cả một cuộc di dời của hàng ngàn con người – và không ít trong số đó vẫn còn mang nặng nỗi lo về chốn an cư trong tương lai.
Những ngày đầu tháng 7/2025, ghi nhận tại các tuyến đường dọc bờ Bắc kênh Đôi (Quận 8 cũ) như Hưng Phú, Nguyễn Duy, Hoài Thanh…, nhiều căn nhà được dựng tạm bằng tôn, gỗ nay đã bắt đầu tháo dỡ để bàn giao mặt bằng cho dự án nạo vét, cải tạo môi trường.
Theo Sở Xây dựng TP.HCM, hiện toàn thành phố còn khoảng 40.000 căn nhà lấn chiếm trên và ven kênh rạch, trong đó Quận 8 cũ là nơi tập trung đông nhất – riêng khu vực kênh Đôi, rạch Ông, rạch Xáng... đã có gần 15.000 căn, với hơn 1.500 căn nằm hoàn toàn trên mặt nước. Điều kiện sinh sống tại đây mất an toàn, nhiều khu vực xuống cấp, ô nhiễm nghiêm trọng; điển hình là vụ hỏa hoạn hồi tháng 4/2024 từng thiêu rụi nhiều căn nhà.
Dự kiến, công tác giải phóng mặt bằng phải hoàn thành trước ngày 2/9/2025 để dự án chính thức khởi công. Thế nhưng, với người dân nơi đây, bên cạnh sự đồng thuận với chủ trương, vẫn còn nhiều nỗi băn khoăn về tương lai chốn ở mới.
Ông Trần Kim Long, người đã sống hơn nửa đời người bên dòng kênh Đôi, chia sẻ rằng mình ra cắm cọc dựng nhà từ hơn 35 năm trước. Nay, khi buộc phải rời đi, ông lo lắng cho con cháu vốn quen trường lớp, bạn bè…
Tuy vậy, ông Long cũng chấp nhận để không tiếp tục sống cảnh tạm bợ: “Bây giờ nguyện vọng mình là cần một số tiền để mình đi chỗ khác sống thôi, không cần gì hết. Chỉ mong mức bồi thường đúng và hợp lý, để còn có thể mua chỗ khác. Nếu không hợp lý thì lấy đâu ra tiền mà mua nhà?”
Tương tự, bà Lê Thị Duyên (57 tuổi) cho biết đã sẵn sàng tâm lý rời đi, nhưng vẫn còn vướng giấy tờ nên chưa nhận được tiền và chưa bố trí được nơi an cư:
“Đương nhiên có tiền mới biết mình mua nhà lớn hay ở nhà nhỏ, còn không thì phải đi thuê. Chủ trương Nhà nước thì mình chấp hành thôi. Có điều giấy tờ chưa xong nên chưa đi được. Chỉ mong đi chỗ khác có công ăn việc làm ổn định hơn – điều đó mới là quan trọng với người dân.”
Dự án cải tạo bờ Bắc kênh Đôi có tổng mức đầu tư hơn 7.300 tỷ đồng, chỉ đứng sau dự án Rạch Xuyên Tâm. Các hạng mục chính gồm 4,3 km kè, nạo vét lòng sông, mở rộng đường, xây cầu Hiệp Ân 2, bến thủy nội địa,… Dự kiến công trình sẽ hoàn thành vào năm 2028, góp phần cải thiện môi trường, giảm ô nhiễm cho toàn khu Nam TP.HCM.
Bà Nguyễn Thị Lan, một trong những hộ nằm trong diện giải tỏa trắng, bày tỏ mơ ước giản dị là có được một nơi ở đàng hoàng – thay vì tạm bợ trên dòng kênh ô nhiễm: “Nói chung người ta sao mình vậy. Miễn có chỗ an cư lạc nghiệp là được rồi. Không cần đi đâu xa, chỉ cần đền bù đủ để có một chỗ ở để nương tựa”.
Ông Nguyễn Hồng Thuận, Trưởng Ban Bồi thường Giải phóng mặt bằng Quận 8 cũ (nay thuộc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM), cho biết: Trước đây, mức bồi thường thấp khiến người dân sau khi di dời không đủ tiền mua nhà tái định cư hay nhà ở xã hội. Để tháo gỡ, Sở và quận 8 cũ đã đề xuất mức hỗ trợ 70% giá đất khu vực đối với nhà ven kênh sử dụng trước 01/7/2014. Ngoài ra, còn có các chính sách hỗ trợ người dân mua nhà ở xã hội, ổn định kinh doanh, con em học tập không gián đoạn…
“Về mức hỗ trợ 70%, Sở Tài nguyên – Môi trường căn cứ vào các dự án từng triển khai tại Quận 8 cũ . Mức này đủ để mua nhà ở xã hội hoặc 1 suất tái định cư tối thiểu. Phần còn lại trả góp trong 15 năm, số tiền rất nhỏ nên đảm bảo được sự đồng thuận cao hơn trước đây.”
Để di dời hơn 1.500 căn nhà trên kênh, TP.HCM đã bố trí 9 dự án tái định cư, nhà ở xã hội riêng cho dự án bờ Bắc kênh Đôi. Những khu tái định cư này sẽ tích hợp nhiều tiện ích, như trường học, cơ sở y tế, công viên cây xanh… và đặc biệt có phương án tạo sinh kế giúp người dân ổn định lâu dài, bền vững sau khi chuyển đến nơi ở mới.