Sau hàng chục năm chờ đợi, dự án dự án cải tạo rạch Văn Thánh với tổng vốn đầu tư gần 9.000 tỷ đồng đã được HĐND TP.HCM thông qua. Niềm mong ước của hàng ngàn hộ dân sống nơi đây là con rạch này sẽ làm sạch sẽ, khang trang như kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè.
Chuẩn bị sang trang mới
Rạch Văn Thánh vào buổi sáng không ồn ào. Tiếng leng keng của xe ve chai, tiếng hàng rong rao bánh chưng bánh giò vẫn vang vọng qua từng con hẻm nhỏ. Hai bên bờ rạch nơi đây là những căn nhà lụp xụp, tạm bợ.
Những mái tôn hoen gỉ chen chúc nhau trên lối đi hẹp chưa đầy một mét - đó là không gian sinh sống của hàng ngàn hộ dân đã bám trụ mấy chục năm.
Mới đây, hơn 1.000 hộ dân sống ven rạch đã nhận được thông báo sắp phải di dời để phục vụ dự án cải tạo, chỉnh trang đô thị. Không ai phản đối sự đổi thay, nhưng với người dân nơi đây, chuyển nhà cũng đồng nghĩa với việc chuẩn bị sang trang mới.
Ngồi tựa lưng vào bức tường loang lổ cạnh hiên nhà, ông Lê Văn Thành (65 tuổi) trầm ngâm nhìn dòng nước đục ngầu dưới con rạch trước mặt nhà. Sống ở đây từ nhỏ, ông là người chứng kiến sự thay đổi rất rõ rệt từ con rạch Văn Thánh.
Theo ông Thành, trước kia, con rạch vẫn còn là nơi tắm giặt của cả xóm. Theo thời gian, con rạch bắt đầu rơi vào tình trạng ô nhiễm. Dòng nước đen kịt, ngập rác thải sinh hoạt và xác động vật bốc mùi nồng nặc là cảnh tượng thường ngày nơi đây:
“Tôi ở đây sống mấy chục năm rồi, đồng thời kênh này nó ô nhiễm từ lâu, thói quen của người dân ở địa phương này cũng quen với vấn đề ô nhiễm này rồi. Còn công tác giải tỏa thì mong giải tỏa và đền bù cho thỏa đáng, để khi chúng tôi dời đi đến nơi khác con cháu nó có chỗ ăn chỗ nghỉ”.
Cách nhà ông Thành mấy căn là tiệm tạp hóa nhỏ của bà Hiền. Tiệm chỉ vài mét vuông, chất đầy những thùng mì, chai dầu, bánh kẹo treo lủng lẳng….
Người phụ nữ ngoài 60, vừa sắp lại mấy kệ hàng vừa tâm sự với chúng tôi. Hơn 40 năm sống ở đây, bà Hiền đã quen thuộc với cảnh sinh sống nơi đây. Nay gia đình mới đã nhận được phiếu kê khai thông tin để phục vụ công tác đền bù và tái định cư, tâm trạng bà vừa mừng lại vừa lo khi sắp phải rời xa nơi mình gắn bó hơn nửa đời người:
“Tự nhiên đang yên ổn bây giờ mình đi ở chỗ khác, biết cái chỗ khác nó như thế nào, nên ai mà không lo nó có được như mình lúc bây giờ không? Hay là phải làm lại từ đầu nữa. Tại mình ở đây quen, giờ mình ở chỗ khác, biết cuộc sống mình nó có như bình thường như giờ hay là phải vất vả hơn hay sao nữa mình đâu có biết được”.
Lo và kỳ vọng
Tâm trạng của bà Hiền, cũng là nỗi lòng của bà Hồng (sống tại hẻm đường Võ Duy Ninh, ven bờ rạch Văn Thánh. Căn nhà này là nơi bà lớn lên, lấy chồng và nuôi con - gắn bó suốt gần nửa thế kỷ như một phần máu thịt.
Căn nhà nhỏ tuy cũ kỹ nhưng với bà Hồng đây là nơi có hàng xóm thân như người nhà và cuộc sống không phải lo nghĩ nhiều. Thế nên, khi nghe tin sắp di dời, cô không giấu được nỗi lo lắng, không chỉ vì chuyện tiền bạc, mà còn vì tương lai chưa biết sẽ ra sao:
“Buồn lắm con ơi… Ở đây mấy chục năm rồi, từ nhỏ tới lớn, giờ nghe vậy thì cũng buồn. Cũng lo, không biết đền bù có đủ để mình có nhà để ở không? Ở đây dân lao động khổ mà con, nếu mà Nhà nước đền bù không có đủ thì nhà đâu mình ở? Mình sống ở đây, đi làm gần đây, giờ đưa đi xa quá rồi sẽ như thế nào? Ở đây là chung, ai cũng vậy, nỗi lòng chung với nhau, ai cũng giống nhau vậy đó”.
Dù còn nhiều lo lắng, nhưng người dân quanh rạch Văn Thánh đang đặt nhiều kỳ vọng vào dự án này. Họ mong rằng, sau nhiều năm sống trong ô nhiễm và tạm bợ, sẽ được chuyển đến nơi ở khang trang, an toàn hơn. Còn với thành phố, đây sẽ là cơ hội để “hồi sinh” một tuyến rạch từng bị lãng quên, góp phần nâng cao chất lượng sống và cảnh quan đô thị:
"Giải tỏa rồi thì bây giờ làm như vậy thì dân ở đây ai cũng vui mừng, sạch sẽ, vệ sinh thì tất cả ai cũng vui mừng."
"Nói chung là giờ mong sao mình có chỗ ở ổn định, rồi cuộc sống ổn định này kia. Với lại nhất là mình gần bệnh viện, tại lớn tuổi rồi gần bệnh viện tiện hơn là đi xa.”
"Người dân ở đây và riêng bản thân tôi mong muốn được giải tỏa giống như kênh Nhiêu Lộc, sẽ đẹp hơn cho thành phố. Vừa có không gian xanh sạch nữa, ai lại không thích điều đó".
Rạch Văn Thánh dài gần 2km, từ cầu Điện Biên Phủ đến ngã ba kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè, nằm trên địa bàn phường Thạnh Mỹ Tây (quận Bình Thạnh cũ). Đây là một nhánh lớn trong hệ thống kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè, đóng vai trò quan trọng trong việc tiêu thoát nước và góp phần giảm ngập cho khu vực trung tâm thành phố.
Tuy nhiên, nhiều năm qua tuyến rạch bị lấn chiếm, bồi lấp và ô nhiễm nghiêm trọng, ảnh hưởng đến đời sống hàng nghìn hộ dân sinh sống ven rạch.
Dự án nạo vét, cải tạo môi trường và xây dựng hạ tầng rạch Văn Thánh được chia làm hai phần: bồi thường, hỗ trợ tái định cư cho 1.065 hộ dân với vốn 6.812 tỷ đồng; và phần nạo vét, xây dựng với kinh phí hơn 1.743 tỷ đồng.
Về hạ tầng, dự án sẽ cải tạo toàn bộ tuyến rạch chính dài 1,9 km và một nhánh dài 275 m. Tuyến đường ven rạch sẽ có lộ giới từ 6 đến 20 m. Cầu Phú An được xây mới rộng 17 m; đường Ngô Tất Tố, đoạn từ cầu An Phú đến đường Phú Mỹ, sẽ được mở rộng lên 25 m.
Dự án cũng xây dựng đường song hành với đường Điện Biên Phủ, hệ thống thoát nước mưa, nước thải và cống bao thu gom nước thải sinh hoạt. Ngoài ra, khoảng 4,2 ha đất sẽ được bố trí làm công viên, mảng xanh và hạ tầng kỹ thuật.