Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, việc xây dựng Lộ trình kiểm soát khí thải phương tiện nhằm giảm ô nhiễm không khí, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và cải thiện chất lượng môi trường sống. Đây cũng là cơ sở pháp lý để từng bước loại bỏ các phương tiện không đạt chuẩn khí thải, thúc đẩy chuyển đổi sang phương tiện sạch, thân thiện môi trường, phù hợp với cam kết quốc tế của Việt Nam trong giảm phát thải khí nhà kính và phát triển giao thông bền vững.
Quá trình triển khai Lộ trình sẽ được thực hiện thận trọng, theo từng giai đoạn, nhằm hạn chế tác động đến kinh tế - xã hội và đời sống người dân, đồng thời bảo đảm sự đồng thuận xã hội. Việc áp dụng sẽ được ưu tiên tại các khu vực ô nhiễm nghiêm trọng như Hà Nội và TP.HCM.
Song song với việc kiểm soát, loại bỏ phương tiện không đạt chuẩn, Bộ khuyến khích người dân chuyển sang phương tiện xanh như xe điện, xe hybrid và các công nghệ thân thiện môi trường, góp phần hình thành hệ thống giao thông hiện đại, bền vững.
Ưu tiên áp dụng sớm ở Hà Nội, TPHCM
Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất: Xe ô tô sản xuất trước năm 1999, khi tham gia giao thông sẽ áp dụng tiêu chuẩn khí thải Mức 1 (tương đương tiêu chuẩn Euro 1) kể từ ngày Quyết định có hiệu lực thi hành.
Xe ô tô sản xuất trong giai đoạn 1999-2016, khi tham gia giao thông sẽ áp dụng Mức 2 (tương đương tiêu chuẩn Euro 2) kể từ ngày Quyết định có hiệu lực thi hành.
Xe ô tô sản xuất trong giai đoạn 2017-2021, khi tham gia giao thông sẽ áp dụng Mức 3 (tương đương tiêu chuẩn Euro 3) từ ngày 1/1/2026; riêng Hà Nội và TPHCM thì áp dụng Mức 4 (tương đương tiêu chuẩn Euro 4) từ ngày 1/1/2027.
Xe ô tô sản xuất từ năm 2022 khi tham gia giao thông sẽ áp dụng Mức 4 từ ngày 1/1/2026; áp dụng Mức 5 (tương đương tiêu chuẩn Euro 5) từ ngày 1/1/2032; riêng Hà Nội và TPHCM thì áp dụng Mức 5 từ ngày 1/1/2028.
Từ ngày 1/1/2029, tất cả các xe ô tô tham gia giao thông ở Hà Nội, TPHCM phải đáp ứng từ Mức 2 trở lên.
Đáng chú ý, những kiểu loại xe ô tô sản xuất, lắp ráp theo giấy chứng an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường đã được cấp trước thời điểm 1/1/2022 cho đến thời điểm hết hiệu lực sẽ được áp dụng mức khí thải như xe ô tô sản xuất trong giai đoạn 2017-2021 (Mức 3).
Đánh giá thận trọng tác động trước việc áp dụng
Tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Lê Anh Tuấn cho biết, Bộ cơ bản thống nhất với dự thảo lộ trình áp dụng quy chuẩn khí thải đối với xe ô tô tham gia giao thông đường bộ. Cụ thể, từ Mức 1 đến Mức 3 và Mức 4 như dự thảo, tỉ lệ phương tiện không đáp ứng chỉ chiếm khoảng 3-9%, nên tác động xã hội là không lớn.
Tuy nhiên, việc áp dụng Mức 4 cho nhóm xe sản xuất giai đoạn 2017–2021 tại Hà Nội và TP.HCM cần được cân nhắc kỹ, bởi gần 16% xe trong nhóm này không đạt chuẩn, chủ yếu là xe tải và đầu kéo phục vụ vận chuyển hàng hóa. Nếu siết đồng loạt, chi phí logistics có thể tăng mạnh, nhất là tại TP.HCM – trung tâm cảng và trung chuyển hàng hóa lớn nhất cả nước.
Đối với thời điểm áp dụng quy chuẩn khí thải Mức 5, Thứ trưởng Lê Anh Tuấn cho rằng chưa nên triển khai trên toàn quốc, do các xe mới sản xuất sau năm 2022 vẫn đang trong thời gian ễn kiểm định lần đầu, dữ liệu đánh giá chưa đầy đủ; áp dụng sớm có thể khiến khoảng 15% phương tiện không đạt chuẩn, gây xáo trộn thị trường.
Đại diện Bộ Tư pháp cũng nhấn mạnh cần hài hòa giữa mục tiêu môi trường và phát triển kinh tế – xã hội, tránh ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất, lưu thông và quyền đi lại của người dân, đặc biệt tại các đô thị lớn, do vậy, cần đánh giá kỹ tác động trước khi triển khai.
Cần cơ chế hỗ trợ chuyển đổi phương tiện, bảo đảm cung ứng nhiên liệu sạch
Bên cạnh đó, để triển khai hiệu quả Lộ trình, cũng cần có cơ chế hỗ trợ đồng bộ, bao gồm: Hỗ trợ người dân và doanh nghiệp trong chuyển đổi phương tiện; bảo đảm nguồn cung nhiên liệu và công nghệ đáp ứng tiêu chuẩn khí thải; chuẩn bị nguồn lực tổ chức thực hiện; và đặc biệt là tăng cường công tác truyền thông để tạo sự đồng thuận xã hội.
Một số ý kiến khác đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường cần làm rõ nội dung liên quan đến phân vùng khu vực phát thải và thẩm quyền xác định vùng áp dụng tiêu chuẩn khí thải; quy định rõ thời hạn và lộ trình loại bỏ, tránh kéo dài tình trạng phương tiện cũ, chất lượng thấp tiếp tục phát thải gây ô nhiễm.
Không phân biệt xe nhập khẩu – xe sản xuất trong nước – xe đang lưu hành
Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu việc xây dựng lộ trình áp dụng quy chuẩn khí thải ô tô phải được triển khai đồng bộ, thống nhất giữa xe sản xuất trong nước, xe nhập khẩu và xe đang lưu hành, tránh chênh lệch tiêu chuẩn gây bất bình đẳng và rối loạn thị trường.
Các nội dung có thể ảnh hưởng đến quyền tài sản và quyền đi lại của người dân như khoanh vùng, hạn chế hay cấm lưu hành phương tiện phải được rà soát kỹ theo thẩm quyền, đúng cấp văn bản.
Phó Thủ tướng cũng yêu cầu đánh giá toàn diện tác động của chính sách việc hạn chế hay cấm phương tiện, xác định rõ số lượng tổ chức, cá nhân bị ảnh hưởng, để có chính sách hỗ trợ phù hợp, như: hỗ trợ đổi xe cũ, nâng cấp thiết bị, điều chỉnh phí dịch vụ vận tải, hay phát triển nhiên liệu sạch.
Phó Thủ tướng nhấn mạnh, nếu hạn chế phương tiện cá nhân tại đô thị, phải bảo đảm hệ thống giao thông công cộng thay thế đầy đủ và thuận tiện.
Đối với phương tiện của lực lượng quốc phòng, công an, Phó Thủ tướng cho rằng, việc quy định riêng chỉ áp dụng đối với phương tiện đặc chủng, còn các phương tiện vận tải, phục vụ dân sinh vẫn phải tuân thủ quy chuẩn chung; đồng thời tiếp tục nghiên cứu giải pháp cải tiến công nghệ, thay thế thiết bị để giảm khí thải.
Phó Thủ tướng giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Xây dựng và Bộ Tư pháp rà soát kỹ các nội dung trong dự thảo quyết định của Thủ tướng, bảo đảm đúng thẩm quyền; phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ trong việc thống nhất tiêu chuẩn khí thải giữa các loại phương tiện và tiêu chuẩn nhiên liệu. Trong tổ chức thực hiện, cần phân cấp mạnh cho địa phương, tạo điều kiện để các địa phương có thể áp dụng sớm và ở mức tiêu chuẩn khí thải cao hơn, phù hợp với điều kiện thực tế.