Sau gần 2 tháng quy định về thực hiện phân loại rác tại nguồn và áp dụng mức xử phạt đối với hộ gia đình, cá nhân không phân loại chất thải rắn sinh hoạt có hiệu lực thì tại Hà Nội và TP.HCM đều ghi nhận việc xử phạt không phân loại rác tại nguồn chưa thể thực hiện bởi ngoài các khu vực đã thí điểm từ trước, hiện công tác phân loại rác vẫn chưa đáp ứng được quy định hiện hành.
Một số nơi như quận Hoàn Kiếm (Hà Nội) đã thực hiện khá tốt việc phân loại rác tại nguồn và xử phạt theo đúng Nghị định nhưng chính quyền địa phương lại thiếu nhân lực để giám sát và kiểm tra việc thực hiện phân loại rác.
Ông Nguyễn Hoàng Đức, Phó chủ tịch UBND phường Hàng Buồm, quận Hoàn Kiếm thông tin, trung bình 1 tháng, phường mới xử lý được 3-4 trường hợp vi phạm: "Một số địa điểm không có camera giám sát nên chúng tôi phải phân người cắm chốt và có các biển cảnh báo. Tuy nhiên, khi chúng tôi xử phạt thì nhiều bác cao tuổi ở trong ngõ sâu tiện đi chợ thì mang rác ra vứt nên xử phạt không được cao. Chế tài của chúng ta là xử lý bắt tận tay, tại trận để xử lý thì tương đối khó".
Việc xử phạt không phân loại rác tại nguồn chưa thể thực hiện, theo các chuyên gia môi trường đến từ nguyên do như các đơn vị thu gom rác chưa có hướng dẫn cụ thể; chưa được trang bị các dụng cụ thu gom rác thải đã phân loại; chưa được phổ biến về tần suất và địa điểm thu gom rác đã phân loại; phía cơ quan chức năng cũng chưa có cơ chế giám sát và hệ thống nhân lực đủ mạnh để xử lý.
PGS.TS Nguyễn Thế Chinh - nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược & Chính sách, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng, để xử phạt thì bước đầu tiên phải tổ chức thực hiện phân loại rác thật tốt: "Trước hết các địa phương phải thực hiện hệ thống phân loại rác đến từng hộ dân, phải đánh giá lại xem ở đâu đã thực hiện tốt thì có căn cứ pháp lý xử phạt còn ở đâu chưa phân loại thì khoan hãy nói đến xử phạt mà tổ chức quy hoạch và đảm bảo điều kiện cho người dân phân loại rác đã".
TS Vũ Thanh Ca, Giảng viên cao cấp, Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội nêu đóng góp, để thực hiện được quy định này, cần sự vào cuộc của các bên, chính quyền địa phương và từng người dân:
"Việc xử phạt phải nâng cao ý thức cộng đồng, phải đảm bảo xử phạt có tác dụng để người dân hiểu được sự cần thiết phải phân loại rác thải tại nguồn; phải đảm bảo người dân nắm được phân loại rác ra sao, được thu gom, xử lý như thế nào. Quy trình đó phải đảm bảo sự thuận lợi cho người dân thì mới huy động sự phối hợp của người dân" .
Bên cạnh đó, Nghị định số 45/2022 xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường còn có những hạn chế khi áp dụng trong thực tiễn khi phụ thuộc vào từng địa phương ban hành quy định triển khai cụ thể; các quy định cũng đang dừng ở mức UBND phường chỉ có thể giám sát và lập biên bản đối với những hộ kinh doanh, cá nhân trên địa bàn nếu có vi phạm về xả rác, đổ rác không đúng quy định.
Đối với trường hợp khách vãng lai, người không có giấy tờ tùy thân thì khó lập biên bản để xử phạt.