Vì vậy, ngày nay, việc phát triển cơ sở hạ tầng và môi trường đạp xe an toàn, dễ tiếp cận không chỉ với trẻ em mà mọi lứa tuổi, ngày càng được xem là một yếu tố cốt lõi trong việc định hình đô thị bền vững.
Xe đạp- Phương tiện xanh cho trẻ em và nền tảng của giao thông bền vững
Hiện trong nhiều đô thị lớn trên thế giới, việc phát triển hạ tầng xe đạp không chỉ là một lựa chọn giao thông mà đã trở thành chiến lược quan trọng để xây dựng thành phố bền vững và đáng sống.
Nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng, xe đạp có thể chở được số người gấp sáu lần so với ô tô trên cùng một không gian đường phố và không tạo ra khí thải. Do đó, khi càng có nhiều người chuyển từ xe cơ giới sang xe đạp, mức phát thải khí nhà kính, bụi mịn và tiếng ồn cũng sẽ giảm đáng kể, góp phần cải thiện sức khỏe cộng đồng và chất lượng không khí.
Bên cạnh đó, những tuyến đường dành cho xe đạp còn mở rộng khả năng tiếp cận không gian công cộng, thúc đẩy sự gắn kết giữa con người với đường phố, hỗ trợ trẻ em, người cao tuổi và các nhóm yếu thế di chuyển dễ dàng hơn.
Bà Renata Carvalho, Trưởng phòng thiết kế tại Tổ chức Sáng kiến thiết kế đường phố toàn cầu (GDCI) chia sẻ:
“Việc đạp xe cũng cho phép trẻ em và thanh thiếu niên thực hiện rất nhiều chức năng khác nhau, từ đạp xe đến trường với cha mẹ hoặc với bạn bè, đến công viên sau giờ học... Đạp xe cũng đại diện cho khả năng di chuyển bền vững. Trẻ em, người lớn đều được hưởng lợi từ việc đạp xe. Trong đó, các bạn trẻ sẽ có thêm sức mạnh và sự tự tin, tự do, độc lập, nhận thức không gian và xây dựng nền tảng cho sức khỏe và hạnh phúc trong tương lai.”
Quan trọng hơn, xe đạp đem lại một nhịp sống chậm rãi, giúp cư dân quan sát, tương tác và cảm nhận thành phố theo cách gần gũi – điều mà các phương tiện cơ giới khó có thể mang lại.
Ở góc độ lâu dài, những đứa trẻ lớn lên trong môi trường ưu tiên giao thông bền vững sẽ trở thành những công dân có ý thức đúng đắn về lựa chọn phương tiện, ít phụ thuộc hơn vào xe cá nhân. Điều này tạo ra một vòng tròn tích cực: Càng nhiều người đạp xe, môi trường đô thị càng an toàn, thúc đẩy thêm nhiều người tham gia, và đó chính là lý thuyết An toàn nhờ số đông mà VOVGT đã từng đề cập trước đây.
Và ở cuối bức tranh đó, thủ đô Bogotá của Colombia, với các sáng kiến thúc đẩy đạp xe và xây dựng tuyến đường an toàn cho học sinh, là một ví dụ đáng chú ý.
Bogotá – bài học từ thành phố thúc đẩy văn hóa đạp xe và hành trình an toàn tới trường
Là thành phố lớn nhất và đông dân nhất của Colombia, thành phố Bogota, cũng giống như nhiều đô thị mọc lên trong những thập kỷ gần đây, phải đối mặt với tình trạng giao thông tắc nghẽn. Nhiều ý tưởng về giao thông đã được ban hành trong thời gian đó để hướng tới giảm ùn tắc, trong đó phải kể đến Ciclovía.
Ciclovía trong tiếng Tây Ban Nha có nghĩa là “đường xe đạp”. Đây là một sự kiện hàng tuần tại Bogota khi thành phố đóng các tuyến đường chính cho ô tô vào các ngày Chủ nhật để nhường không gian cho người đi bộ và đạp xe. Kể từ lần đầu xuất hiện vào năm 1974, đến năm 1995 thì Ciclovía đã được chính quyền thành phố chính thức hoá và dần phát triển thành mô hình khuyến khích đi xe đạp trên phạm vi toàn thành phố.
Ngày nay, mạng lưới hạ tầng giao thông xe đạp tại Bogota đã phát triển mạnh mẽ với gần 600 km đường dành riêng cho xe đạp bao gồm làn riêng, tích hợp lối đi bộ, cầu vượt,… Số liệu năm 2022 cho thấy mỗi ngày có khoảng 650 nghìn chuyến đi bằng xe đạp, chiếm 7% tổng số chuyến đi của thành phố.
Ông Oscar Ruiz, người đứng đầu phong trào Ciclovía tại Bogota chia sẻ:
“Khi chúng ta nói đến biểu tượng của các thành phố, như New York thì có Công viên Trung tâm, ở Paris thì có tháp Effeil, thì tại Bogota, chúng tôi có Ciclovía. Chúng tôi muốn mọi người không chỉ đạp xe tại sự kiện Ciclovía, mà xe đạp sẽ trở thành một phần đời sống thường nhật, từ đó hướng tới giải cứu môi trường, giải cứu Trái đất”.
Dù vậy, Bogota vẫn là thành phố có mật độ ô tô, xe máy tăng nhanh, cộng thêm tỉ lệ phương tiện chạy quá tốc độ vẫn ở mức cao, khiến nhóm giao thông yếu thế như xe đạp, đi bộ vẫn chịu nhiều rủi ro. Những năm gần đây, chính quyền thành phố Bogota đang nỗ lực xây dựng các “con đường an toàn” cho học sinh đi học — bằng cả hạ tầng, quy định giao thông, chính sách xã hội và các chương trình cộng đồng.
Một trong số các chương trình, chiến dịch tiêu biểu có thể kể đến Bike to School – Đạp xe tới trường. Khởi động từ năm 2013 và tiếp tục cho tới hiện nay, Bike to School là chiến dịch khuyến khích lựa chọn xe đạp như phương tiện di chuyển đến trường cho học sinh, đồng thời quảng bá văn hóa “di chuyển xanh, an toàn, bền vững”. Theo đó, mỗi sáng đi học và chiều tan trường, học sinh sẽ đi theo nhóm xe đạp từ các điểm tập trung tới trường, và ngược lại, dưới sự giám sát của người hướng dẫn, thường là các thầy cô hoặc cha mẹ, để đảm bảo an toàn.
Ngoài việc đơn thuần đi học, chương trình còn tổ chức các hoạt động ngoại khóa bằng xe đạp. Học sinh được đi tham quan, khám phá thành phố, công viên, di tích, kết hợp giáo dục về giao thông, không gian công cộng và văn hóa. Chương trình đã góp phần giảm thiểu TNGT liên quan tới xe đạp, lứa tuổi học sinh tại nhiều khu vực có tình hình giao thông phức tạp. Việc đạp xe thường xuyên cũng giúp em các em học sinh cải thiện thể chất, đồng thời xây dựng nhận thức sớm về ATGT.
Trở lại với Việt Nam, theo kế hoạch chính thức, từ 1/7/2026, Hà Nội sẽ ngừng lưu thông mô tô, xe máy chạy xăng/dầu trong khu vực Vành đai 1 để giảm ô nhiễm và ùn tắc. Thông báo được đưa ra trong bối cảnh tình hình ô nhiễm không khí tại Thủ đô những ngày gần đây đang ở mức nghiêm trọng.
Có thể thấy, việc chuyển đổi, hướng tới giao thông xanh đang là vấn đề cấp bách, và bên cạnh xe điện, xe đạp cũng có thể trở thành một “đối tác tự nhiên” bởi rẻ, sạch, phù hợp đường ngắn, thân thiện môi trường, dễ tiếp cận. Đầu tư vào hạ tầng xe đạp sẽ không chỉ giúp “giải bài toán ô nhiễm & tắc đường” mà còn đặt nền tảng cho một đô thị bền vững, sống tốt, an toàn cho người dân.