ĐỊNH DANH NGƯỜI BÁN VÀ LIVESTREAM
Dự thảo Luật Thương mại điện tử gồm 7 chương, 55 điều, quy định rõ quyền và trách nhiệm của các chủ thể như thương nhân điện tử, cá nhân kinh doanh trực tuyến, nền tảng thương mại điện tử, đơn vị hỗ trợ như logistics, thanh toán, quảng cáo, cùng các tổ chức, doanh nghiệp nước ngoài có hoạt động xuyên biên giới tại Việt Nam.
Tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày tờ trình dự án Luật Thương mại điện tử. Theo tờ trình của Chính phủ, một xu hướng đang phát triển nhanh chóng của Thương mại điện tử là hoạt động livestream bán hàng.
Quy định pháp luật hiện hành điều chỉnh hoạt động livestream bán hàng giống như một hoạt động quảng cáo đi kèm với bán hàng, mà chưa có các quy định riêng về các chủ thể tham gia livestream như chủ tài khoản, người tham gia livestream; các trường thông tin tối thiểu phải cung cấp cho người xem, trình độ chuyên môn của người thực hiện livestream, định danh chủ tài khoản, nghĩa vụ nộp thuế và các vấn đề về kiểm soát thông tin trong quá trình phát livestream.
Thực tiễn đã có nhiều vụ việc như các phiên livestream bán hàng nhiều tỉ đồng nhưng nhà nước không thu được thuế hay người nổi tiếng thực hiện livestream bán hàng thổi phồng chức năng của sản phẩm, ảnh hưởng rất lớn đến quyết định mua hàng và sức khỏe của người tiêu dùng. Vì không có cơ chế định danh điện tử cũng như kiểm tra, giám sát toàn diện, các nền tảng thương mại điện tử có thể bị lạm dụng để thực hiện các hoạt động gian lận hoặc trốn thuế. Các cơ quan quản lý, đặc biệt là cơ quan thuế, không thể theo dõi đầy đủ các giao dịch và hoạt động của người bán.
Thời gian qua, cơ quan chức năng đã khởi tố nhiều vụ án liên quan đến việc lừa đảo bán hàng trên mạng. Nhiều ý kiến cho rằng, việc làm mạnh tay chấn chỉnh là hết sức quan trọng, song gốc rễ là phải hoàn thiện quy định pháp luật theo hướng chặt chẽ, rõ ràng để điều chỉnh các hành vi thương mại trên môi trường mạng, hướng đến thúc đẩy kinh tế số nhưng đảm bảo an toàn, văn nh, gắn với trách nhiệm pháp lý của từng chủ thể liên quan.
Do đó, điểm mới tại dự thảo luật là quy định, người bán và livestream cần định danh cá nhân. Theo đó, dự thảo đề xuất định danh người bán hàng online trong nước qua VNeID. Người bán nước ngoài sẽ được định danh qua giấy tờ chứng nh tính hợp pháp. Trong các giao dịch, người bán cũng cần sử dụng tài khoản thanh toán của mình.
Với hoạt động livestream bán hàng, chủ nền tảng phải xác thực danh tính người livestream, công khai và có biện pháp kiểm soát theo thời gian thực nội dung bán hàng. Các nền tảng cũng có trách nhiệm lưu trữ toàn bộ dữ liệu (hình ảnh, âm thanh) của buổi livestream trong ít nhất 1 năm.
Về phía người livestream, họ cần cung cấp thông tin cho chủ nền tảng thương mại điện tử phục vụ việc định danh. Họ phải thực hiện đúng nội dung quảng cáo đã được cơ quan có thẩm quyền xác nhận, không được cung cấp thông tin gây nhầm lẫn về công dụng, xuất xứ và chất lượng, giá sản phẩm. Ngôn ngữ, hình ảnh, trang phục trong các phiên live cũng được yêu cầu không trái đạo đức xã hội, thuần phong mỹ tục.
Còn người bán có trách nhiệm cung cấp cho người livestream các tài liệu pháp lý chứng nh đáp ứng điều kiện đầu tư, kinh doanh với ngành, nghề có điều kiện trước khi livestream bán hàng. Cùng với đó, họ cũng phải cung cấp giấy tờ, tài liệu chứng nh đáp ứng chất lượng sản phẩm, hàng hóa theo quy định của pháp luật cho người livestream bán hàng.
Dự án Luật Thương mại điện tử đã được trình Quốc hội vào sáng 3/11 vừa qua. Do yêu cầu cấp thiết cần hoàn thiện và ban hành Luật Thương mại điện tử trong thời gian sớm nhất nên Chính phủ trình Quốc hội xem xét, thông qua dự án Luật tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV theo quy trình 01 kỳ họp.
08 NỘI DUNG NỔI BẬT CỦA DỰ THẢO LUẬT THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
Theo số liệu của Bộ Công Thương, quy mô thị trường thương mại điện tử Việt đạt trên 25 tỷ USD trong năm ngoái, tăng trưởng 20% so với 2023. Dự kiến năm 2030, quy mô thị trường xấp xỉ 63 tỷ USD. Dự án luật Thương mại điện tử được kỳ vọng sẽ tạo hành lang pháp lý toàn diện cho hoạt động kinh doanh trực tuyến, trong đó có livestream bán hàng.
Phóng viên Kênh VOV Giao thông Quốc gia đã có cuộc trao đổi cùng ông Hoàng Ninh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương về nội dung này.
PV: Thưa ông, xin ông cho biết những nội dung nổi bật của Dự thảo Luật Thương mại điện tử?
Ông Hoàng Ninh: Dự án Luật Thương mại điện tử sẽ tập trung vào 8 nhóm vấn đề lớn. Thứ nhất là bổ sung định vị pháp lý toàn diện cho các mô hình thương mại điện tử, từ bán hàng trực tiếp đến mô hình nhiều bên, tăng cường trách nhiệm, nền tảng trong việc rà soát, hỗ trợ thu hồi sản phẩm lỗi, bảo vệ người tiêu dùng, lưu trữ giao dịch phục vụ hoạt động kiểm tra. Thứ hai là mở rộng trách nhiệm đối với mạng xã hội hoạt động thương mại điện tử, nền tảng thích hợp đa dịch vụ, bổ sung quy định về trách nhiệm ngăn lạm dụng vị thế, bảo đảm cạnh tranh lành mạnh.
Thứ ba là bổ sung quy định về định danh người bán, trong nước và nước ngoài, thông qua giấy tờ pháp lý nhằm nh bạch giao dịch. Thứ tư là bổ sung những quy định về trách nhiệm của chủ thể bán hàng livestream, tiếp thị liên kết về định danh, nh bạch thông tin nhằm bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng. Thứ năm là bổ sung quy định về trách nhiệm của chủ quản nền tảng nước ngoài trong việc lập pháp nhân hoặc ủy quyền pháp nhân tại Việt Nam.
Thứ sáu là bổ sung quy định về trách nhiệm tối thiểu với các đơn vị cung cấp dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử. Thứ bảy là quy định các yếu tố đặc thù trong hợp đồng thương mại điện tử có chức năng đặt hàng. Cuối cùng, thứ tám là bổ sung quy định về phát triển thương mại điện tử trong nước và xuất khẩu, chính sách đặc thù cho vùng sâu, vùng xa đối tượng yếu thế, doanh nghiệp, nhỏ và các hộ kinh doanh.
PV: Thưa ông, vì sao Ban soạn thảo lại đề xuất những nội dung mới này?
Ông Hoàng Ninh: Thương mại điện tử hiện nay mới chỉ được quản lý bởi hai văn bản quy phạm pháp luật ở dạng nghị định, chưa điều chỉnh được những vấn đề đang tồn tại, bất cập như là sự xuất hiện của những mô hình kinh doanh mới, đa dạng về mặt chủ thể, phức tạp về mặt bản chất, ví dụ như livestream bán hàng, gây khó khăn trong việc thu thuế, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, bảo vệ dữ liệu cá nhân.
Những bất cập, thách thức của hoạt động thương mại điện tử xuyên bên dưới về chất lượng hàng nhập khẩu, về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, bảo vệ sản xuất trong nước nên việc điều chỉnh, hoàn thiện hệ thống pháp luật về thương mại điện tử là cần thiết, cấp thiết để theo kịp thực tiễn của việc phát triển nền kinh tế số, đảm bảo an toàn, nh bạch cho hoạt động thương mại điện tử, đồng thời nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước và tăng niềm tin của người tiêu dùng.
PV: Tại dự thảo này, Bộ Công thương đã đưa ra quy định về hoạt động bán hàng livestream, tiếp thị liên kết và trách nhiệm của các chủ thể có liên quan. Nội dung này cụ thể ra sao, thưa ông?
Ông Hoàng Ninh: Đối với hoạt động livestream thì chủ quản nền tảng phải xác thực danh tính người livestream công khai và thực hiện cơ chế, biện pháp kiểm soát theo thời gian thực đối với nội dung bán hàng livestream. Đối với người bán thì phải cung cấp cho người livestream tài liệu, pháp lý chứng nh, đáp ứng điều kiện. Đối với người livestream bán hàng thì không được cung cấp những thông tin gian dối hoặc gây nhầm lẫn về công cụ xuất xứ, chất lượng, giá cả, khuyến mại, chính sách bảo hành và một số nội dung khác liên quan đến hàng hóa dịch vụ, và phải thực hiện đúng các nội dung, quảng cáo đã được cơ quan có thẩm quyền xác nhận đối với hàng hóa dịch vụ thuộc trường hợp pháp luật quy định phải xác nhận nội dung quảng cáo.
Còn đối với hoạt động tiếp thị liên kết thì tổ chức cung cấp dịch vụ tiếp thị liên kết phải định danh người tiếp thị liên kết có cơ chế theo dõi, giám sát hoạt động của người tiếp thị liên kết, ngăn chặn, gỡ bỏ các liên kết hàng hóa dịch vụ vi phạm pháp luật, không tạo liên kết cho hàng hóa dịch vụ, cấm đầu tư kinh doanh, hàng hóa dịch vụ vi phạm pháp luật, kinh doanh theo phương thức đa cấp, trái phép hoặc theo cầu quan quản lý nhà nước có thẩm quyền. Thứ hai là người tiếp thị liên kết không cung cấp thông tin gian dối hoặc gây nhầm lẫn về công cụ, xuất xứ, chất lượng, giá cả, khuyến mại, chính sách bảo hành và các nội dung khác liên quan đến hàng hóa dịch vụ, không được thực hiện tiếp thị liên kết trên các nền tảng số đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công khai là vi phạm pháp luật.
PV: Vâng, xin được cảm ơn ông!
LÀNH MẠNH HOÁ MÔI TRƯỜNG KINH DOANH, LOẠI BỎ DẦN HÀNG NHÁI, HÀNG GIẢ
Hoạt động livestream bán hàng đang phát triển mạnh nhưng cũng kéo theo rủi ro về thông tin sai lệch và gian dối. Quy định về xác thực, định danh người bán được kỳ vọng sẽ hạn chế rủi ro, gian lận, lừa đảo trong hoạt động thương mại điện tử ra sao?
Phóng viên VOVGT đã có cuộc trao đổi cùng ông Vũ Trung Thành, chuyên gia trong lĩnh vực tư vấn và phát triển Thương mại điện tử:
PV: Thưa ông, ông đánh giá thế nào về điểm mới tại Dự thảo Luật Thương mại điện tử là người bán và livestream cần phải định danh cá nhân?
Ông Vũ Trung Thành: Quy định này là hoàn toàn phù hợp và thậm chí là cần thiết trong bối cảnh hiện nay. Chúng ta có thể tham khảo kinh nghiệm từ Trung Quốc, nơi mà hình thức bán hàng livestream đã phát triển rất sớm và cũng phải đối mặt với những hệ lụy tương tự. Việc xác thực danh tính giúp truy xuất trách nhiệm khi có sự cố xảy ra, ngăn chặn các đối tượng xấu lợi dụng sự ẩn danh để lừa đảo.
Khi danh tính được công khai, người bán hàng sẽ có trách nhiệm hơn với những lời quảng cáo, cam kết của mình. Nó cũng phù hợp với xu thế quản lý toàn cầu vì đây không phải là quy định riêng của Việt Nam. Các nước như Trung Quốc, Hàn Quốc, Liên nh Châu Âu đều đang hướng tới việc tăng cường trách nhiệm của nền tảng và tính nh bạch của người bán.
PV: Theo dự thảo Luật, chủ quản nền tảng thương mại điện tử phải có biện pháp ngăn chặn, dừng phát trực tuyến theo thời gian thực và gỡ bỏ nội dung, liên kết khi phát hiện nội dung vi phạm pháp luật hoặc liên quan đến hàng hóa, dịch vụ bị cấm. Theo ông, quy định như vậy, liệu có khả thi?
Ông Vũ Trung Thành: Quy định này là cần thiết và có tính khả thi, nhưng cần có lộ trình và sự chia sẻ trách nhiệm. Các nền tảng lớn hoàn toàn có khả năng triển khai các bộ lọc từ khóa, phát hiện hình ảnh vi phạm bằng AI, và có đội ngũ giám sát viên con người để xử lý các báo cáo. Các nền tảng như Facebook, TikTok, Shopee đã và đang thực hiện việc gỡ bỏ nội dung vi phạm chính sách cộng đồng. Việc luật hóa quy định này chỉ là đặt nó trong khuôn khổ pháp lý rõ ràng hơn, với các tiêu chí vi phạm được xác định cụ thể bởi luật pháp Việt Nam.
Điều kiện để khả thi là Luật và các văn bản hướng dẫn cần phải liệt kê một cách rõ ràng, cụ thể những "hàng hóa, dịch vụ bị cấm" và "nội dung vi phạm pháp luật" để nền tảng có căn cứ thực thi, và cần có một cơ chế phối hợp nhịp nhàng giữa cơ quan quản lý nhà nước và các nền tảng, ví dụ như một cổng thông tin tiếp nhận và xử lý cảnh báo từ phía cơ quan chức năng.
PV: Theo ông, các quy định về quản lý livestream trong Dự án Luật Thương mại điện tử khi được ban hành sẽ có tác động xã hội ra sao?
Ông Vũ Trung Thành: Khi được ban hành, các quy định này sẽ tạo ra những tác động xã hội sâu rộng và phần lớn là tích cực, giúp lành mạnh hóa môi trường kinh doanh, khi loại bỏ dần những người bán hàng thiếu uy tín, hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng ra khỏi thị trường; bảo vệ người tiêu dùng, người tiêu dùng sẽ an tâm hơn khi mua sắm, từ đó thúc đẩy niềm tin và gia tăng tổng mức chi tiêu cho thương mại điện tử.
Những người bán hàng nghiêm túc, có thương hiệu sẽ được hưởng lợi, vì họ hoạt động trong một sân chơi nh bạch và lành mạnh hơn. Còn các sàn thương mại điện tử và mạng xã hội sẽ không còn là "vùng trắng" về pháp lý, mà phải chủ động cùng với nhà nước trong việc quản lý nội dung và hoạt động kinh doanh trên nền tảng của mình.
PV: Vâng, xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi này!
Việc hoàn thiện Luật Thương mại điện tử không chỉ nhằm tạo môi trường kinh doanh công bằng, nh bạch, mà còn là bước cần thiết để doanh nghiệp Việt Nam chủ động hội nhập, nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường toàn cầu thông qua thương mại điện tử. Các quy định về quản lý livestream trong Dự thảo Luật là những bước đi cần thiết, phù hợp với xu thế chung và thực tiễn phát triển, góp phần thúc đẩy thương mại số phát triển lành mạnh, nh bạch và bảo vệ người tiêu dùng trong môi trường trực tuyến.
Bạn kỳ vọng gì vào Luật Thương mại điện tử với nội dung về quản lý livestream? Những quy định mới sẽ giúp cho các giao dịch trong hoạt động thương mại điện tử an toàn và tiện lợi hơn như thế nào?
Mời các bạn cùng chia sẻ ý kiến, đóng góp cho Dự thảo qua hotline 02437.91.91.91, qua fanpage VOVGT, hoặc có thể góp ý trực tiếp trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Công thương.
----
Đừng quên đón nghe và tương tác với “Dự thảo trên tay” trên các kênh phát thanh của Ban VOV Giao thông Quốc gia, trên website: vovgiaothong.vn, hoặc trên các nền tảng podcasts dành cho di động.