Luật Sở hữu trí tuệ: Phân chia lợi ích thế nào

BẢO HỘ THỎA ĐÁNG VÀ CÂN BẰNG

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ do Bộ Khoa học và Công nghệ soạn thảo có 4 Điều, gồm: Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ; Sửa đổi, bổ sung một số điều của luật khác có liên quan…

Cụ thể, sửa đổi, bổ sung 92 Điều của Luật Sở hữu trí tuệ, trong đó, quy định rõ quyền tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả, quyền liên quan.

Chẳng hạn, khoản 9, Điều 4 dự thảo Luật Sở hữu trí tuệ quy định: Tác phẩm, bản ghi âm, ghi hình đã công bố là tác phẩm, bản ghi âm, ghi hình đã được phát hành với sự đồng ý của chủ sở hữu quyền tác giả, chủ sở hữu quyền liên quan để phổ biến đến công chúng với một số lượng bản sao hợp lý dưới bất kỳ hình thức nào.

Đặc biệt, dự thảo Luật Sở hữu trí tuệ cũng được sửa đổi theo hướng khuyến khích tạo ra, khai thác và phổ biến sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí sử dụng ngân sách nhà nước.

Cụ thể, quyền đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí là kết quả của nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước được trao cho tổ chức chủ trì một cách tự động và không bồi hoàn, trừ các đối tượng thuộc lĩnh vực quốc phòng, an ninh quốc gia do Nhà nước đăng ký.

Dự thảo Luật cũng được sửa đổi theo hướng đảm bảo mức độ bảo hộ thỏa đáng và cân bằng trong bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ.

Cụ thể, tác phẩm đã được chủ sở hữu quyền tác giả cho phép định hình trên bản ghi âm, ghi hình thì tổ chức, cá nhân được phép sử dụng mà không phải tiếp tục xin phép, nhưng phải trả tiền bản quyền theo thỏa thuận, trường hợp không thỏa thuận được thì thực hiện theo quy định của Chính phủ hoặc khởi kiện tại tòa án.

Dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ đã được các đại biểu thảo luận tại kỳ họp thứ 2, Quốc hội khóa XV vừa qua.

Hiện, dự thảo Luật đang được Bộ Khoa học và Công nghệ hoàn thiện theo sự góp ý của các đại biểu Quốc hội và sẽ được xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XV vào năm sau.

TRANH CHẤP NGÀY CÀNG PHỨC TẠP

Trong bối cảnh các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ đang diễn ra ngày càng phổ biến và phức tạp,  việc ra đời Luật Sở hữu trí tuệ sẽ góp phần tạo sự minh bạch, bảo đảm thực thi quyền sở hữu trí tuệ như thế nào?

Phóng viên VOVGT có cuộc phỏng vấn ông Đinh Hữu Phí, Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ - đơn vị chủ trì soạn thảo luật về nội dung này:

PV: Xin ông cho biết những điểm mới nổi bật của dự thảo Luật sở hữu trí tuệ so với quy định hiện hành?

Ông Đinh Hữu Phí: Luật lần này tập trung vào một số chính sách lớn sau đây. Thứ nhất, đảm bảo rõ quy định về tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả, người biểu diễn, chủ sở hữu quyền liên quan trong trường hợp chuyển nhượng, chuyển giao quyền tác giả quyền liên quan.

Thứ hai, quan trọng nhất của kỳ sửa đổi lần này là tạo ra cơ chế khuyến khích các tổ chức chủ trì, các tác giả sáng tạo ra, đăng ký, ứng dụng, thương mại hóa các sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí, kể cả giống cây trồng được tạo ra từ ngân sách nhà nước. Đây là một điểm rất quan trọng, tạo ra bước đột phá, khuyến khích các chủ thể nghiên cứu, tạo ra kết quả từ ngân sách nhà nước.

Thứ ba nữa là tạo thuận lợi cho thủ tục đăng ký quyền tác giả, quyền liên quan xác lập quyền sở hữu công nghiệp. Thứ tư là bảo đảm mức bảo hộ thỏa đáng và cân bằng trong bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ…

PV: Báo cáo tổng kết thi hành Luật sở hữu trí tuệ cũng cho thấy các vụ tranh chấp xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ ngày càng phức tạp. Vậy dự thảo Luật sở hữu trí tuệ đã đưa ra hướng khắc phục như thế nào?

Ông Đinh Hữu Phí: Một trong những chính sách lớn đặt ra trong lần sửa luật này là nâng cao hiệu quả hoạt động bảo vệ quyền trí tuệ. Theo đó, các quy định liên quan nhằm bảo đảm cơ chế bảo vệ quyền trí tuệ được hiệu quả, hợp lý và khả thi hơn.

Cụ thể là dự thảo Luật sửa đổi lần này quy định về hành vi xâm phạm quyền tác giả, các quy định về bảo vệ quyền trong môi trường số, ví dụ như quy định về biện pháp công nghệ, bảo vệ quyền, trách nhiệm pháp lý của các doanh nghiệp cung cấp các dịch vụ trung gian; rồi sửa đổi các quy định liên quan đến hàng hóa giả mạo về trí tuệ; rồi cách thức và phạm vi áp dụng các biện pháp kiểm soát qua biên giới đối với hàng hóa xuất nhập khẩu có liên quan đến các đối tượng về sở hữu trí tuệ.

PV: Ban soạn thảo kỳ vọng gì vào dự thảo luật lần này?

Ông Đinh Hữu Phí: Với mục tiêu thể chế hóa đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, khắc phục những bất cập trong thực tiễn thi hành Luật Sở hữu trí tuệ trong 15 năm qua, đồng thời nội luật hóa các cam kết quốc tế; Ban soạn thảo kỳ vọng khi được Quốc hội thông qua và có hiệu lực thì Luật sẽ góp phần tạo động lực mạnh mẽ để thúc đẩy các tổ chức, cá nhân sáng tạo, đầu tư nghiên cứu phát triển, đẩy mạnh hoạt động chuyển giao công nghệ thương mại hóa các đối tượng quyền trí tuệ.

Qua đó thu hút nhiều nguồn vốn đầu tư cho hoạt động của các tổ chức, doanh nghiệp nói chung và cho sự phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam trong thời gian tới.

Bên cạnh đó, việc nội luật hóa các cam kết quốc tế có ý nghĩa rất quan trọng, góp phần cải thiện môi trường đầu tư, làm lành mạnh hóa môi trường sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp, qua đó tạo điều kiện để hội nhập quốc tế và đóng góp cho sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước.

PV: Vâng, xin cảm ơn ông

XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH CHƯA HỢP LÝ

Tại kỳ họp thứ 2, Quốc hội khóa XV vừa qua, nhiều đại biểu Quốc hội cũng băn khoăn về việc xử phạt hành chính chỉ áp dụng đối với các hành vi xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan, nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý, giống cây trồng, còn lại sẽ áp dụng biện pháp dân sự.

Vì sao đại biểu Quốc hội băn khoăn về điều này? Phóng viên VOVGT đã phỏng vấn bà Nguyễn Thị Mai Phương, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội:

PV: Thưa bà, bà đánh giá như thế nào về tính cấp thiết của dự thảo luật này?

Bà Nguyễn Thị Mai Phương: Với tình hình mới cũng như điều kiện phát triển mới đất nước thì Luật Sở hữu trí tuệ cần được sửa đổi để đáp ứng một số các yêu cầu, khắc phục những tồn tại bất cập mà chúng ta đã nhận diện được qua quá trình thực thi Luật Sở hữu trí tuệ.

Tiếp tục nội luật hóa những cam kết quốc tế mà chúng ta đã tham gia, đặc biệt là những cam kết trong Hiệp định CPTPP và EVFTA.

Chúng ta cũng phải sửa đổi Luật Sở hữu trí tuệ để đảm bảo sự thống nhất với các luật vừa được ban hành trong giai đoạn vừa qua.

PV: Với những quy định đặt ra tại dự thảo luật, theo bà đã đáp ứng được tính cấp thiết đó hay chưa?

Bà Nguyễn Thị Mai Phương: Dự thảo luật đã bám sát chủ trương, đường lối của Đảng để thể chế hóa cũng như nội dung dự thảo luật cũng đã nhận diện, đưa ra những giải pháp để xử lý những bất cập đã nhận diện được trong quá trình thi hành luật.

Đồng thời dự thảo luật cũng đã tận dụng được những quyết định của điều ước quốc tế theo hướng có lợi cho người dân Việt Nam.

Mặc dù vậy, dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ còn nhiều nội dung cần được tiếp tục nghiên cứu, chỉnh lý để đảm bảo đáp ứng hoàn toàn, giải quyết triệt để những bức xúc mà chúng ta đã nhận diện được; đáp ứng một cách đầy đủ những cam kết quốc tế theo lộ trình mà chúng ta phải tham gia.

PV: Cụ thể là những vấn đề gì thưa bà?

Bà Nguyễn Thị Mai Phương: Hai vấn đề mà Chính phủ xin ý kiến Ủy ban thường vụ Quốc hội. Thứ nhất là việc trao quyền đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí là kết quả của nhiệm vụ khoa học công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước cho tổ chức, cá nhân chủ trì thực hiện nhiệm vụ.

Về vấn đề này Chính phủ đưa ra 2 phương án. Thứ nhất là sửa đổi việc quy định trao quyền này bằng cách trao quyền một cách tự động và không bồi hoàn cho tổ chức chủ trì. Phương án thứ hai là giữ nguyên như quy định hiện hành. Chúng tôi cho rằng phương án thứ nhất là hợp lý.

Tuy nhiên, phương án này cần phải làm rõ hơn một số nội dung. Ví dụ, như thế nào là tự động và cơ chế phân chia lợi ích giữa Nhà nước, tổ chức chủ trì và người sáng tạo.

Thứ ba nữa là quy định này cũng phải xem xét trong mối quan hệ với các đối tượng sở hữu trí tuệ khác, như quyền tác giả quyền liên quan cũng như giống cây trồng và cũng phải xem xét dưới sự đồng bộ của hệ thống pháp luật liên quan, đặc biệt là Luật quản lý và sử dụng tài sản công.

Vấn đề thứ hai mà Chính phủ đề xuất 2 phương án, đó là việc thu hẹp các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ được xử lý bằng biện pháp hành chính. Theo đó không xử phạt vi phạm hành chính đối với các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ đối với sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí, tên thương mại, bí mật kinh doanh và hành vi cạnh tranh không lành mạnh.

Phương án thứ hai là giữ nguyên quy định hiện hành.

Chúng tôi cho rằng đề xuất của phương án 1 là chưa hợp lý, lý do là biện pháp xử lý vi phạm hành chính có những phạm vi áp dụng riêng và không loại trừ biện pháp dân sự.

Do vậy, đương sự vẫn có thể yêu cầu bồi thường thiệt hại đối với hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ gây ra tại tòa.

Thứ hai là việc vi phạm hành vi này không chỉ ảnh hưởng đến chủ thể quyền, mà còn ảnh hưởng đến người tiêu dùng và xã hội nên cần có sự can thiệp của Nhà nước.

PV: Vâng, xin cảm ơn bà.

Hơn 16 năm thi hành, cùng với việc hội nhập quốc tế sâu rộng của Việt Nam thời gian qua cho thấy Luật Sở hữu trí tuệ còn tồn tại một số vướng mắc, bất cập. Nhiều quy định về việc bảo đảm hài hòa lợi ích giữa chủ thể quyền tác giả, quyền liên quan với tổ chức, cá nhân khai thác, sử dụng chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra.

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của của Luật Sở hữu trí tuệ được cho là sẽ khắc phục được những bất cập này.

Bạn kỳ vọng gì vào dự luật này? Nếu được ban hành, các quy định mới sẽ góp phần tạo thuận lợi cho việc đăng ký và thực thi quyền sở hữu trí tuệ như thế nào?

Mời các bạn cùng chia sẻ ý kiến, đóng góp cho Dự thảo qua hotline 02437.91.91.91, qua fanpage VOVGT, hoặc có thể góp ý trực tiếp trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Khoa học và Công nghệ.

---

# Đừng quên đón nghe và tương tác với “Dự thảo trên tay” lúc 15h30 đến 15h50, thứ hai và thứ tư hàng tuần trên FM91, vovgiaothong.vn, hoặc trên các nền tảng Podcast dành cho di động: Spotify, Aple Podcast và Google Podcast.