Gỡ nút thắt cho xăng dầu bằng “luật”: Làm sao để hài hoà các bên?

Tháo gỡ nút thắt về chiết khấu, tư duy điều hành xăng dầu và chu kỳ điều hành – liệu có hỗ trợ được nhiều cho doanh nghiệp? 

Để vận hành một cây xăng, mỗi tháng doanh nghiệp sẽ phải chi trả tiền lương nhân viên, thuê mặt bằng, khấu hao tài sản… Theo nhóm doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu trên cả nước, mức chi phí tối thiểu là khoảng 200 triệu đồng mỗi tháng, tùy vị trí, nghĩa là doanh nghiệp phải có doanh thu ít nhất bằng mức trên thì mới gọi là hòa vốn.

Tuy nhiên, trên thực tế, thời gian qua, khi thị trường xăng dầu khó khăn, có thời điểm, mức chiết khấu giảm về 50 đồng, thậm chí là 0 đồng/lít xăng.

Chiết khấu bằng 0 tức là không có hoa hồng, giá nhập vào bằng giá bán ra, doanh nghiệp phải tự bù các chi phí. Bà Trần Thụy Thùy Trâm, Giám đốc Công ty TNHH Thương mại Đoan Việt, cho biết:

"Chiết khấu tối thiểu là vấn đề quan trọng. Khi chúng tôi có chiết khấu thì thời gian điều hành giá 7 ngày, 10 ngày, 15 ngày cũng là yếu tố xếp hàng thứ 2. Mức chiết khấu tối thiểu để doanh nghiệp bán lẻ hoạt động phải dao động 5 - 7%. Đó là mức tối thiểu".

Bộ Tài chính cũng đề xuất cần quy định mức chiết khấu tối thiểu cho các đại lý bán lẻ, đảm bảo thị trường ổn định. Ông Nguyễn Minh Tiến, Cục trưởng Cục Quản lý giá, Bộ Tài chính, nói:

"Theo tôi nghĩ, nên quy định mức chiết khấu tối thiểu và xem cái đó là khoản chi phí nhất định để đảm bảo hoạt động của thị trường xăng dầu được ổn định vì doanh nghiệp là khâu rất quan trọng đưa sản phẩm đến tay người tiêu dùng, nên mình phải đảm bảo nó được thông suốt".

Tuy nhiên, theo các thương nhân đầu mối, khi đưa mức chiết khấu cố định vào cơ cấu giá cơ sở sẽ làm tăng giá xăng dầu. Bên cạnh đó, khi thị trường gặp vấn đề, không có sự chia sẻ giữa các khâu phân phối thì các khó khăn sẽ dồn hết đến các doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu.

Do vậy, điều quan trọng là sửa đổi công thức tính giá xăng dầu, đảm bảo tính đúng, tính đủ cho doanh nghiệp. Ông Nguyễn Anh Toàn, Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Dầu Việt Nam (PV Oil), chia sẻ:

"Nếu chúng tôi nhập về còn cao hơn cả giá bán ở xây xăng thì chúng tôi lấy nguồn lực ở đâu để chiết khấu cho khâu bán lẻ? Khi giá bán được phản ánh đầy đủ tất cả các chi phí tạo nguồn, từ giá mua, chi phí bán lẻ, chi phí vận chuyển… thì mặc nhiên bán lẻ sẽ có chiết khấu".

Về phương thức điều hành giá xăng dầu, hiện nay cũng có hai luồng quan điểm. Đó là Nhà nước tiếp tục quy định giá xăng dầu như hiện nay, hai là để doanh nghiệp tự xác định và công bố giá bán lẻ của mình. PGS,TS. Ngô Trí Long, chuyên gia kinh tế, nói:

"Với thị trường độc quyền, nhà nước không để cho thị trường tự quyết định, tức là doanh nghiệp và người tiêu dùng vì người ta lợi dụng vị thế độc quyền, vị trí thống lĩnh thị trường, nâng giá cao lên, gây bất lợi cho người tiêu dùng. Thị trường xăng dầu hiện nay chưa phải là thị trường cạnh tranh hoàn hảo, nên buộc Nhà nước phải định giá".

Thay vì việc sửa đổi các Nghị định 83 và 95 về kinh doanh xăng dầu theo hướng rút ngắn hơn chu kỳ điều chỉnh giá, ông Hoàng Trung Dũng, TGĐ Công ty CP Phát triển phụ gia và sản phẩm dầu mỏ (APP) cho rằng quan trọng vẫn là khâu điều hành:

"Tôi đánh giá ND 83 quy định về hệ thống là phù hợp và nên duy trì theo đúng tinh thần của ND 83 và 95 đã có hiệu lực rồi, còn phiên bản chỉnh sửa mới thì chúng tôi mong rằng chỉnh sửa kỳ điều hành lên 15 ngày (như 83) kèm theo bị chú là trong trường hợp có biến chuyển của thị trường, có đột biến… thì Bộ Công Thương trình Thủ tướng cho điều chỉnh ngay giá xăng dầu… như vậy chính là linh hoạt theo thị trường chứ không cứng nhắc như thời gian qua".

Ông Trần Duy Đông - Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước, Bộ Công Thương cho rằng, quá trình bàn bạc tiếp thu, trao đổi ý kiến nhằm thống nhất một mục tiêu cuối cùng là có được hướng xử lý hợp lý nhất, phù hợp nhất trong bối cảnh hiện nay cũng như cho dài hạn:

"Mỗi phương án lựa chọn đều có ưu, nhược, thậm chí có những phương án đã trao đổi rất kỹ rồi, có thể phù hợp tại thời điểm này nhưng chưa chắc đã phù hợp tại thời điểm khác nhưng chúng ta đã lựa chọn thì phải chấp nhận… và quan điểm của chúng tôi là làm chính sách thì phải hướng tới lâu dài.

Và tôn trọng những quy luật khách quan, chứ không chạy theo những vấn đề cục bộ, những vấn đề mang tính chất hiện tượng mang tính chất cá biệt".

Việc giá xăng dầu dao động rất lớn từ năm 2020 đặt ra nhiều thách thức. Song đây cũng là cơ hội để cơ quan quản lý nhà nước tư duy lại cách thức điều hành xăng dầu, sử dụng công cụ của nhà nước thế nào, nhà nước nên can thiệp đến đâu để đảm bảo an ninh năng lượng, kiểm soát CPI, thúc đẩy cộng đồng doanh nghiệp phát triển.