Dự thảo trên tay: Lấn biển, cần thiết nhưng phải thận trọng

Khu vực lấn biển là khu vực biển không thuộc khu bảo tồn, khu tránh trú bão, cảng biển, luồng hàng hải và các khu vực biển đã được quy hoạch, sử dụng vào mục đích an ninh, quốc phòng.

Tuy nhiên, do chưa có những quy định pháp lý cụ thể điều chỉnh hoạt động này nên trong những năm qua hoạt động lấn biển chưa mang lại hiệu quả như mong đợi, thậm chí gây tác động không nhỏ đến hệ sinh thái và làm ô nhiễm môi trường biển.

Trước tình hình đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã xây dựng Dự thảo Nghị định quy định hoạt động lấn biển. Dự thảo có 5 chương, 20 điều, hướng tới mục tiêu tạo ra khuôn khổ pháp lý cho hoạt động lấn biển; kiểm soát chặt chẽ và đưa ra giải pháp lấn biển hiệu quả.

Hoạt động lấn biển sẽ giúp VN vươn ra biển, tạo ra không gian phát triển kinh tế xã hội cho các khu vực ven biển; đồng thời chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, nước biển dâng và khắc phục tình trạng sạt lở bờ biển đang diễn ra phức tạp ở ven biển hiện nay.

So với các quy định hiện hành dự thảo Nghị định lần này quy định khu vực lấn biển và kế hoạch lấn biển rõ ràng. Theo đó, khu vực lấn biển là khu vực biển không thuộc khu bảo tồn, khu tránh trú bão, cảng biển, luồng hàng hải và các khu vực biển đã được quy hoạch, sử dụng vào mục đích an ninh, quốc phòng.

Khu vực lấn biển phải được xác định cụ thể vị trí địa lý, diện tích, ranh giới, tọa độ trên nền bản đồ địa hình đáy biển và phải đưa vào kế hoạch lấn biển do địa phương ban hành, phê duyệt sau khi có ý kiến bằng văn bản của Bộ Tài nguyên và Môi trường.

Dự thảo Nghị định cũng nêu rõ điều kiện cấp giấy phép lấn biển phải đảm bảo phù hợp với kế hoạch lấn biển đã được phê duyệt; có văn bản chấp thuận thực hiện dự án đầu tư lấn biển; có quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường, hoặc xác nhận kế hoạch bảo vệ môi trường; có phương án lấn biển theo quy định.

Về thẩm quyền cấp phép hoạt động lấn biển, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp giấy phép lấn biển trong các trường hợp: Dự án đầu tư lấn biển thuộc thẩm quyền chấp thuận hoặc quyết định chủ trương đầu tư của Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ; dự án đầu tư lấn biển có phạm vi ranh giới lấn biển thuộc hai hay nhiều tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; dự án đầu tư lấn biển có diện tích lấn biển từ 20 ha trở lên, hoặc có chiều dài đường ranh giới lấn biển từ 1.000 m trở lên. UBND cấp tỉnh cấp giấy phép lấn biển không thuộc trường hợp quy định trên.

Ngoài ra, dự thảo nghị định cũng đưa ra các quy định về quản lý và sử dụng khu vực đất đai hình thành do lấn biển. Cụ thể, khu vực biển của dự án đầu tư lấn biển đã cấp Giấy phép lấn biển được thực hiện quản lý, sử dụng theo quy định của pháp luật về đất đai.

Việc giao đất, cho thuê đất và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với khu vực biển đã được phê duyệt trong kế hoạch lấn biển phải bảo đảm một quỹ đất lấn biển nhất định thuộc dải đất dọc theo bờ biển bàn giao cho địa phương quản lý để xây dựng công trình hạ tầng công cộng, bao gồm lối đi xuống biển nhằm bảo đảm quyền tiếp cận biển của người dân, cộng đồng.

PV VOV Giao thông có cuộc phỏng vấn ông Phan Tuấn Hùng, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Tài nguyên và Môi trường - đơn vị chịu trách nhiệm chính xây dựng Nghị định này.

PV: Xin ông cho biết lý do ban hành Nghị định về hoạt động lấn biển?

Ông Phan Tuấn Hùng: Dự thảo Nghị định này là khung pháp lý, thể chế hóa Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam được ban hành tại Nghị quyết số 36 của Ban chấp hành Trung ương 8 khóa XII. 

Để thực hiện Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam việc mở rộng không gian ra biển và đại dương là yêu cầu bắt buộc đối với nước ta. 

Hiện nay đã có một số quy định của pháp luật về hoạt động lấn biển, tuy nhiên mới dừng lại ở nguyên tắc, khuyến khích, chưa có quy định cụ thể. Cụ thể, Luật Đất đai hiện nay có quy định khuyến khích hoạt động khai hoang lấn biển và Nghị định số 11/2021 có quy định giao khu vực biển để lấn biển, sau khi lấn biển sẽ được sử dụng đất theo quy định của Luật Đất đai. 

Tuy nhiên, lấn biển là một hoạt động phức tạp có cả tích cực lẫn tiêu cực, trong đó tích cực là tạo ra không gian phát triển giúp chủ động ứng phó với biển đổi khí hậu, nước biển dâng cũng như bảo vệ bờ biển; nhưng nó cũng có tác động tiêu cực đấy là ảnh hưởng đến hệ sinh thái, chôn vùi đáy biển cũng như tác động đến các hệ sinh thái ven biển nơi khu vực lấn biển. 

Chính vì vậy cần phải có một quy định pháp lý đồng bộ và toàn diện để điều chỉnh vấn đề này.

PV: Xin ông cho biết những điểm nổi bật của Dự thảo Nghị định lần này?

Ông Phan Tuấn Hùng: Nghị định lần này có 3 nội dung chính, thứ nhất đưa ra quy định về khu vực lấn biển và kế hoạch lấn biển; thứ 2 đưa ra các quy định về cấp phép lấn biển và thứ 3 là đưa ra các quy định về quản lý và sử dụng khu vực đất đai hình thành do lấn biển.

Cụ thể, thứ nhất Nghị định quy định rõ khu vực nào là khu vực được lấn biển và khu vực nào không được lấn biển.

Khu vực không được lấn biển liên quan đến khu bảo tồn, khu tránh trú bão hoặc là cảng biển theo pháp luật chuyên ngành yêu cầu bảo vệ để phục vụ các mục đích khác nhau.

Ngoài ra các khu vực khác có thể lấn biển nhưng phải đưa vào kế hoạch lấm biển do địa phương ban hành và kế hoạch lấn biển này sẽ được cụ thể hóa từ các quy hoạch, kế hoạch theo quy định của pháp luật về kế hoạch lấn biển để UBND trình HĐND phê duyệt để lấn biển.

Thứ hai, khi đã có kế hoạch lấn biển, các dự án mong muốn lấn biển thì sẽ phải đưa ra phương án lấn biển để cấp phép lấn biển, giúp cho việc quản lý chặt chẽ hoạt động lấn biển, đảm bảo hạn chế tối đa tác động xấu đến môi trường sinh thái tự nhiên  cũng như cộng đồng dân cư ven biển. Thứ 3 lấn biển xong thì đất sẽ được sử dụng như thế nào?

Trong này chúng tôi đưa ra quy định là đối với khu vực được cấp phép lấn biển sẽ được cập nhật vào quy hoạch sử dụng đất để giao đất, cho thuê đất theo quy định của Luật Đất đai

PV: Xin cảm ơn ông!

Những quy định trong Dự thảo Nghị định về hoạt động lấn biển liệu có hạn chế và giảm thiểu những tác động từ hoạt động lấn biển đối với môi trường? Những điểm nào cần lưu ý khi xây dựng Nghị định này? Phóng viên VOVGT trao đổi với ông Vũ Thanh Ca - Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu biển xung quanh nội dung này.

PV: Tình trạng nở rộ các công trình lấn biển đang là mối đe dọa lớn đối với môi trường sinh thái ven bờ. Theo ông, những quy định trong dự thảo lần này có đảm bảo hạn chế và giảm thiếu các tác động từ hoạt động lấn biển tới môi trường ?

Ông Vũ Thanh Ca: Tôi cho rằng đa phần các quy định trong dự thảo Nghị định đã giảm được rất nhiều tác động tới môi trường sinh thái từ hoạt động lấn biển.

Tuy vậy không thể nói chắc chắn rằng tất cả có thể giảm hết được, bởi vậy cần phải nghiên cứu thật kỹ và rà soát rất kỹ các quy định trong nghị định này để đảm bảo hoạt động lấn biển phải có lợi.

Tức là hệ sinh thái cũng như môi trường biển thực chất nó là tài nguyên tái tạo được khai thác sử dụng không chỉ cho thế hệ hiện nay mà các thế hệ mai sau và con người sống nhờ vào các dịch vụ hệ sinh thái.

Cho nên nếu không tính toán kỹ sẽ hy sinh giá trị rất lớn để đạt được giá trị rất nhỏ. Bởi vậy cần phải nghiên cứu thật kỹ những quy định để đảm bảo hạn chế tới mức thấp nhất tác động tới môi trường sinh thái trong khi vẫn đảm bảo phát triển kinh tế xã hội.  

PV: Theo quan điểm của ông Nghị định này cần tập trung vào những vấn đề gì?

Ông Vũ Thanh Ca: Nghị định cần quy định cụ thể một số vấn đề: Thứ nhất, cơ chế sử dụng đất sau khi lấn biển sẽ là cơ chế nào? Bởi vì đất đai ven biển có thể có giá trị rất cao, nhưng nếu như giao cho một tổ chức, cá nhân từ trước khi lấn biển để người ta khai thác sử dụng đất này sau khi hình thành không thỏa mãn Luật Đất đai, phải đấu giá quyền sử dụng đất.

Tức là tài nguyên này là của đất nước, nên cần được xem xét làm thế nào để hạn chế thấp nhất tham nhũng, lợi ích nhóm và đảm bảo mang lại lợi ích tốt nhất cho đất nước.

Thứ hai, quy định về đánh giá tác động môi trường, việc thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường phải cực kỳ chặt chẽ, trong đó phải phân tích chi phí lợi ích, lượng giá giá trị của các dịch vụ hệ sinh thái tại khu vực lấn biển và các lợi ích kinh tế mà khu vực lấn biển đem lại.

Thứ ba, Nghị định phải quy định quyền tiếp cận với biển, hiện nay rất nhiều khu đất ở sát biển được giao cho các doanh nghiệp và họ xây bít lại, không cho người dân đi qua để xuống biển.

Trong khi các bãi biển vẫn là tài sản công, người dân được quyền tiếp cận với biển. Nếu như mọi người dân được tiếp cận với biển thì giá trị sử dụng của nó sẽ tăng lên rất nhiều, mang lại lợi ích lớn cho đất nước.

Cho nên cần phải quy định rất rõ ràng quyền được tiếp cận với biển của người dân để đảm bảo sử dụng tốt nhất vùng đất mới được lấn biển.  

PV: Xin cảm ơn ông!

Với trên 3.260km bờ biển trải dài 28/63 tỉnh thành phố, trên 3.000 hòn đảo lớn nhỏ, Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia có tiềm năng và lợi thế lớn để mở rộng không gian phát triển ra biển và đại dương. Bởi vậy, hoạt động lấn biển là yêu cầu bắt buộc đối với VN nhằm bảo vệ bờ biển, ứng phó với biến đổi khí hậu và mở rộng không gian sống, phục vụ phát triển bền vững. Tuy nhiên, lấn biển cũng đang gây ra những tác động tiêu cực tới môi trường và các hệ sinh thái biển.

Dự thảo Nghị định về hoạt động lấn biển đang hướng đến tạo cơ sở pháp lý để giải quyết vấn đề này.

Mời các bạn cùng chia sẻ ý kiến, đóng góp cho Dự thảo Nghị định về hoạt động lấn biển qua hotline 02437.91919, qua fanpage VOVGT, hoặc có thể góp ý trực tiếp trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Tài nguyên và Môi trường.

Đừng quên đón nghe và tương tác với “Dự thảo trên tay” lúc 13h15p, thứ Hai và thứ Tư hàng tuần trên FM91, trên Spotify, Aple Podcast (đối với IOS) và Google Podcast (đối với hệ điều hành Android)