Cải tổ lại thanh tra chuyên ngành, chống tiêu cực, nhũng nhiễu

Tuy nhiên, quá trình thực hiện đã bộc lộ những hạn chế, bất cập. Do vậy, việc sửa đổi Luật Thanh tra là cần thiết nhằm thể chế hóa quan điểm của Đảng, Hiến pháp năm 2013 về công tác thanh tra, trên tinh thần đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong tổ chức và hoạt động thanh tra, khắc phục những tồn tại, hạn chế hiện nay.

Dự thảo Luật Thanh tra sửa đổi đang được Thanh tra Chính phủ xây dựng. Mới đây Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về dự luật này trước khi trình Quốc hội thảo luận tại kỳ họp thứ 3 sắp tới. Dự thảo luật có những nét nổi bật nào? Những sửa đổi, bổ sung sẽ tạo hành lang pháp lý cho hoạt động thanh tra thời gian tới như thế nào?

Dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi) gồm 8 chương, 116 điều, kế thừa các quy định hiện hành về tổ chức các cơ quan thanh tra nhà nước và thiết kế mô hình các cơ quan thanh tra phù hợp với thực tiễn quản lý nhà nước của các bộ, ngành, địa phương.

Dự thảo Luật được sửa đổi theo hướng quy định các bước tiến hành thanh tra chặt chẽ, cụ thể, dễ thực hiện, dễ kiểm tra, giám sát và phân biệt với các hoạt động kiểm tra thường xuyên của cơ quan quản lý nhà nước. Theo đó trình tự, thủ tục, các bước tiến hành hoạt động thanh tra áp dụng chung cho cả thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành.

Dự thảo Luật cũng quy định nguyên tắc hoạt động thanh tra được áp dụng theo quy định của Luật này và các quy định khác của Luật chuyên ngành có liên quan. Trong trường hợp cần thiết, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, cơ quan nhà nước khác có tổ chức cơ quan thanh tra chuyên ngành ban hành quy trình nghiệp vụ về thanh tra chuyên ngành phù hợp với đặc điểm quản lý của ngành, lĩnh vực do mình phụ trách.

Dự thảo Luật quy định việc xây dựng, định hướng thanh tra và kế hoạch thanh tra hằng năm nhằm bảo đảm hoạt động thanh tra có trọng tâm, trọng điểm, tránh chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động giữa các cơ quan thanh tra và giữa cơ quan thanh tra với các cơ quan kiểm tra, giám sát, kiểm toán nhà nước.

Dự thảo cũng quy định cụ thể nhiệm vụ, quyền hạn của người ra quyết định thanh tra; các quyền trong hoạt động thanh tra của Trưởng đoàn thanh tra; thành viên Đoàn thanh tra. Đồng thời, xác định nghĩa vụ cung cấp thông tin, tài liệu, báo cáo, giải trình của đối tượng thanh tra và các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan.

Việc xử lý sai phạm trong quá trình thanh tra cũng được quy định rõ trong dự thảo, nếu phát hiện hành vi vi phạm thì Trưởng đoàn thanh tra, thành viên Đoàn thanh tra lập biên bản về hành vi vi phạm để làm cơ sở xử lý theo quy định của pháp luật; nếu phát hiện thấy dấu hiệu của việc tẩu tán, chuyển dịch, hủy hoại tài sản thì đề nghị cơ quan kiểm soát có biện pháp ngăn chặn kịp thời hành vi đó.

Dự thảo lần này cũng đã lược bỏ hình thức thanh tra thường xuyên, hiện chỉ còn duy trì 2 hình thức là thanh tra theo kế hoạch và thanh tra đột xuất. Bên cạnh đó, Chính phủ đã thống nhất chuyển nội dung thanh tra nhân dân sang dự án Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở đang được xây dựng và trình Quốc hội thông qua cùng với Dự án Luật này.

Để nâng cao chất lượng, giảm bớt sự phiền toái cho các đối tượng thanh tra, Dự thảo Luật Thanh tra sửa đổi có những sửa đổi quan trọng nào?

PV  VOV Giao thông phỏng vấn ông Đinh Văn Minh, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ - đơn vị chịu trách nhiệm chính xây dựng dự luật này.

PV: Xin ông cho biết những điểm nổi bật trong Dự án Luật Thanh tra sửa đổi?

Ông Đinh Văn Minh: Thứ nhất, cần phân biệt giữa hoạt động thanh tra và kiểm tra. Hoạt động kiểm tra phải được thực hiện thường xuyên nhằm ngăn ngừa, phát hiện kịp thời các vi phạm và xử lý.

Để tránh tình trạng thanh tra tràn lan thì hoạt động thanh tra phải được thực hiện một cách chuyên nghiệp, bài bản theo đúng trình tự, thủ tục và hoạt động thanh tra chỉ tiến hành khi phát hiện ra các vi phạm.

Các chương trình kế hoạch thanh tra phải hướng vào những lĩnh vực thường xảy ra các vi phạm tham nhũng, tiêu cực mà trong quá trình quản lý có nhiều nguy cơ vi phạm.

Có thể tiến hành những cuộc thanh tra có tính chất toạn diện để đánh giá lại các cơ chế chính sách, từ đó đề xuất các hướng để hoàn thiện, sửa đổi bổ sung, bịt các kẽ hở.

Thứ hai, cũng phải xem xét về tổ chức các cơ quan thanh tra, bảo đảm tinh gọn, hiệu quả và đáp ứng yêu cầu quản lý. Tổ chức cơ quan thanh tra theo cấp hành chính có Thanh tra Chính phủ, thanh tra cấp tỉnh và thanh tra cấp huyện.

Có nhiều ý kiến cho rằng, nên tổ chức thanh tra cấp huyện như thế nào? là một cơ quan chuyên trách hay là thanh tra cấp huyện chủ yếu làm công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, tiếp công dân; còn hoạt động thanh tra có thể tập trung ở thanh tra cấp tỉnh như Chiến lược phát triển ngành thanh tra.

Thanh tra theo ngành, lĩnh vực, hiện nay Luật Thanh tra chưa quy định mỗi Bộ có một tổ chức thanh tra, nhưng thực tế rất nhiều bộ quản lý đa ngành, đa lĩnh vực, cho nên một thanh tra bộ có thể với tới tất cả các ngành lĩnh vực sẽ rất khó bảo đảm tính chuyên sâu, họ không phải cơ quan thanh tra chuyên nghiệp.

Vì vậy cần phải xem lại những ngành, lĩnh vực nào thực sự có nhu cầu, cần thiết tổ chức cơ quan thanh tra thì kiến nghị để thành lập hẳn cơ quan thanh tra chuyên nghiệp, để họ có đủ địa vị pháp lý cũng như nhiệm vụ quyền hạn để thực hiện tốt nhiệm vụ thanh tra.

Trong khi đó, một số tổ chức khác được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành nhưng thực chất đó là hoạt động kiểm tra thường xuyên, làm cho hoạt động thanh tra rất dày đặc, sắp tới có thể phải bỏ, chủ yếu kiểm tra nhằm phát hiện và xử lý các vi phạm hành chính.

Một vấn đề nữa là đưa ra trình tự, thủ tục rất chặt chẽ, khoa học, bài bản. Đặc biệt là khâu thẩm định các kết luận thanh tra, bảo đảm chất lượng cuộc thanh tra và trong suốt quá trình thanh tra cũng phải quan tâm giám sát, chống các biểu hiện tiêu cực, nhũng nhiễu trong hoạt động thanh tra.  

PV: Để nâng cao chất lượng thanh tra, giảm bớt những thủ tục gây phiền toái cho đối tượng thanh tra, dự thảo luật có những quy định cụ thể ra sao?

Ông Đinh Văn Minh: Chúng ta phải khử việc chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động thanh tra, bằng cách loại trừ ngay từ đầu, tức là từ khi xây dựng kế hoạch thanh tra, phải có sự chỉ huy tập trung, tránh cơ quan tổ chức, DN chịu nhiều sự kiểm tra, thanh tra cùng một lúc.

Đặc biệt, phải tăng cường trách nhiệm của người ra quyết định thanh  tra trong suốt quá trình thanh tra, vừa chỉ đạo hoạt động thanh tra nhưng cũng phải giám sát hoạt động của đoàn thanh tra; vừa tuân theo pháp luật vừa đảm bảo đạo đức công vụ, nếu có biểu hiện không lành mạnh cần phải xử lý ngay.

Một điểm nữa là hoạt động thanh tra phải công khai, dân chủ, nên các hoạt động phải diễn ra rất minh bạch, tránh áp đặt, chủ quan, phiến diện của cơ quan thanh tra.

PV: Xin cảm ơn ông!

Đề xuất lược bỏ hình thức thanh tra thường xuyên nhưng vẫn giữ thanh tra cấp huyện đang nhận được nhiều ý kiến khác nhau.

PV VOV Giao thông có cuộc trao đổi với ông Ngô Trung Thành, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội – đơn vị thẩm tra dự luật này.

PV: Thưa ông, việc lược bỏ hình thức thanh tra thường xuyên liệu có khắc phục được tình trạng chồng chéo trong hoạt động thanh tra và kiểm toán hay không?

Ông Ngô Trung Thành: Thực chất hoạt động thanh tra thường xuyên là hoạt động kiểm tra thường xuyên của các cơ quan, do đó việc duy trì thanh tra thường xuyên dẫn đến những chồng chéo, làm giảm hiệu quả, hiệu lực của hoạt động thanh tra, kiểm tra.

Dự thảo luật bỏ hình thức thanh tra thường xuyên là một thay đổi lớn, góp phần làm cho hoạt động thanh tra chuyên nghiệp, hiệu quả hơn.

PV: Thanh tra chuyên ngành giữ vai trò rất quan trọng trong quản lý nhà nước. Tuy nhiên, các quy định về thanh tra chuyên ngành đang có những bất cập, gây khó khăn, phiền hà cho các đối tượng thanh tra. Theo ông, quy định trong dự thảo Luật Thanh tra lần này đã khắc được vấn đề này hay chưa?

Ông Ngô Trung Thành: Thanh tra chuyên ngành có vai trò đặc biệt quan trọng trong quản lý nhà nước, trong nhiều trường hợp cũng có những hiện tượng gây khó khăn, bức xức cho đối tượng thanh tra do trùng lặp, thanh tra nhiều đối với một đối tượng.

Dự thảo luật bỏ thanh tra thường xuyên là bước tiến lớn, cải tổ lại hoạt động thanh tra chuyên ngành, bảo đảm sát thực, đúng hơn với bản chất của thanh tra.

Đồng thời việc thành lập thanh tra chuyên ngành ở một số tổng cục, cục thuộc bộ đây cũng là một thay đổi tương đối lớn, cần phải xem xét đánh giá hết sức kỹ lưỡng.

PV: Một vấn đề mà dư luận đang khá quan tâm, đó là việc giữ hay bỏ thanh tra cấp huyện, quan điểm của ông thế nào?

Ông Ngô Trung Thành: Việc giữ hay bỏ thanh tra cấp huyện, quá trình thẩm tra cũng có 2 loại ý kiến, mỗi loại ý kiến đều phân tích những ưu điểm và hạn chế của từng phương án.

Quan điểm của cá nhân tôi là nên trình Quốc hội xem xét kỹ lưỡng cả 2 phương án này để có cái nhìn toàn diện hơn, trên cơ sở đó có lựa chọn phù hợp.

PV: Theo ông Dự thảo Luật cần tập trung sửa đổi, bổ sung thêm những nội dung nào?

Ông Ngô Trung Thành: Sửa đổi Luật Thanh tra lần này cái quan trọng nhất là phải có những quy định phân biệt rõ được hoạt động thanh tra và kiểm tra.

Đồng thời, cần nghiên cứu đổi mới hệ thống cơ quan thanh tra theo cấp hành chính, đặc biệt đối với thanh tra cấp huyện.

Liên quan đến hệ thống thanh tra chuyên ngành cũng phải đổi mới mạnh mẽ, hiệu quả hơn, nhằm phòng ngừa và phát hiện những vi phạm pháp luật trong lĩnh vực chuyên ngành, kịp thời xử lý, đáp ứng yêu cầu của quản lý nhà nước.

Một điểm nữa là phân định rạch ròi trách nhiệm giữa thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước với cơ quan thanh tra, để làm sao kết luận thanh tra thực sự khách quan, chính xác và không bị chi phối bởi bất cứ một tác động nào.

PV: Xin cảm ơn ông!

Với quan điểm thanh tra là tai mắt của trên, là người bạn của dưới và mục đích hoạt động thanh tra là nhằm hoàn thiện cơ chế, chính sách, phòng ngừa, phát hiện và xử lý vi phạm pháp luật.

Vì vậy, dự thảo Luật thanh tra sửa đổi lần này đề cao vai trò và rõ trách nhiệm của Thủ trưởng các cơ quan quản lý nhà nước trong hoạt động thanh tra; đảm bảo công khai minh bạch, góp phần phòng chống tham nhũng và tiêu cực.

Những quy định mới trong Dự thảo Luật Thanh tra sửa đổi đang hướng đến tạo cơ sở pháp lý để giải quyết vấn đề này.

Mời các bạn cùng chia sẻ ý kiến, đóng góp cho Dự thảo qua hotline 02437.91.91.91, qua fanpage VOV Giao thông, hoặc có thể góp ý trực tiếp trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Công thương.

---

Đừng quên đón nghe và tương tác với “Dự thảo trên tay” lúc 15h30 đến 15h50, thứ Hai và thứ Tư hàng tuần trên FM91, vovgiaothong.vn, hoặc trên các nền tảng Podcast dành cho di động: Spotify, Aple Podcast và Google Podcast.