Xung đột Nga - Ukraine: Vận tải hàng hóa đường sắt bị ảnh hưởng thế nào?

Nghe nội dung chi tiết tại đây:

Vào đầu tháng 3, Hiệp hội đường sắt quốc tế (UIC) đã đình chỉ tư cách thành viên của đường sắt Nga và Belarus cho đến khi hòa bình trở lại tại Ukraine. Thông báo này đã đặt tuyến vận tải đường sắt Á - Âu trước nguy cơ “đứt gãy” nếu các nước thành viên hưởng ứng.

Tuyến vận tải đường sắt liên vận quốc tế Á – Âu, mà tiêu biểu là tuyến đường sắt theo kế hoạch “Hành lang và con đường”, hay con gọi là “Con đường tơ lụa mới”, đang khai thác mạnh nhất hiện nay lại đi qua Nga, Belarus Các đoàn tàu theo tuyến này sẽ xuất phát từ Trung Quốc theo 3 hướng: Sang thẳng Nga, qua Mông Cổ sang Nga hoặc qua Kazakhstan sang Nga; Từ Nga sang Belarus - Ba Lan - Đức và đi các nước châu Âu khác.

Tuy nhiên, trước tình hình hiện tại, vận tải đường sắt Á - Âu buộc phải chuyển hướng qua tuyến vận tải khác có tên gọi “hành lang giữa”. Đây là tuyến đường phần lớn đi theo hành lang giữa: Từ Trung Quốc đến Kazakhstan, qua Biển Caspi đến Azerbaijan sau đó qua Georgia đến Istanbul ở Thổ Nhĩ Kỳ. Từ đây hàng có thể đi bằng đường sắt hoặc đường biển sang các nước châu Âu. Hoặc có thể đi qua các nước Trung Á khác như Kyrgyzstan, Uzbekistan, Turkmenista, sau đó qua Biển Caspi hoặc đi tiếp Afghanistan.

Ông Cankat Yildiz, chuyên gia của công ty vận tải Middle Corridor chia sẻ: “Để so sánh với tuyến chính Trung Quốc – Kazakhstan – Châu Âu, các tuyến này không đem lại hiệu quả cao cả về cửa khẩu và chất lượng dịch vụ. Trước đây các tuyến này chủ yếu dùng cho khối CIS (cộng đồng các quốc gia độc lập) sang Châu Âu. Tuy nhiên, chúng tôi đang trong quá trình đàm phán để cải thiện chất lượng cho các tuyến này”.

Dù đem lại hiệu quả không cao, tuy nhiên do khối lượng hàng hóa dồn sang tuyến này lớn, cộng thêm cả một lượng hàng hóa khổng lồ chuyển từ hình thức vận tải biển sang đường sắt, các tuyến phụ này hiện đang trong tình trạng quá tải. 

Ông Hongming Fang từ Trung tâm Hậu cần Ngoại quan Uy Vũ, tỉnh Cam Túc, Trung Quốc cho biết, trước khi có xung đột, sản lượng vận chuyển của các tuyến đường sắt đi qua Nga, tính theo đơn vị công-ten-nơ hóa là vào khoảng 1,5 triệu TEU. Và các tuyến phụ chỉ có thể đảm nhận khoảng 3-5% con số này. Do đó, nếu tình hình chiến sự còn kéo dài, việc đầu tư cơ sở hạ tầng, chất lượng dịch vụ cho các tuyến mới là điều cần thiết:

“Chúng tôi đang lên kế hoạch đầu tư, thiết lập tuyến thương mại tự do với Georgia, và sau đó sẽ là Budapest của Hungary. Đây cũng là dịp tốt để cải thiện hợp tác và quan hệ quốc tế với các quốc gia Châu Âu”.

Hiện mỗi tháng Trung tâm Uy Vũ có khoảng 8-10 chuyến tàu chở hàng tới Châu Âu thông qua tuyến Hành lang giữa. Ông Fang cho biết thêm, sự gián đoạn tuyến đường sắt đi qua Nga không phải là lí do duy nhất để xem xét phát triển thêm tuyến đường này. Nếu được đầu tư sớm, tuyến Hành lang giữa hoàn toàn có thể trở thành giải pháp cạnh tranh với các tuyến đường sắt đi qua Nga. Tuy nhiên, phải chấp nhận thực tế rằng tuyến Hành lang giữa không thể đáp ứng nhu cầu quá lớn trong thời điểm hiện tại. Do đó, thiệt hại là điều không thể tránh khỏi.

Trả lời tờ Thời báo Toàn cầu, ông Feng Xubing, Phó Chủ tịch Ủy ban Điều phối Vận tải Đường sắt Trung Quốc-Châu Âu cho biết các tuyến tàu tới Kiev của nước này đã tạm ngưng trước khi tình hình chiến sự leo thang. Đánh giá thiệt hại, ông Feng Xubing cho biết hiện mức ảnh hưởng hiện không lớn vì khối lượng hàng hóa của tuyến này chỉ chiếm 2% tổng lượng hàng hóa tuyến Trung Quốc - Châu Âu. Nhưng tình hình chiến sự căng thẳng đã khiến nhiều nhà xuất khẩu tạm ngừng hoạt động không chỉ tới Nga, Ukraine mà cả 1 số khu vực tại Châu Âu và Trung Á.

Nhìn chung, giải pháp tốt nhất cho tình hình hiện tại với toàn bộ ngành vận tải nói chung, đó là xung đột Nga – Ukraine cần phải chấm dứt. Ông Nils Muller, từ công ty vận tải SV Global Logistic tại Ấn Độ chia sẻ:

“Dù đây là cơ hội để tuyến Hành lang giữa cũng như các quốc gia Trung Á hay Thổ Nhĩ Kỳ nắm bắt, nhưng tôi vẫn hy vọng xung đột kết thúc sớm. Khi đó, chúng ta sẽ có nhiều sự lựa chọn cho các tuyến vận tải”.

Còn tại Việt Nam, đại diện Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) cho hay, tình hình chiến sự Nga - Ukraine cùng các quyết định từ các tổ chức đường sắt quốc tế và thành viên sẽ ảnh hưởng đến vận tải hàng hóa liên vận sang châu Âu, việc chạy tàu chắc chắn sẽ bị gián đoạn nếu các nước thành viên hưởng ứng.

Cụ thể, hàng hóa liên vận đường sắt quốc tế giữa Việt Nam và châu Âu theo lộ trình qua Trung Quốc, Kazakhstan, Nga, Belarus và Ba Lan để sang Đức và các nước Tây Âu có khả năng bị ảnh hưởng nếu đường sắt Ba Lan dừng vận chuyển qua biên giới với đường sắt Belarus. Theo kế hoạch đầu tháng 3 này, đường sắt sẽ tổ chức đoàn tàu chuyển container chạy thẳng từ Đà Nẵng đi châu Âu. Tuy nhiên do căng thẳng giữa Nga và Ukraine nên kế hoạch này đang tạm hoãn.

Lo ngại rủi ro đối với hàng từ Việt Nam đi theo tuyến qua Nga sang Tây Âu, một số khách hàng đã tạm dừng kế hoạch gửi hàng bằng đường sắt. Tuy nhiên hiện nay, tuyến vận tải này vẫn hoạt động bình thường, tàu hàng vẫn có thể chạy từ Việt Nam sang Trung Quốc và đi tiếp các nước khác, trong đó có tuyến qua Nga - Belarus - Ba Lan vào Tây Âu.