Sau hành trình chuyển giới (Kỳ 3): Hành trình bao giờ tới đích?

"Khi mọi người nghe bài hát này mọi người nhớ tới hình tượng cũ của em, nhưng không sao em không sợ. Em vẫn hát. "Một thời đã xa", Năm ngoái, ca sĩ Lynk Lee công khai quá trình chuyển giới. Bốn lần phẫu thuật tại nước ngoài, trải qua bao đau đớn, nữ ca sĩ đã có thể hạnh phúc ngắm mình trong gương và tự tin trên sân khấu.

Nhưng con đường vẫn chưa hết chông gai: Đến hiện tại chưa thể thay đổi được giấy tờ về tên, giới tính. Tên thì đang trong quá trình làm đơn lên phường xã. Còn giới tính thì pháp luật mình chưa cho phép. Khi đã chuyển giới rồi họ tên là nam giới tính là nam đôi khi gặp rắc rối. 

Bộ Luật dân sự năm 2015 ghi nhận quyền công dân được thay đổi họ tên khi có lý do chính đáng. Tuy vậy, sau phẫu thuật chuyển giới, nhiều người "mắc cạn" với quy định “Xác định lại giới tính” (Điều 36) và “Chuyển đổi giới tính (Điều 37), vì ngoài quy định chung, đến nay vẫn chưa có luật riêng, hay các văn bản hướng dẫn thực thi.

Thiếu quy định “gốc”, hàng loạt các quyền khác như hôn nhân, tài sản của người chuyển giới cũng chưa được thừa nhận:

"Có khi cả cuộc đời không được đổi giấy tờ. Không bao giờ được đăng ký kết hôn. Em sẽ không bao giờ được quyền thừa kế. Em sẽ không bao giờ được quyền làm mẹ", Ca sĩ Lynk Lee chia sẻ.

Chị Nguyễn Thị Kim Dung, Quản lý chương trình, Trung tâm hỗ trợ sáng kiến phát triển cộng đồng cho biết, một tín hiệu đáng mừng là những năm qua, đã có khá nhiều sự hỗ trợ của các tổ chức xã hội đối với người chuyển giới: "Người chuyển giới gặp rào cản ở tất cả các chính sách. Ví dụ Luật liên quan đến tạm giữ, tạm giam, nghĩa vụ quân sự...

Mình hỗ trợ nhiều ở mảng chính sách, truyền thông để mọi người hiểu là có nhóm cộng đồng như thế, gặp vấn đề như thế. Cả về chính sách, cả nhận thức cộng đồng mới có thể tạo ra sự chuyển biến".

Cục phòng chống HIV/AIDS Bộ Y tế cũng đang tích cực hỗ trợ chăm sóc sức khỏe người chuyển giới bằng việc xây dựng hướng dẫn can thiệp phòng chống HIV cho họ. Tuy vậy, thiếu hành lang pháp lý, người chuyển giới vẫn đối mặt với nhiều khó khăn thiệt thòi về y tế, giáo dục, cơ hội việc làm và phát triển bản thân, cơ hội cống hiến cho cộng đồng.

Bà Đinh Thị Thu Thủy, Phó vụ trưởng Vụ pháp chế, Bộ y tế cho rằng:  "Nếu chúng ta không sớm có các quy định về chuyển đổi giới tính thì có rất nhiều vấn đề bất cập được đưa ra thảo luận từ trước khi Bộ luật Dân sự được thông qua mà không được giải quyết".

Mặc dù chưa hết nghi ngại, song phần lớn các nước châu Âu, châu Mỹ và nhiều nước châu Á đều đã hợp pháp hóa quyền chuyển đối giới tính, thừa nhận quyền thay đổi nhân thân sau phẫu thuật với các điều kiện khác nhau.

Đây được coi như điều kiện căn bản đầu tiên để người chuyển giới tìm lại chính mình. Nhưng để hành trình này tới đích, rất cần một hành lang pháp lý đủ vững chắc để bảo vệ họ, nâng bước họ.

Sau 10 năm bươn chải xa gia đình để lại sau lưng những chối bỏ ruồng rẫy, Thúy - người Kháng ở Sơn La, giờ đã tự tin hơn trên con đường về bản Tịm.

Dự kiến năm nay, Thúy sẽ về chung một nhà với chàng trai người Thái. Và cô đang mơ, một ngày kia sẽ được cầm trên tay tấm giấy màu hồng, với dòng chữ “Lò Ngọc Thúy” thật đậm nét, rõ ràng ở vị trí: “Họ và tên người vợ”.