Quy định mới về kinh doanh đa cấp: Cơ hội và thách thức cho doanh nghiệp

Bán hàng đa cấp là một phương thức kinh doanh đã tồn tại từ rất lâu trên thế giới, vào khoảng những thập niên đầu thế kỷ 20, và đến đầu thế kỷ 21 thì những doanh nghiệp bán hàng đa cấp đầu tiên bước chân vào Việt Nam.

Tuy vậy, nếu như trên thế giới, bán hàng đa cấp là phương thức kinh doanh rất tiên tiến, thì khi phát triển Việt Nam, bên cạnh những doanh nghiệp làm ăn chân chính thì cũng đã có những biến tướng xuất hiện, gây ra nhiều hệ lụy cho xã hội và ảnh hưởng đến niềm tin của người dân.

Thời gian qua, nhiều doanh nghiệp lợi dụng kẽ hở của pháp luật để lôi kéo người tham gia vào các hoạt động bán hàng đa cấp bất chính, lợi dụng mô hình kinh doanh theo phương thức đa cấp để huy động tài chính, trục lợi, lừa đảo nhằm chiếm đoạt tài sản của người dân như kinh doanh thương mại điện tử không đúng với bản chất của mô hình kinh doanh, huy động vốn người tham gia, đầu tư tài chính, đầu tư ảo, nhượng quyền thương mại online, kinh doanh hàng hóa trá hình…

MC Kiều Tuyết cùng các khách mời tham dự buổi tọa đàm (từ trái qua phải): Ông Phạm Văn Cao, Phó Trưởng phòng, Phòng Điều tra và Xử lý hành vi Cạnh tranh không lành mạnh, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công Thương); Ông Võ Đan Mạch – Chánh Văn phòng Hiệp Hội bán hàng đa cấp Việt Nam và ông Nguyễn Phương Sơn, Giám đốc Đối ngoại - Công ty TNHH Amway Việt Nam.

Từ thực tế này, cơ quan quản lý nhà nước đã có sự nghiên cứu, điều chỉnh, bổ sung quy định pháp luật, để điều chỉnh kịp thời, đảm bảo phương thức kinh doanh này diễn ra đúng với bản chất của nó, đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế xã hội.

Theo đó, ngày 12 tháng 3 năm 2018, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 40/2018/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp, thay thế Nghị định số 42/2014/NĐ-CP ngày 14 tháng 5 năm 2014 về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp. Nghị định mới gồm 8 Chương, 61 Điều đã bổ sung nhiều quy đinh mới nhằm nâng cao tính minh bạch trong hoạt động của doanh nghiệp bán hàng đa cấp, tăng cường hiệu quả trong công tác quản lý nhà nước về hoạt động bán hàng đa cấp, đồng thời bảo vệ người tham gia bán hàng đa cấp trước các hành vi lừa đảo, trục lợi bất chính, hướng tới xây dựng một môi trường kinh doanh lành mạnh trong lĩnh vực này.

Để giúp khán thính giả hiểu thêm về mô hình kinh doanh đa cấp và nắm bắt được các quy định mới của pháp luật, Kênh VOVGT tổ chức chương trình tọa đàm trực tiếp với chủ đề: “Quy định mới về quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp: Cơ hội và thách thức cho doanh nghiệp”, với sự tham gia bàn luận của các khách mời: Ông Phạm Văn Cao, Phó Trưởng phòng, Phòng Điều tra và Xử lý hành vi Cạnh tranh không lành mạnh, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công Thương); Ông Võ Đan Mạch – Chánh Văn phòng Hiệp Hội bán hàng đa cấp Việt Nam và ông Nguyễn Phương Sơn, Giám đốc Đối ngoại - Công ty TNHH Amway Việt Nam.

Ông Phạm Văn Cao, Phó Trưởng phòng, Phòng Điều tra và Xử lý hành vi Cạnh tranh không lành mạnh, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công Thương) cho rằng sở dĩ kinh doanh đa cấp hiện nay đang bị biến tướng là do đối tượng vi phạm cố tình tạo bánh vẽ và lừa dối bằng cách cung cấp thông tin không đầy đủ, không chính xác; Nhận thức của người dân còn hạn chế, cả tin và có lòng tham. Bên cạnh đó, một bộ phận là nhà đầu tư chuyên nghiệp, sẵn sàng gian dối để trục lợi và do tính chất truyền miệng nên các đối tượng dễ lợi dụng.

Đồng tình với quan điểm trên, ông Võ Đan Mạch – Chánh Văn phòng Hiệp Hội bán hàng đa cấp Việt Nam, còn cho rằng nguyên nhân tình trạng kinh doanh đa cấp bị biến tướng còn bởi chế tài xử phạt những hành vi vi phạm chưa đồng bộ, chế tài xử phạt còn quá nhẹ, chưa đủ sức răn đe, cho nên các đối tượng sẵn sàng vì lợi nhuận mà chịu phạt. Cụ thể, mức phạt cao nhất đối với hành vi vi phạm về bán hàng đa cấp là 200 triệu đồng, theo Nghị định số 71/2014/NĐ-CP ngày 21/7/2014 của Chính phủ, quy định chi tiết Luật Cạnh tranh về xử lý vi phạm pháp luật trong lĩnh vực cạnh tranh là còn quá ít so với mức lợi nhuận thu về từ các hoạt động bất hợp pháp. Trong khi đó, khoản 1 Điều 23 Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 có quy định mức phạt tiền đến 2 tỷ đồng đối với tổ chức.

Thứ hai, người tiêu dùng, người tham gia bán hàng đa cấp chưa có những hiểu biết nhất định về loại hình kinh doanh theo phương thức này.

Trước thực trạng này, ngày 12 tháng 3 năm 2018, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 40/2018/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp, thay thế Nghị định số 42/2014/NĐ-CP ngày 14 tháng 5 năm 2014 về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp với nhiều quy định mới.

Cụ thể, Nghị định 40 đã bổ sung một số quy định nhằm tăng tính minh bạch trong hoạt động bán hàng đa cấp như yêu cầu phải có hệ thống công nghệ thông tin quản lý người tham gia, yêu cầu có website để đăng tải các thông tin hoạt động, yêu cầu có hệ thống tiếp nhận giải quyết khiếu nại của người tham gia, yêu cầu các bên phải thực hiện giao nhận hàng sau khi thanh toán, yêu cầu trả hoa hồng qua tài khoản ngân hàng…

Nghị định cũng phân cấp sâu hơn thẩm quyền quản lý cho các cơ quan ở địa phương, theo đó bổ sung thu hồi xác nhận đăng ký hoạt động tại địa phương cho các Sở Công Thương, yêu cầu doanh nghiệp phải có địa điểm hoặc người đại diện tại địa phương, yêu cầu doanh nghiệp báo cáo Sở Công Thương về danh sách người tham gia trên địa bàn hàng tháng…

Nghị định cũng quy định nghiêm ngặt hơn về các trường hợp thu hồi GCN đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp.

Ông Phạm Văn Cao, Phó Trưởng phòng, Phòng Điều tra và Xử lý hành vi Cạnh tranh không lành mạnh, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công Thương) đánh giá với các quy định này, các doanh nghiệp bán hàng đa cấp chân chính sẽ gặp nhiều khó khăn khi phải nâng cao tính tuân thủ. Tuy nhiên, các biện pháp này cũng giúp loại thải các doanh nghiệp kinh doanh bất chính, tạo môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp kinh doanh chân chính hoạt động, từng bước thay đổi nhận thức đối với cộng đồng về hoạt động bán hàng đa cấp, một hoạt động phân phối hàng hóa thuần túy.

Ngoài ra, Nghị định mới cũng bổ sung các quy định nhằm nâng cao trách nhiệm của cá nhân khi tham gia bán hàng đa cấp như cấm tham gia vào doanh nghiệp hoạt động bán hàng đa cấp không phép; quy định thời lượng đào tạo cơ bản ít nhất 08 tiếng để đảm bảo người tham gia được trang bị đầy đủ kiến thức, pháp luật khi tham gia bán hàng đa cấp; buộc phải ký cam kết về nhận thức của mình về hoạt động bán hàng đa cấp trước khi được cấp thẻ thành viên…

Đứng trước sự thay đổi về luật quản lý (Nghị định số 40/2018/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp, chính thức có hiệu lực từ 2/5/2018), một số công ty bán hàng đa cấp cũng đã có những bước chuẩn bị để minh bạch hơn hoạt động kinh doanh của mình.

Ông Nguyễn Phương Sơn, Giám đốc Đối ngoại - Công ty TNHH Amway cho biết: Trên thực tế trong suốt hơn 10 năm hoạt động tại Việt Nam, Amway đã xây dựng 1 hệ thống, cơ sở vật chất đáp ứng các yêu cầu của Nghị định. Vì vậy, để chuẩn bị cho Nghị định vừa ra đời, Amway chỉ cần nâng cấp và hoàn thiện thêm hệ thống sẵn có để đáp ứng theo yêu cầu mới, và đồng thời tổ chức lại hệ thống nhà phân phối, tiếp tục nâng cao trách nhiệm đối với người tiêu dùng và cũng là cơ hội để khẳng định chất lượng sản phẩm của tập đoàn.

Amway Việt Nam cũng đang tiến hành xây dựng các chương trình đào tạo trực tuyến hoặc trực tiếp theo 7 chủ đề: pháp luật, quy tắc ứng xử, thông tin tập đoàn, sơ đồ trả thưởng, đạo đức bán hàng, quy định về giao nhận hàng... Theo đó, người tham gia bán hàng đa cấp sau khi hoàn thành chương trình đào tạo cơ bản sẽ phải vượt qua bài kiểm tra, ký bản cam kết theo mẫu được quy định tại Nghị định 40 mới được cấp thẻ thành viên.

Ước tính mỗi năm doanh nghiệp cung cấp hơn 125.000 lượt đào tạo hoàn toàn miễn phí cho nhà phân phối với hơn 1.300 giờ huấn luyện trực tiếp, với sự tham gia của 100 giảng viên cộng tác.

Bạn Lê Hồng Đăng, tại Tp. Hồ Chí Minh gửi câu hỏi tới ông Nguyễn Phương Sơn, Đại diện Amway: Sau những vụ bê bối trong lĩnh vực kinh doanh đa cấp vừa qua, ông có lời khuyên nào dành cho người tham gia, khách hàng, và người tiêu dùng để họ có thể dễ dàng nhận biết mô hình kinh doanh đa cấp chân chính và cảnh giác trước những hình thức kinh doanh núp bóng mô hình bán hàng đa cấp để lừa đảo và trục lợi?

Liên quan đến câu hỏi này, ông Nguyễn Phương Sơn cho biết khi mua hàng của các công ty bán hàng đa cấp hoặc tham gia bán hàng đa cấp, người tiêu dùng cần quan tâm 8 vấn đề quan trọng sau:

• Lên website của Cục quản lý cạnh tranh kiểm tra xem công ty có giấy phép bán hàng đa cấp không?

• Khi tuyển dụng người tham gia bán hàng đa cấp, công ty có ký hợp đồng không?

• Công ty có bắt người tham gia phải trả chi phí để được tham gia không?

• Hoa hồng được trả trên doanh số bán hàng hay trên việc tuyển dụng người?

• Công ty có bán sản phẩm thực sự không?

• Việc tham gia bán hàng có dựa trên nhu cầu kinh doanh không?

• Công ty có chính sách đổi trả sản phẩm không?

• Công ty có công cụ hỗ trợ, cơ sở vật chất không?