Xây dựng kế hoạch đào tạo nhân lực, đón đầu xu hướng sử dụng năng lượng tái tạo

Như VOV Giao thông đã phản ánh, tỉ trọng các nguồn điện sạch (bao gồm thủy điện và các nguồn năng lượng tái tạo) trong cơ cấu nguồn điện của Việt Nam đạt 65,6% tổng công suất lắp đặt của hệ thống. Việt Nam là quốc gia dẫn đầu khối ASEAN về quy mô cũng như tỷ lệ năng lượng tái tạo, các nguồn điện gió và mặt trời, chiếm tới 27% tổng công suất nguồn điện.

Quy hoạch điện VIII cũng đặt ra mục tiêu đến năm 2050, tỷ lệ năng lượng tái tạo tăng thêm hơn 50% dẫn đến nhu cầu về nguồn nhân lực đối với lĩnh vực này tăng mạnh.  Vậy, người lao động cần phải có những kỹ năng nào và Việt Nam cần chuẩn bị gì để xây dựng được nguồn cung nhân lực chất lượng cao, thích ứng với tình hình mới.

Chuyển dịch năng lượng, nhiều lao động có nguy cơ mất việc làm

Trong những năm gần đây, cả nước có thêm hàng trăm dự án điện gió được triển khai tại nhiều địa phương, nhu cầu nhân lực phục vụ cho các hoạt động vận chuyển, xây dựng, lắp đặt tua-pin, kiểm tra, bảo trì bảo dưỡng các nhà máy rất nhiều.

Tuy nhiên, hiện nay, đa phần nguồn nhân lực thực hiện phải thuê từ nước ngoài do nguồn cung nhân lực về lĩnh vực này còn rất hạn chế.

Đại diện hãng cung cấp thiết bị công nghệ điện gió và năng lượng tái tạo Siemens Gamesa cho biết: "Trong chuỗi giá trị xây lắp các nhà máy điện gió,  những kỹ năng mà chúng tôi đang cần nằm ở giai đoạn vận chuyển và lắp đặt tua-pin, chúng tôi đã phải dùng lao động ở nước ngoài khá nhiều. Ở Việt Nam, người lao động có kỹ năng tương đồng thì có nhưng thời gian để mà đào tạo nhóm lao động đó để chuyển dịch sang điện gió thì chúng tôi không đủ thời gian. Cách chúng tôi làm là tuyển dụng những ngành tương đồng như ngành dầu khí và sau đó đào tạo lại".

Theo định hướng của Quy hoạch điện VIII, đến năm 2050, tổng công suất điện mặt trời tăng gấp 10 lần, điện gió tăng gấp 30 lần và sẽ có thêm một số phân ngành mới,gió ngoài khơi, pin lưu trữ, sinh khối mới. Trong khi đó, những nhà máy điện than trên 40 năm sẽ phải đóng cửa và chuyển dịch sang sử dụng những nhiên liệu khác, giảm xuống 20% vào năm 2030 và loại bỏ hoàn toàn vào năm 2050.  

Ông Võ Quang Lâm, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết về kế hoạch chuẩn bị lao động cho quá trình chuyển dịch năng lượng: "Người lao động làm việc trong các nhà máy nhiệt điện than, đối với những người tuổi cao rồi họ chắc không tiếp tục được. Đối với những lao động trẻ phải học hỏi thêm, trau dồi thêm để sau này có cơ hội chuyển dịch sang những lĩnh vực khác khi mà các nhà máy sử dụng nhiên liệu khác.

Với lực lượng lao động làm việc trong các nhà máy nhiệt điện than tương đối nhiều, chúng tôi yêu cầu bản thân các Tổng công ty phát điện, các nhà máy có những phương án riêng về tuyển dụng, đào tạo để chuẩn bị sẵn cho việc chuyển dịch năng lượng".

Theo ông Santiago Alonso Rodiguez, Tham tán thứ nhất, Đại sứ quán Đức tại Việt Nam, chuyển dịch năng lượng là quá trình phức tạp nhưng về tổng thể mang lại nhiều lợi lớn ích cho nền kinh tế và người dân. CHLB Đức đã mất nhiều thập kỉ để chuyển dịch năng lượng và cũng phải có sự chuẩn bị về nguồn nhân lực xanh.

Ông Santiago cho biết: "Chuyển dịch năng lượng khiến cuộc sống của những người lao động làm việc ở khu vực than gặp nhiều thách thức. Tuy nhiên, quá trình chuyển dịch cũng tạo thêm nhiều việc làm mới hơn, đời sống, việc làm của người lao động trở nên sạch hơn, xanh hơn. Chúng tôi có những chương trình chuyển dịch việc làm cho những người lao động làm việc ở các khu vực than sang những công việc làm xanh hơn. Quá trình này đã rất hiệu quả và chứng minh tính bền vững. Việt Nam cũng nên tham gia vào quá trình này càng sớm càng tốt vì mang lại những lợi ích cho nền kinh tế, người dân, cũng như trong cạnh tranh quốc tế".

Đức là một trong những đối tác tích cực hỗ trợ Việt Nam về nhiều mặt trong quá trình chuyển đổi năng lượng hiện nay. Quốc gia này đã thúc đẩy chuyển giao công nghệ; cung cấp các khoản tín dụng và tài trợ cho nhiều chương trình đầu tư.

Kinh nghiệm của Đức trong chuyển dịch nhân lực trên thị trường lao động, là hỗ trợ các công ty tham gia vào quá trình chuyển đổi xanh; hỗ trợ đào tạo lại kỹ năng xanh cho tất cả người lao động - đặc biệt tập trung vào người lao động trong các ngành năng lượng hóa thạch,...

Ông Nguyễn Phan Anh Quốc, Hiệu trưởng trường cao đẳng nghề Ninh Thuận cho biết, trước nhu cầu về nguồn nhân lực phục vụ cho các dự án điện gió, nhà trường đã cử giáo viên tham gia các khóa đào tạo tại các nhà máy điện gió, phối hợp với các doanh nghiệp cung cấp một số trang thiết bị trong lĩnh vực năng lượng tái tạo phục vụ cho công tác học tập, đào tạo nguồn nhân lực. Đến nay nhà trường đã biên soạn một chương trình đào tạo sơ cấp về điện mặt trời áp mái, làm tiền đề để mở rộngđào tạo cho việc lắp đặt, vận hành, bảo dưỡng hệ thống điện mặt trời lớn.

Bên cạnh đó, nhà trường cũng đang xây dựng chương trình đào tạo về điện gió, ông Quốc nói: "Với sự hỗ trợ của tổ chức hợp tác quốc tế Đức. Nhà trường đang đào tạo ngành cơ điện tử theo tiêu chuẩn của Đức gồm 12 module, 10 module đầu cơ bản về cơ điện tử. Nhà trường đang xây dựng thêm hai modul nâng cao liên quan tới các dịch vụ vận hành và bảo dưỡng nhà máy điện gió. Sau khi hoàn thành 12 module,  các em sẽ được thêm một bằng công nhận tương đương với tiêu chuẩn Đức và từ đó các em có thể làm việc được các vị trí về kỹ thuật tại nhà máy điện gió".

Để có sự chuẩn bị nguồn nhân lực tốt nhân lực cho năng lượng tái tạo trong thời gian tới, nhiều ý kiến cho rằng, Việt Nam cần đánh giá lại nhu cầu về số lượng nhân lực và yêu cầu về kỹ năng đối với người lao động làm việc trong các dự án năng lượng tái tạo, trong đó có điện gió trong bờ, ngoài khơi.

Từ đó, các cơ quan quản lý Nhà nước  xây dựng một chiến lược tổng thể quốc gia về nhu cầu nhân lực trong lĩnh vực năng lượng tái tạo trong đó chỉ rõ lộ trình, kế hoạch thực hiện. Dựa trên các yêu cầu, kĩ năng về công việc mới, các trường đào tạo nghề xây dựng một chương trình đào tạo mới, thích ứng với sự chuyển dịch năng lượng, đồng thời, các trường đào tạo nghề phối với hợp các doanh nghiệp nơi có nhu cầu tuyển dụng để hướng dẫn thêm những kỹ năng  phù hợp với yêu cầu của các doanh nghiệp.