Vì sao gần 50% địa phương chưa thí điểm phân loại rác tại nguồn?

Vì sao việc phân loại rác tại nguồn triển khai chậm trễ? Cần làm gì để thúc đẩy tiến trình này?

PV VOV Giao thông đối thoại với GS.TS Đặng Thị Kim Chi, Hội bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam xung quanh nội dung này:

PV: Theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường, từ 1/1/2025 sẽ phải phân loại rác tại nguồn. Theo quan sát của bà, đến thời điểm này, các địa phương đã vào cuộc thực hiện đến đâu?

GS.TS Đặng Thị Kim Chi: Công việc này đã được chuẩn bị từ năm 2022, khi biết rằng bắt đầu từ 1/1/2025 thì chất thải rắn sinh hoạt sẽ được phân loại tại nguồn. Để chuẩn bị việc này, nhiều địa phương đã làm và đã có những biện pháp tương đối tích cực để xây dựng các hướng dẫn phục vụ cho việc đáp ứng các yêu cầu từ 1/1/2025 sẽ phân loại rác tại nguồn.

Nhưng ngay từ đầu, rất nhiều ý kiến đã nói rằng, việc phân loại rác tại nguồn chỉ thực sự có hiệu quả khi việc phân loại rác tại nguồn này được thu gom theo dạng rác phân loại, được vận chuyển theo các loại rác đã phân loại và được đưa về những nơi xử lý phù hợp với từng loại rác đã phân loại.

Muốn thế, đòi hỏi phản có thời gian cho việc đồng bộ hóa các hoạt động từ thu gom, phân loại tại nguồn, cho đến vấn đề xử lý cuối cùng. Thế thì việc này gặp tình trạng nhiều địa phương chưa đồng bộ hóa. Vì vậy cho nên sau ngày 1/1/2025, một số địa phương chưa thực hiện được.

Chúng tôi cũng muốn lưu ý rằng, trong hướng dẫn của Thông tư 02 và Nghị định 08 đã nói rằng trao trách nhiệm cho chính quyền địa phương thực hiện sao cho phù hợp với việc phân loại rác tại nguồn đối với điều kiện đặc thù của địa phương đó.

Ví dụ như ở miền núi, chúng ta không thể thu gom thành 3 loại như ở đô thị và lúc ấy việc phân loại rác tại nguồn có thể không thể thu gom hàng ngày, từng loại rác như ở một xã, một thôn, bản vùng núi, vùng sâu, vùng xa.

Nhưng ở các đô thị lớn thì việc ấy có thể thực hiện được. Cho nên việc này, chính quyền địa phương phải đưa ra những chỉ dẫn, những hướng dẫn và đồng bộ việc đầu tư cho hạ tầng kỹ thuật, để làm sao cho việc phân loại rác tại nguồn có hiệu quả tích cực.

PV: Nhưng để xảy ra tình trạng hơn nửa năm có hiệu lực nhưng các địa phương vào cuộc rất chậm trễ…?

GS.TS Đặng Thị Kim Chi: Đánh giá sự chậm trễ, tôi cho rằng chúng ta đừng bi quan, cái sự chậm trễ này là vì chưa đồng bộ. Nếu chỉ phân loại mà không xử lý, mà xử lý chung, thì chúng ta phân loại làm gì?

Nếu như anh chưa đồng bộ được hệ thống thu gom riêng biệt, anh chưa đồng bộ được các công nghệ xử lý sau khi đã thu gom các loại rác này để có hiệu quả, thì theo tôi, không nên bắt người ta phân loại rác tại nguồn, bởi vì như vậy nó không có ý nghĩa, hiệu quả tích cực.

Nên tôi mong chờ ở các địa phương một sự tích cực hơn, nhưng cũng đòi hỏi yêu cầu về giác ngộ, về đầu tư, về tài chính, về chính sách, về các yêu cầu khác cũng phải đồng bộ những điều kiện đó, nhưng phù hợp với đặc thù của từng địa phương để có biện pháp thu gom và xử lý thích hợp.

PV: Như bà trao đổi từ đầu, chúng ta đã có quá trình chuẩn bị từ năm 2022, nhưng đến nay việc đồng bộ từ chính sách đến cơ sở hạ tầng thu gom, xử lý vẫn chưa được thực hiện ở một số địa phương. Vậy, thời gian tới, cần làm gì để cải thiện tình trạng này?

GS.TS Đặng Thị Kim Chi: Tùy theo đặc thù, đặc điểm của địa phương mình về điều kiện kinh tế, về điều kiện địa lý, về trình độ dân trí… để đưa ra biện pháp xử lý phù hợp. Tôi cũng đã tham dự một số hội thảo, được nghe những báo cáo điển hình của một số địa phương, ví dụ như Hải Phòng, Hà Nội, nhưng họ mới chỉ thí điểm việc đó tại một khu vực nhất định, nhưng nhân rộng thì chưa.

Nhưng việc nhân rộng này, nó phải đồng bộ với hạ tầng kỹ thuật. Việc này theo tôi phải có những biện pháp mềm mỏng hơn, để tìm hiểu tính phù hợp của các loại hình kỹ thuật trong việc đồng bộ hạ tầng kỹ thuật.

Cái này chúng ta cũng đang gặp khó khăn, nhưng kinh nghiệm ở nhiều nước, để đi đến giai đoạn phân loại rác tại nguồn, xong đi xử lý, đòi hỏi hàng chục năm, chứ không thể ngày một ngày hai.

PV: Xin cảm ơn bà!