Tò he, nhịp cầu văn hóa dân gian níu bước người qua phố

Một góc nhỏ rực rỡ sắc màu mang theo bao ký ức tuổi thơ và hơi thở mới cho nét văn hóa dân gian đang dần hồi sinh. 

Dạo bước bên bờ Hồ Gươm vào một chiều thứ 7, chị Nguyễn Thị Thu, 36 tuổi, một du khách, khẽ mỉm cười khi cầm trên tay chú mèo máy Doraemon nặn từ bột nếp. Tò he gợi lại cho chị cả một vùng ký ức tuổi thơ tươi đẹp.

Ngày nhỏ, mỗi lần theo mẹ đi chợ, chị đều thích thú reo lên khi thấy những con tò he đủ hình thù, đầy màu sắc. Cái mùi bột nếp quen thuộc và sắc màu tươi vui ấy, giờ đây khi cầm trên tay mẫu tò he mới, chị vẫn cảm nhận như được sống lại những ngày thơ bé, hồn nhiên, đầy ắp niềm vui: “Tôi nhớ là những lễ hội truyền thống sẽ có những gian hàng bán tò he này, có nhiều cái mình rất thích muốn bố mẹ mua cho. Bây giờ nhìn thấy, mình lại hoài niệm về những kỷ niệm hồi bé, nhắc lại những kỷ niệm tuổi thơ của mình”.

Trong tiếng nhạc trẻ rộn ràng, âm thanh cười nói rôm rả của du khách, và lời rao của những người bán hàng rong, có một góc nhỏ đối diện đền Ngọc Sơn khiến nhiều khách bộ hành dừng bước. Ở đó, những cây tò he nhỏ xinh, uốn lượn như búp sen ngũ sắc, xếp thành dãy dài trên khay gỗ. Tất cả như bừng lên từ đôi tay khéo léo của các nghệ nhân, trở thành điểm nhấn đầy hoài niệm giữa dòng người tấp nập.

Đối với nhiều người, đặc biệt là thế hệ 7X, 8X, tò he không chỉ là món đồ chơi mà còn là cả bầu trời ký ức tuổi thơ. Tiếng rao của người bán hàng rong vang vọng khắp con ngõ nhỏ, cùng những hình thù ngộ nghĩnh đủ màu sắc dường như đã in sâu vào tâm trí bao đứa trẻ.

Theo thời gian, tò he không chỉ giữ hình dáng truyền thống mà còn không ngừng biến đổi, cập nhật theo thị hiếu, với các nhân vật được giới trẻ yêu thích.

“Bé nhà em đi qua rất bị thu hút bởi những quầy này bởi vì có rất là nhiều những hình con vật và nhân vật hoạt hình mà em bé thích. Em bé rất là thích cái này và giá thành cũng vừa phải, xinh xắn, dễ thương”.

“Tôi thấy thứ nhất là màu sắc sặc sỡ nên trẻ em thích. Thứ hai là những nhân vật này cũng rất là gần gũi với trẻ em. Ngoài ra còn đa dạng và nhiều sự lựa chọn”.

“Em thích tò he bởi nó có một giá trị truyền thống ở đấy”.

Ngồi bên bàn trưng bày đầy ắp những con tò he rực rỡ, nghệ nhân Đặng Văn Tiên đến từ làng nghề Xuân La (Phú Xuyên, Hà Nội) chia sẻ với ánh mắt lấp lánh. Với anh, tò he không chỉ là nghề mưu sinh, mà còn là cả một phần hồn, một niềm đam mê cháy bỏng. Mỗi con tò he nặn ra là cả tấm lòng, tình yêu mà anh muốn gửi gắm đến mọi người: “Những chú tò he như tái hiện lại một chút gì đó tuổi thơ của rất nhiều người. Vì tò he mang tính dân gian, để các bạn nhỏ được chơi các trò chơi truyền thống và cả những nhân vật hoạt hình mà các bạn ưa thích”.

Trực tiếp quan sát các nghệ nhân tò he từ làng Xuân La trình diễn trên phố đi bộ Hồ Gươm, du khách mới thực sự cảm nhận được họ không chỉ là những thợ thủ công.

Như nghệ nhân Đặng Văn Khương, Phó Chủ nhiệm Câu lạc bộ Làng nghề truyền thống thôn Xuân La, chia sẻ, họ còn là những nghệ sĩ đường phố thực thụ, say mê biểu diễn qua từng nắm bột, từng đường nặn, thổi hồn vào những con tò he bé nhỏ: “Thực tế đây là nghề thủ công, không phải khuôn mẫu, đều làm bằng trí tưởng tượng và do bàn tay người nghệ nhân làm. Tất cả, bản thân tôi cũng như mọi nghệ nhân trong làng đều thấy vậy. Khi làm một sản phẩm bất kỳ nào mình đều dồn tâm huyết và trí tưởng tượng để làm sản phẩm sinh động và ngộ nghĩnh”.

Giữa muôn vàn sắc màu hiện đại, những que tò he nhỏ bé nơi phố đi bộ Hồ Gươm vẫn lặng lẽ gìn giữ hồn cốt dân gian. Không ồn ào, không hào nhoáng, nhưng chính sự giản dị ấy lại khiến tò he trở thành điểm nhấn đầy hoài niệm giữa lòng Hà Nội. Từng nắm bột, từng nét tạo hình là kết tinh của ký ức, của sự khéo léo và tình yêu văn hóa truyền thống. Để rồi, trong mỗi bước chân dạo phố, người ta như được trở về với tuổi thơ, với những điều xưa cũ mà thân thương đến lạ.…