Hà Nội - 02437919191    TP. Hồ Chí Minh - 02839919191    MekongFM - 02838309090
  • Hà Nội - 02437919191   
  • TP. Hồ Chí Minh - 02839919191   
  • MekongFM - 02838309090   
Sống++

Tết là phải ngọt

Vũ Loan: Thứ sáu 31/01/2025, 13:46 (GMT+7)

Theo quan niệm của cha ông ta ngày xưa, tết là phải ngọt. Vì thế, mứt tết, là một trong những thức quà không thể thiếu trong mỗi gia đình dịp Tết cổ truyền, biểu trưng cho sự ngọt ngào, viên mãn.

Theo quan niệm của cha ông ta ngày xưa, tết là phải ngọt. Vì thế, mứt tết, là một trong những thức quà không thể thiếu trong mỗi gia đình dịp Tết cổ truyền, biểu trưng cho sự ngọt ngào, viên mãn.

Theo thời gian, cuộc sống hiện đại với nhiều thay đổi trong quan niệm về sức khỏe, món mứt Tết cũng theo đó mà có những biến tấu phù hợp để vừa đảm bảo ý nghĩa là một thức quà Tết không thể thiếu, vừa mang lại sức khỏe, niềm vui và hương vị ngọt ngào trọn vẹn cho mỗi gia đình…

"Tôi đang có mặt trên con phố cổ Hà Nội mang tới sự ngọt ngào mà ai cũng có thể gọi tên ngay được, đó là phố Hàng Đường. Con phố này dịp cuối năm đông đúc, nhộn nhịp vô cùng, nhất là tại các cửa hàng bán mứt, ô mai cổ truyền. Trong vô vàn những thức quà ngon đãi khách đến nhà chơi Tết thì gần như không thể thiếu được món mứt, ô mai tết. Đây không chỉ là thức quà, mà còn là món quà ý nghĩa mọi người muốn dành tặng cho nhau để nói lên tình cảm yêu thương ngọt ngào dịp Tết đến xuân về:

Cô/chú/anh/chị hay mua mứt/ô mai dịp tết này để làm gì ạ?

- Có, mứt và ô mai là thứ không thể thiếu trong ngày tết của nhà mình, nó tạo nên hương vị rất riêng của ngày tết

- Nhà mình thỉnh thoảng hay mua ô mai ăn vặt, chẳng qua giờ ăn uống theo chế độ giảm đường giảm béo đi thì phải hạn chế thôi chứ cả nhà mình đều thích ăn ô mai ngày tết

- Ngày bé em nhớ là mình rất thích bên cạnh việc nhận lì xì thì em còn rất thích được cùng bố mẹ đi đến các nhà và sẽ khám phá hộp mứt tết nhà này có món gì mới khác với nhà mình hay không.

PV: Trên phố Hàng Đường vẫn còn dấu tích của xí nghiệp bánh mứt kẹo Hà Nội, ở địa chỉ số nhà 48, được ông Phạm Lợi giới thiệu:

- "Vợ chú là cháu ngoại của cụ chủ tư sản bánh kẹo Ngọc Anh Hàng Đường. Ngọc Anh- 48 hàng Đường là địa chỉ ngày xưa gọi là nhà tư sản bánh kẹo, tất nhiên cả phố Hàng Đường biết, cả Hà Nội biết. Cụ Ngọc Anh là chủ, cụ đẻ ra 8 người con, thì vợ chú là con của một người. Con của cụ Ngọc Anh bây giờ chỉ còn có 3 bà, nhưng đều từ 8 mấy đến 9 mấy tuổi rồi. Nếu thực sự làm nghề thì còn duy nhất mỗi vợ chú".

MỨT TẾT, THỨC QUÀ KHÔNG THỂ THIẾU TRONG TẾT XƯA

Cụ Ngọc Anh - nổi tiếng với thương hiệu làm mứt truyền thống trên phố Hàng Đường. (Ảnh: Ngọc Tuấn)

Cụ Ngọc Anh - nổi tiếng với thương hiệu làm mứt truyền thống trên phố Hàng Đường. (Ảnh: Ngọc Tuấn)

Tôi đã theo chân ông Phạm Lợi về ngôi nhà nhỏ của ông bà trong ngõ 259 phố Huế, trên tầng gác 2 là nơi ông bà vẫn ngày ngày trực tiếp nấu những mẻ mứt, ô mai theo đúng kiểu truyền thống. Bà Bích Ngọc – vợ ông Phạm Lợi, người duy nhất trong gia đình cụ Ngọc Anh xưa còn duy trì công việc gia truyền của dòng họ đang miệt mài đứng cạnh bếp sơ chế từng quả quất cho món mứt quất đặc biệt. Cả gian phòng như ướp hương quất thơm lừng:

PV: Cô Ngọc có nhớ cái không khí ngày xưa cả gia đình nhà mình làm mứt dịp tết không ?

Cô Ngọc: Vui lắm, ví dụ mẹ cô, thời bà cô mà làm thì các con, các cháu phải xúm xung quanh làm hết, các cụ làm cẩn thận lắm… Ngày xưa làm mứt khô là chính, chứ còn mứt ướt thì có đâu, đường đâu mà làm, …

Chú Lợi: Thời bao cấp thì hầu như không còn cái mứt truyền thống này nữa vì không có nguyên liệu làm đâu, đường cực kỳ hiếm, đường ăn còn chẳng có. Thời đó cực kỳ hiếm nên hộp mứt tết thời bao cấp là rất quý, phải bán theo bìa gia đình.

Ở cửa hàng mậu dịch người ta bán sẵn túi hàng Tết, gồm có mứt, chè, bao thuốc lá này, có 1 ít miến này, có 1 ít bóng này, chính xác là túi hàng tết ngày xưa hoàn toàn do nhà nước cung cấp ở các cửa hàng mậu dịch quốc doanh ấy.

Niềm vui của bà Ngọc Bích với công việc nấu mứt truyền thống

Niềm vui của bà Ngọc Bích với công việc nấu mứt truyền thống

PV: Vậy trong túi mứt tết ngày xưa có những món gì vậy ạ?

Chú Lợi: Toàn bộ cái mứt khô đấy do xí nghiệp bánh kẹo Hà Nội cung cấp nên nó thành một công thức mấy chục năm chỉ có thế.

Trong hộp đó có rất nhiều lạc, có cái vỏ bọc đường ở ngoài trắng trắng đấy,  chủ yếu là mứt lạc, ngày xưa còn nhỏ chú gọi là trứng chim, cái đấy là cái đầu vị luôn, chiếm nhiều nhất, ví dụ hộp mứt 3 lạng thì phải có tới 1 lạng cái hột lạc đấy, rồi có vài miếng đu đủ, vài miếng hồng bì, vài miếng mứt bí, cũng có thể là có 1-2 quả táo tàu.

Thường là hộp mứt ngày xưa chỉ có vậy thôi, có thể có mấy sợi dừa, có khi có mứt su hào nữa cơ, cái gì họ cũng làm mứt mà. Mà lại rất là quý, vì cả năm tết mới được tiêu chuẩn mua 1 cái hộp đó, về là phải bày lên bàn thờ.

Mứt hồng bì óng màu cánh gián và hương thơm ngọt ngào khi vừa được sấy xong. (Ảnh: Ngọc Tuấn)

Mứt hồng bì óng màu cánh gián và hương thơm ngọt ngào khi vừa được sấy xong. (Ảnh: Ngọc Tuấn)

Vâng, cháu vẫn nhớ cái cảm giác hết Tết, được bóc hộp mứt tết ra là phải nhanh tay xí quả táo tàu với mứt bí đầu tiên đấy ạ. Hộp mứt ấy là ngon nhất.

Chú Lợi: Tất cả đồ ngọt ngày xưa đều quý, ai cũng thèm đường, thèm chất ngọt. Bây giờ cứ nói đến ngọt là nhiều người sợ lắm, nhưng ngày xưa ai cũng thiếu cả.

Cô Ngọc: Ngày xưa các cụ quan niệm Tết chỉ ăn mứt vì mứt là ngọt. Xong về sau lớp trẻ cứ đòi ăn ô mai thì các cụ bảo lạ nhỉ, sao ngày đầu năm mà chỉ thích chua, cay, đắng, ngày xưa các cụ kiêng không có ai ăn chua cay mặn ngày đầu năm. Bây giờ 10 người mua thì 9 người mua ô mai, chỉ có 1 người mua mứt thôi. Nó cũng không phải ngọt quá đâu, nếu con không đủ liều lượng ngọt thì chắc chắn phải cho bảo quản, nhà cô 100% không có chất bảo quản vì dùng đường để bảo quản.

Chú Lợi: Ngày xưa, khi nấu cái mứt mơ ấy, thì hết mùa mơ rồi chẳng hạn, không nấu nữa, còn dư lại rất nhiều, xong các cụ bảo quản là cho vào muối cho nó khỏi hỏng. Nhưng sau một thời gian mấy tháng muối thì lôi ra ăn thử thì thấy nó ngon quá, thế là nó biến thành ra ô mai. Mai tức là mơ, ô tức là màu đen. Từ ô mai chính xác của nó chính là mơ đen.

Từ chỗ ô mai đấy bây giờ gọi chung cho tất cả các loại quả khác, cứ nấu thành ô mai là ô mai, có thêm là ô mai khế, ô mai mận, ô mai chanh gì đó thôi nhưng thực ra gốc ban đầu là ô mai tức là mơ đen. Cái gì chua chua, mặn mặn, cay cay thì gọi là ô mai hết.

Những mẻ mứt sấy thơm lừng vừa được ông Phạm Lợi lấy ra từ lò sấy. (Ảnh: Ngọc Tuấn)

Những mẻ mứt sấy thơm lừng vừa được ông Phạm Lợi lấy ra từ lò sấy. (Ảnh: Ngọc Tuấn)

Cô Ngọc: Mứt thì không có gừng, không có mặn, không có cay… Chỉ có ngọt thơm thôi. Thanh niên bây giờ chỉ thích ô mai thôi, không thích ăn mứt, mứt chỉ còn lại các cụ thôi. Các cụ đến mua thì các cụ không ăn được gừng, không ăn được cay thì các cụ ăn mứt. Bây giờ nó khác. Chứ ngày xưa cô nấu chủ yếu là mứt dẻo, mứt hoa quả.

Chú Lợi: Ngày xưa hầu hết các loại mứt ô mai còn hạt, bây giờ phải bỏ hạt. Mơ bây giờ cũng tách hạt, mận không hạt, hồng bì không hạt, quất không hạt, đào không hạt, nên làm cũng mệt lắm.. Mình cũng lại phải theo đấy. Thật ra cô cũng phải theo xu thế thời đại, chỉ có cái mình làm theo công thức cổ truyền.

Chúng ta đều dễ dàng nhận ra sự thay đổi trong quan niệm về thức quà ngày tết xưa và nay giữa mứt và ô mai. Nhưng dù có sự thay đổi như thế nào trong cách chế biến thì thức quà đặc biệt này vẫn mang đến hương vị ngọt ngào cho ngày Tết, từ chính cái tình của người làm nghề, người giữ nghề, hay những người khách đến mua. Hộp mứt tết chính là sợi dây kết nối ngọt ngào trong căn nhà nhỏ của ông Phạm Lợi, bà Bích Ngọc và tỏa lan hương vị này tới nhiều người hơn thế…

Từng sợi gừng sấy cũng được bà Bích Ngọc tận tâm làm theo một cách rất đặc biệt

Từng sợi gừng sấy cũng được bà Bích Ngọc tận tâm làm theo một cách rất đặc biệt

NỖI TRĂN TRỞ GIỮ LỬA NGHỀ LÀM Ô MAI/ MỨT TRUYỀN THỐNG

Chúng ta trở lại cuộc trò chuyện trong gia đình ông Phạm Lợi – nhà làm ô mai/mứt truyền thống của Hà Nội và Vũ Loan sẽ tiếp tục trò chuyện cùng cô con gái út của ông bà là chị Phạm Kim Quy:

Chị Quy có ý định tiếp nối nghề truyền thống của gia đình mình không ?

Chị Quy: Nhà chị đang không ai theo nghề, bà đang trăn trở lắm đây này, thực sự cái nghề này vất vả lắm. Em cũng nhìn thấy như ông bà làm cả năm, mà rất vất vả vì là nghề thủ công, nếu mình sản xuất công nghiệp hay nhập máy móc thì rất dễ, nhưng làm thủ công để giữ được đúng hương vị bao đời để lại thì chỉ có con người mới làm được.

Cả dòng họ mà bây giờ chỉ còn có mình nhà chị, cũng chỉ có mình mẹ chị trong năm người con của ông bà, để thấy là cái công việc này quá tỉ mẩn, quá mất nhiều thời gian, rồi những lợi lạc về mặt vật chất không có nhiều. Cơ bản cụ đang giữ nghề là niềm đam mê, những lợi lộc về mặt tinh thần, muốn giữ những nét truyền thống vì các cụ vẫn rất là yêu cái Tết cổ truyền của Việt Nam.

Ông Phạm Lợi đang nấu những mẻ mứt hồng bì vàng óng

Ông Phạm Lợi đang nấu những mẻ mứt hồng bì vàng óng

Vâng, chắc ông bà cũng tiếc lắm, nhưng cũng mừng vì con cháu đã có công việc tốt hơn, sẽ không phải làm công việc vất vả này như ông bà, chị nhỉ?

Chị Quy: Đấy, em nhìn tất cả mọi thứ làm bằng tay, rất nhiều công đoạn mà công đoạn nào cũng sờ từng quả một như thế kia kìa, ngày mưa cũng như ngày nắng. Ngày lạnh sờ vào nước lạnh suốt cả ngày như thế, đến mùa hè, nắng chang chang vẫn phải ôm những chậu đường như thế này, rồi ong iếc nó vào, cả nhà cứ trêu nhau là lãng mạn hóa, bảo nhà mình thích quá, ngồi nhà mà cứ như ngồi ngoài thiên nhiên, ong vo ve… (tiếng cười…).

Bọn chị cũng đang bảo nhau xem có cách nào đấy để cố giữ, nếu trong trường hợp cả 2 chị em cùng làm cơ chứ 1 người làm thì không theo được các cụ đâu vì cụ bà còn có cụ ông, chứ như bọn chị là các ông chồng chạy hết rồi. Ông là rể quý mà.

Chú Lợi: Cả họ trên Hàng Đường đều phải công nhận ông này là rể nhất luôn…Nói về nghề là cũng thạo lắm rồi…(tiếng cười…)

Cô Ngọc: Ông này thì thương vợ, thấy vợ làm thì cũng làm nên ông ấy cũng làm giỏi. Các em cũng thế, nghỉ hè chúng nó cũng làm thêm với mình, trước ở nhà chưa lấy chồng thì phải làm, bố mẹ làm thì đương nhiên con phải làm, lấy chồng rồi thì chỉ về đỡ được mình ngày tết thôi, nhiều việc lắm…

Miệt mài và tỉ mẩn với từng mẻ mứt là niềm hạnh phúc mà ông bà Phạm Lợi - Bích Ngọc vun đắp mỗi ngày trong căn bếp nhỏ. (Ảnh: Ngọc Tuấn)

Miệt mài và tỉ mẩn với từng mẻ mứt là niềm hạnh phúc mà ông bà Phạm Lợi - Bích Ngọc vun đắp mỗi ngày trong căn bếp nhỏ. (Ảnh: Ngọc Tuấn)

NGỌT NGÀO VỊ TẾT

Tiếng cười và câu chuyện về món mứt tết cứ vang lên rộn ràng trong căn bếp nhỏ của ông bà Phạm Lợi – Bích Ngọc như thế, bởi sự ngọt ngào không chỉ đến từ thức quà tết truyền thống này…

Làm ra món mứt  này còn mang đến niềm vui ngọt ngào nào cho cô chú trong ngày Tết ạ?

Chú Lợi: Ôi chú thì đúng là chỉ có muốn giữ nghề để được gặp bạn bè thôi. Tết thì bạn bè đến đông lắm. Tự nhiên là trở thành được gặp gỡ nhau, giao lưu vui vẻ, thế rồi thì tất nhiên là họ cũng lại được ăn thử, nhà chú sẽ bày ra một bàn đủ tất cả các loại có ở trên, ăn thử thoải mái, thậm chí nhiều cháu ăn đến cả chục thứ, cứ bảo cháu ăn no cũng được. (tiếng cười…)

Cô Ngọc: Ngày xưa ai đi làm cơ quan nhà nước, cô làm có 1 ít thu nhập để đến đầu năm mua được ít quần áo sách vở cho con, tết thì lại sắm được cho con bộ quần áo mới, ngày xưa chỉ thế thôi, chứ làm gì có gọi là để dư ra mua vàng, mua nhà, mua gì đâu, không có đâu, nó cũng đỡ được nhiều chứ ngày xưa đi làm đủ ăn là may, gọi là thêm nếm thôi. Bây giờ lại kiểu khác, mỗi giai đoạn lại 1 khác. Giờ cô cứ bảo chú nhúc nhắc làm có thêm thu nhập cho con cho cháu cũng vui, rồi 2 ông bà đi chơi, đi du lịch…

Chú Lợi: Người được biếu mà thích thì bản thân người biếu cũng thích. Cái rõ ràng là tình cảm vì hoàn toàn làm thủ công mà, làm đồ ăn phải đưa cả tình cảm vào đó thì nó mới ngon

Cô Ngọc: Các nhà bán ngoài kia người ta phải lấy từ các nguồn, các lò nấu mứt người ta mang đến, nhập dây chuyền làm. Nhưng sản phẩm của dây chuyền không ngon đâu, cái hương vị truyền thống nó không còn. Ăn phải cảm nhận được thì mới thấy thú vị, quà Hà Nội là thế, gọi là thưởng thức. Không cần ăn nhiều, chỉ cần 1 quả thôi, nhâm nhi nhâm nhi, cắn tí một tí một, thích lắm… Đây, con ăn thử đi…

Mứt quất vỏ đây, tụi trẻ rất thích vì như ô mai, nó ngậm ho được. Cô làm thế vẫn phải cho nước gừng, nấu xong mới sấy nên nó rất ngon.

Căn bếp nhỏ trong ngôi nhà cổ luôn sạch bong và ngọt thơm hương hoa quả nấu mứt

Căn bếp nhỏ trong ngôi nhà cổ luôn sạch bong và ngọt thơm hương hoa quả nấu mứt

PV: Mứt quất vàng óng và vẫn thơm y như quả quất tươi cô ạ, mà ngọt thơm quá. Thế này cô chú đúng là chọn từng quả quất một… Cháu đã hiểu được vì sao mà cô chú dù đã ngoài 70 tuổi rồi mà vẫn yêu công việc này đến thế vì có quá nhiều tình yêu gửi gắm trong muốn quà này ạ . Cháu chúc cô chú thật nhiều sức khoẻ để nhiều người được cảm nhận hương xuân ngọt lịm từ thức quà quý này.

----

Những ngày tết được thảnh thơi dành thời gian thăm hỏi, chuyện trò cùng nhau bên chén trà và nhâm nhi thức quà tết cổ truyền cùng bạn bè, người thân đều là những giây phút ngọt ngào, đáng quý với tất cả chúng ta. Thưởng thức món mứt Tết, tôi nhận ra một điều thật thú vị, đó là Giá trị của ngày Tết vẫn không hề thay đổi so với quan niệm của ông cha ta từ xưa tới nay: tết là phải ngọt!

Kính chúc quý vị thính giả của VOV Giao thông một năm mới khám phá thêm thật nhiều hương vị ngọt ngào của cuộc sống!

Vũ Loan/vovgiaothong.vn
Ý kiến của bạn
Đối tượng tàng trữ ma túy bỏ chạy khi bị CSGT phát hiện

Đối tượng tàng trữ ma túy bỏ chạy khi bị CSGT phát hiện

Trong lúc làm nhiệm vụ tại ngã tư Lương Phú, CSGT Tiền Giang phát hiện một đối tượng có dấu hiệu nghi vấn, nhanh chóng truy đuổi và bắt giữ. Kiểm tra tại chỗ, đối tượng bị phát hiện tàng trữ ma túy và được bàn giao cho cơ quan điều tra xử lý.

Ngày cuối nghỉ Tết: Giao thông căng thẳng cửa ngõ phía Nam Hà Nội

Ngày cuối nghỉ Tết: Giao thông căng thẳng cửa ngõ phía Nam Hà Nội

Ngày 2/2 (tức mùng 5 Tết Nguyên đán) - Ngày cuối cùng của kỳ nghỉ lễ, ngay từ chiều, áp lực giao thông trên nhiều tuyến phố đã gia tăng mạnh do người dân quay trở lại Thủ đô chuẩn bị cho tuần làm việc mới.

Kiểm tra, giám sát 17 trạm thu phí BOT

Kiểm tra, giám sát 17 trạm thu phí BOT

Cục Đường bộ Việt Nam sẽ kiểm tra, giám sát 17 trạm thu phí BOT trong cả nước về công tác quản lý vận hành trạm thu phí, công tác thu tiền sử dụng dịch vụ đường bộ từ tháng 4/2025 - 10/2025.

Đổi thay ở “vùng trũng” y tế ĐBSCL

Đổi thay ở “vùng trũng” y tế ĐBSCL

Từng được xem là “vùng trũng” vì thiếu bác sĩ và thiếu thiết bị hiện đại để thực hiện công tác chuyên môn sâu, nhưng bằng nỗ lực, ngành y tế ĐBSCL đã vươn lên đạt được nhiều thành tựu to lớn trong những năm gần đây.

Nhiều dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam sẽ về đích dịp 30/4

Nhiều dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam sẽ về đích dịp 30/4

Anh Nguyễn Tuấn Thỏa, lái cẩu tự hành thuộc nhà thầu Tổng Công ty 319 (Bộ Quốc phòng) cho biết: "Bọn em sẵn sàng tăng ca, tăng kíp đưa dự án về đích, bọn em sẽ làm thêm ca trưa, ca tối; sẽ ở lại trực và làm thông ngày lễ, vì tiến độ em sẵn sàng đồng hành cùng công trường".

9 ngày nghỉ Tết: Hơn 17.100 vi phạm nồng độ cồn bị xử lý

9 ngày nghỉ Tết: Hơn 17.100 vi phạm nồng độ cồn bị xử lý

Trong 9 ngày nghỉ Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, toàn quốc phát hiện và xử lý 17.149 trường hợp vi phạm nồng độ cồn (chiếm 30,71% tổng số vi phạm về TTATGT); so với cùng thời gian Tết Nguyên đán Giáp Thìn 2024, giảm 20.365 trường hợp (-54,29%).

Trên chuyến tàu kết nối miền di sản

Trên chuyến tàu kết nối miền di sản

Tàu lăn bánh… tiếng cô phát thanh với giọng miền trung dịu dàng văng vẳng vang lên báo hiệu chuyến tàu Kết nối di sản miền Trung đưa những hành khách từ ga Huế đến ga Đà Nẵng trong nhiều điều thú vị.