Sốt xuất huyết gia tăng, cần sự quyết liệt phòng bệnh

Đến bệnh viện Nhi Đồng (TP.Cần Thơ), nơi đã và đang điều trị tích cực cho 420 ca nội trú bị sốt xuất huyết mà đa phần là trẻ em dưới 16 tuổi mới thấy hết diễn biến phức tạp của căn bệnh này. Trên giường bệnh, có trẻ ăn uống ngon miệng, chờ ngày xuất viện. Nhưng còn có trẻ nằm ngủ mà một tay thì truyền dịch, mũi phải thở bằng máy vì bị sốc do sốt xuất huyết Dengue.

Đôi mắt ngấn lệ, chị Võ Thu Nguyệt (ngụ phường Tân An, TP.Cần Thơ) kể, con trai của chị (10 tuổi) bị đau họng, nghẹt mũi và sốt nhẹ. Cứ nghĩ là viêm đường hô hấp đơn thuần nên chị mua thuốc uống tại nhà, đến ngày thứ 3 bé bị sốt 38 độ C và ớn lạnh, tức tốc đưa vào bệnh viện xét nghiệm thì con chị phải chuyển thẳng xuống phòng bệnh nặng để điều trị sốt xuất huyết: “Bé sốt rồi lừ đừ, mệt, không muốn ăn uống nhiều,… ở nhà là tôi cũng nghi nghi rồi đó. Tới ngày thứ 4 là chở vào bệnh viện cho an toàn. Đợt này về nhà là phải dọn dẹp môi trường xung quanh cho sạch sẽ nhằm đề phòng tình huống tái nhiễm là nguy hiểm hơn nữa”.

Anh Nguyễn Văn Luôl Em (ngụ xã Phong Điền) đang nuôi con gái bị bệnh sốt xuất huyết tại bệnh viện Nhi Đồng cho biết, chủ quan mà phụ huynh thường mắc phải là nhầm tưởng những triệu chứng của sốt xuất huyết giống với sốt siêu vi nên việc chủ động khống chế vi rút không kịp thời.

Đến khi chuyển vào bệnh viện thì sức đề kháng của trẻ đã yếu đi rất nhiều, phải mất một thời gian mới phục hồi lại được: “Lúc đầu ở nhà sốt cao, rồi ra bệnh viện gần nhà khám lấy thuốc, ở lại đó một đêm thì hạ sốt rồi mới xin về nhà. Về nhà sốt lại cao hơn nữa nên đi thẳng ra bệnh viện Nhi Đồng nhập viện luôn. Bây giờ bé ăn uống chỉ bằng 1/10 của tô cháo thôi, lâu lâu lại bị ói, người thì lúc hừng nóng lên, lúc thì bình thường, môi khô hết”.

Thống kê trên địa bàn TP.Cần Thơ, đến tháng 8/2025, thành phố này có 1.000 ca bị mắc sốt xuất huyết. Còn tại Vĩnh Long, 7 tháng của năm 2025, cả tỉnh có 2.100 trường hợp bị bệnh với 117 ổ dịch được phát hiện. Riêng An Giang đã ghi nhận 1.625 ca. Theo dõi nhiều năm qua cho thấy, số ca mắc thường gia tăng vào khoảng thời gian từ tháng 6 đến tháng 12 và năm nay thì số ca mắc bệnh nhiều nhất là trẻ từ 9-15 tuổi.

Bác sĩ CKII Hà Tấn Vinh – Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.Cần Thơ đánh giá: “Những tháng đầu năm, số lượng ca bệnh trung bình chỉ có 40 ca/tháng thôi, nhưng tháng 6 thì tăng lên 100 ca/tháng, riêng tháng 7 thì tăng lên gần 200 ca/tháng. So sánh với chu kì trung bình 5 năm bệnh bùng phát thành dịch một lần thì thời điểm này cũng được xem là giai đoạn bùng phát dịch trong cộng đồng”.

Bộ Y tế cho biết, 7 tháng đầu năm, trên cả nước ghi nhận 32.000 ca mắc sốt xuất huyết. Đợt dịch này đang bước vào giai đoạn “cao điểm” khi một số địa phương ở miền Tây ghi nhận số ca mắc tăng cao, như: Vĩnh Long tăng 346%, Tây Ninh tăng 274%. Đợt dịch gần nhất bùng phát năm 2022 với 370.000 ca mắc, chu kỳ tái bùng phát dịch có biểu hiện rút ngắn từ 5 năm xuống còn khoảng 3 năm.

Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) đánh giá, với điều kiện thời tiết thuận lợi cho muỗi phát triển như hiện nay, nguy cơ gia tăng số ca mắc trong thời gian tới là rất lớn. Ngoài việc theo dõi sát tình hình để chủ động kiểm soát ổ dịch sớm thì hệ thống y tế địa phương chuẩn bị sẵn sàng về nhân lực, thuốc men để điều trị bệnh nhân, không để quá tải.

Ông Võ Hải Sơn - Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) cho biết: “TP. Cần Thơ là trung tâm của ĐBSCL, các ca mắc bệnh ở ĐBSCL gia tăng thì khả năng chuyển về Cần Thơ sẽ làm tăng đột biến. Cho nên, Cần Thơ phải chủ động đảm bảo thuốc, vật tư, giường bệnh,… để thu dung điều trị các ca bệnh chuyển về. Ngành giáo dục cũng phải tăng cường kiểm soát, vệ sinh môi trường nơi phòng học vì các cháu chuẩn bị tựu trường rồi, không để muỗi sinh sôi truong trường lớp”.

Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm do vi rút Dengue gây ra mà vật truyền bệnh trung gian là con muỗi. Khi bị bệnh, cơ thể hoàn toàn có thể diễn biến nặng dẫn đến bị rối loạn đông máu, tổn thương nội tạng, xử lý không kịp thời sẽ dẫn đến tử vong. Trung tâm Kiểm soát bệnh tật các địa phương đánh giá, trong thời gian tới, có thể tiếp tục ghi nhận số ca mắc gia tăng. Biện pháp phòng bệnh sốt xuất huyết hiệu quả nhất vẫn là diệt muỗi, diệt lăng quăng/bọ gậy và tránh muỗi đốt. Người dân cần đậy kín tất cả các dụng cụ chứa nước để muỗi không vào đẻ trứng, ngủ mùng kể cả ban ngày. Mặc quần áo dài để tránh bị muỗi đốt, sử dụng các biện pháp xua muỗi như kem bôi, đèn hoặc vợt điện.  

Ông Huỳnh Thanh Tân – Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Vĩnh Long cho biết: “Muỗi vằn thì nó sinh sôi tập trung chủ yếu trong các dụng cụ chứa nước quanh nhà mình, hằng tuần thì mình nên kiểm tra, lật úp xuống các dụng cụ chứa nước để tránh sinh ra lăng quăng rồi sinh muỗi. Bà con cũng cần theo dõi, con em mình sốt cao đột ngột và kéo dài thì bà con cần đưa đến ngay cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời chứ đừng tự ý mua thuốc điều trị cho trẻ”.

Hiện đã có vaccine phòng bệnh sốt xuất huyết, đây là một trong những biện pháp mới, chủ động trong công tác phòng chống sốt xuất huyết. Sở y tế các địa phương đã chủ động kiểm soát ổ dịch sớm, không để dịch lan rộng và kéo dài.

Mỗi năm cứ đến tháng 6 là truyền thông y tế địa phương lại đi “từng ngõ, gõ cửa từng nhà” để tuyên truyền cách phòng bệnh sốt xuất huyết. Nhưng cũng vào thời điểm này, hầu hết các bệnh viện lại phải tiếp nhận ca mắc bệnh sốt xuất huyết tăng đột biến.

Sau đó, ngành y tế lại phải đi xác định điểm nóng, ổ dịch cũ, khu vực nguy cơ,… để giám sát. Rõ ràng, dịch sốt xuất huyết rất khó “tiêu diệt” tận gốc nếu ý thức một bộ phận của người dân còn chủ quan.

Về mặt cơ chế, đặc điểm và độc lực của virus gây bệnh sốt xuất huyết hiện nay không có gì bất thường so với các năm trước. Tuy nhiên, số ca bệnh liên tục gia tăng, trong đó có nhiều ca nặng, thậm chí tử vong. Khi bàn về câu chuyện phòng loại dịch này, đại đa số người dân đều “đổ thừa” do môi trường bị ô nhiễm sinh ra muỗi mồng.

Nhưng thực chất, con muỗi vằn truyền bệnh sốt xuất huyết là con muỗi sống trong môi trường nước sạch. Cho nên, để phòng sốt xuất huyết hiệu quả chỉ còn cách bắt đầu từ việc diệt tận gốc lăng quăng. Câu chuyện tưởng là dễ dàng nhưng bấy lâu nay nó vẫn là nguyên nhân chính dẫn tới nhiều ca bệnh bất ngờ.

Những năm gần đây, sốt xuất huyết có dấu hiệu dịch chuyển từ vùng nông thôn ra thành thị. Do thành thị thu hút lực lượng lao động mới, lưu chuyển người từ vùng không có dịch sang vùng có dịch lưu hành, mật độ dân cư cao cũng tạo điều kiện cho lây lan dịch bệnh. Lối sống tại các đô thị vô tình tạo ra các vật chứa mới thuận lợi cho sự phát triển của lăng quăng và muỗi truyền bệnh, như: túi nilông, vỏ xe, chậu cảnh, chai lọ, lon nước ngọt.

Những vật chứa này khó xử lý và kiểm soát hơn so với dụng cụ chứa nước truyền thống như lu, vại ở vùng nông thôn. Nhiều trường hợp kiểm tra bình trồng cây thủy sinh trong nhà cũng có rất nhiều lăng quăng. Từ đây cho thấy, vật trung gian truyền bệnh sốt xuất huyết “nằm ổ” ngay chính trong căn hộ, từ những thiết bị mà chủ nhà chẳng mấy quan tâm.

Cho nên, để phòng muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết thì mỗi gia đình hãy dành 10 phút/tuần để kiểm tra và loại bỏ các ổ bọ gậy trong các vật dụng chứa nước sinh hoạt; thả cá vào bể cảnh để tiêu diệt lăng quăng; thay nước lọ hoa thường xuyên; nhỏ muối vào hòn non bộ; loại bỏ các vật liệu phế thải có thể đọng nước; lật úp các dụng cụ không sử dụng,… phòng muỗi đẻ trứng và sinh sôi.

Sốt xuất huyết diễn biến rất nhanh và có nguy cơ tử vong, nên nếu bị sốt cao, đau đầu thì lập tức đi đến cơ sở y tế để khám bệnh. Thói quen của một bộ phận người dân lâu nay vẫn hay giải quyết cấp tốc bệnh trạng bằng việc ra ngoài mua thuốc lẻ về uống, tất nhiên, đây là việc tiện lợi. Tuy nhiên, với những triệu chứng bất thường thì phải “nhạy bén” để xử lý nhanh nhằm đề phòng diễn tiến nguy hiểm đến tính mạng.

Một việc đáng quan ngại, có trường hợp mắc bệnh thì người nhà “giấu nhẹm” thông tin, đây chính là mầm mống khiến ổ dịch lây lan mạnh trong cộng đồng. Người dân cần phối hợp với ngành y tế địa phương trong việc phun hóa chất diệt muỗi, tiêu độc, khử trùng để dập tận gốc ổ dịch càng sớm càng tốt.

Những năm gần đây, có nơi, sốt xuất huyết xuất hiện sớm (tháng 5), trong khi chưa có thuốc đặc trị nên công tác thu dung điều trị cũng gặp áp lực nếu số ca tăng đột biến. Ngoài ra, nguồn nhân lực cho chuyên ngành truyền nhiễm hiện nay rất mỏng, cơ sở hạ tầng và trang thiết bị y tế ở khối ngành này cũng chưa đáp ứng được nhu cầu khám chữa bệnh của người dân, trong khi các bệnh truyền nhiễm mới nổi đang ngày càng gia tăng.

Cho nên, ngành y tế địa phương cần có kế hoạch, chiến lược và triển khai ngay vấn đề đáp ứng nhân lực, thuốc men, giường bệnh,… để đảm bảo điều trị tốt cho Nhân dân liên quan đến sốt xuất huyết.