Sàn giao dịch tiền ảo, tài sản số: Cần xây dựng khung pháp lý để quản lý

Những quy định pháp lý nào cần được tháo gỡ để tạo điều kiện thuận lợi cho việc sớm hoàn thiện sàn giao dịch tiền số?  

Cần có khung pháp lý toàn diện

Sàn giao dịch tiền ảo, tài sản số: Bước đi cần thiết

Để việc thí điểm vận hành sàn giao dịch tiền ảo, tài sản ảo được triển khai hiệu quả, rất cần một khung pháp lý toàn diện, nhằm bảo vệ nhà đầu tư cũng như phòng chống rủi ro, thu hút doanh nghiệp đầu tư và đảm bảo nguồn thu thuế là khẳng định của TS. Đặng Minh Tuấn, Chủ tịch Liên minh Blockchain Việt Nam:

"Ít nhất chúng ta phải thực hiện được định nghĩa và phân loại được cái tiền mã hoá cũng như là tiền số trong khung pháp lý; phân loại rõ ràng tài sản số cũng như tiền mã hoá.

Chúng ta cần quản lý và cấp phép các sàn giao dịch. Chúng ta thiết lập các quy định về tài sản, các sàn giao dịch tiền ảo, tiền mã hoá như là đăng ký cấp phép cũng như đăng ký hoạt động. Rồi có những cơ chế KYC và các biện pháp để chống rửa tiền… Rồi có những phát hiện về giao dịch bất thường trên một số lượng, giá trị lớn".

Bên cạnh đó, TS Đặng Minh Tuấn cho rằng, rất cần các quy định để bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư và quỹ bảo hiểm để bồi thường trong trường hợp nhà đầu tư gặp phải những rủi ro như tấn công mạng. Ngoài ra, chúng ta cũng cần các quy định về thuế đối với các loại giao dịch tài sản số cũng như tiền mã hoá, đặc biệt cần có những cơ chế để khai thuế rõ ràng.

Góp ý thêm về vấn đề này, TS Đặng Minh Tuấn cho biết thêm: "Cần có những chính sách để bảo vệ nhà đầu tư và chống gian lận, chống thao túng thị trường rồi có những cơ chế để giải quyết tranh chấp và cũng cần có những thông tin minh bạch của các dự án như đội ngũ sáng lập rồi lộ trình phát triển phải rõ ràng và được kiểm định và được niêm yết trước khi đưa lên sàn. Và chúng ta cũng cần phải có những hợp tác quốc tế phòng chống rửa tiền hoặc các tổ chức hoặc các quốc gia có khung pháp lý như Nhật Bản hay Singapore…"

Tuy nhiên, theo Luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch Công ty Luật SB Law, việc xây dựng khung pháp lý hoàn chỉnh cũng đang là thách thức lớn: "Xây dựng khung pháp lý hoàn chỉnh và hiệu quả là một thách thức tương đối lớn vì thế giới cũng đang trong quá trình xây dựng. Do đó, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ của các cơ quan chức năng.

Trong giai đoạn đầu thì cần áp dụng mô hình thí điểm, cần có lộ trình rõ ràng và chi tiết. Ở giai đoạn đầu là giai đoạn thử nghiệmj và đánh giá và điều chỉnh cũng như xây dựng dần hình thành quy định giám sát và quản lý, vừa làm vừa học hỏi kinh nghiệm quốc tế, xem xét kỹ lưỡng các khía cạnh kinh tế, pháp lý, đặc biệt là công nghệ trước khi đưa ra quyết định cuối cùng về xây dựng thị trường tiền số."

Thực tế trên thế giới, nhiều nước đã có sàn giao dịch tiền số. Chẳng hạn, Singapore đã xây dựng môi trường pháp lý linh hoạt và hỗ trợ đổi mới, thông qua các chính sách khuyến khích phát triển công nghệ blockchain, đồng thời tăng cường quản lý rủi ro tài chính.

Thái Lan cũng đã có những quy định riêng với Sắc lệnh khẩn cấp về kinh doanh tài sản ảo, có hiệu lực từ năm 2018. Mỹ, hiện có khoảng 50 dự luật liên quan đến tiền mã hóa đang được xem xét ở các giai đoạn khác nhau tại Quốc hội nước này... Trước thực tế đó, Việt Nam nên nghiên cứu kĩ việc dùng mô hình nào, công nghệ nào để tạo tiền này và hệ thống nào thì mới có cách quản lý phù hợp.

Tuy nhiên, theo tiến sĩ Lê Đạt Chí, Trưởng khoa Tài chính- Đại học Kinh tế TP.HCM, dù là in bằng tiền giấy hay tiền số cũng phải được nhà nước quản lý thì mới tạo niềm tin cho người dân: "Các loại tiền số hiện nay như Pi, Bitcoin, Ethereum…tất cả tiền số này hiện nay đều là tiền tạo ra từ đơn vị tư nhân thì không được chấp nhận sử dụng trong thanh toán. Người ta đi giao dịch, mua bán Bitcoin thì chỉ là tài sản chứ không phải là loại tiền tệ. Việt Nam theo mô mình tạo tiền của Trung Quốc hay của Mỹ thì cần nghiên cứu rất kĩ để có cách quản lý phù hợp, vì mỗi mô hình điều có những ưu và nhược điểm khác nhau…"

Cần nghiên cứu tình hình thực tiễn tại Việt Nam

Dù đồng tình với quan điểm muốn phát triển đồng tiền số thì cần xây dựng khung pháp lý đầy đủ song chuyên gia kinh tế, Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu cho biết thêm, để đồng tiền này vận hành được tại Việt Nam, cần  phải có cơ sở vật chất:

"Có những công ty phát hành, phân phối  tiền kỹ thuật số tại Việt Nam. Những công ty đó phải được cấp  giấy phép như doanh nghiệp tại Việt Nam. Công ty phải có trụ sở, ban đại diện, ban quản lý, có  vốn điều lệ để khi có vấn đề gì xảy ra thì công ty đó chịu trách nhiệm trước pháp luật.  Khi đó, tiền số mới đưa vào sử dụng được ở Việt Nam được."

Mới đây, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ Tài chính hoàn thiện hồ sơ Nghị quyết thí điểm để quản lý tài sản ảo, báo cáo Thường trực Chính phủ trước 13/3.

Giới chuyên gia cũng cho rằng, việc thành lập một sàn giao dịch tài sản số ở Việt Nam là bước tiến quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế số, mở ra nhiều cơ hội nhưng cũng đi kèm không ít thách thức. Để đảm bảo thị trường tài sản số phát triển bền vững, Việt Nam cần xây dựng khung pháp lý đầy đủ và nhất quán. Đồng thời cần giám sát chặt chẽ các sàn giao dịch tài sản mã hóa. Chỉ những sàn đáp ứng điều kiện về vốn, công nghệ, bảo mật và có cơ chế bảo vệ nhà đầu tư mới được cấp phép hoạt động.

Bên cạnh đó, nhà đầu tư cũng cần được cung cấp thông tin minh bạch về rủi ro, tránh bị lừa đảo hoặc đầu tư theo phong trào. Nếu có khung pháp lý rõ ràng, cơ chế quản lý chặt chẽ và chính sách bảo vệ nhà đầu tư hợp lý, Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng một thị trường tài sản số an toàn, minh bạch và hiệu quả.