Phát triển du lịch biển: Không đánh đổi môi trường lấy lợi ích kinh tế

Vậy cần làm gì để phát triển du lịch biển theo hướng xanh và bền vững? VOVGT đã có cuộc trao đổi với PGS.TS Đậu Thị Hoà, Giảng viên khoa Du lịch, trường Đại học Đông Á Đà Nẵng xung quanh nội dung này:

PV: Thưa bà, vì sao cần cân bằng giữa lợi ích kinh tế và phát triển bền vững ở các địa phương có biển? 

Bà Đậu Thị Hoà: Quan điểm không đánh đổi lợi ích kinh tế với phát triển bền vững ở các vùng biển của Việt Nam là một vấn đề rất là lớn và đặc biệt quan trọng đối với Việt Nam. Bởi vì nó phản ánh mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế với bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

Việt Nam có đường bờ biển rất dài, vùng biển đẹp, thuận lợi cho phát triển du lịch biển và các ngành kinh tế biển xanh. Tuy nhiên, nếu chỉ tập trung để mà phát triển, thu lợi nhuận trước mắt và ngắn hạn mà bỏ qua các yếu tố: môi trường, hệ sinh thái, văn hóa, địa phương sẽ dẫn đến những hệ lụy vô cùng lớn: suy thoái môi trường biển, suy giảm tài nguyên biển và đặc biệt là ảnh hưởng tiêu cực đến văn hóa, cộng đồng địa phương. Bởi vì, nguyên lý khi phát triển, bao giờ cũng hình thành những cái mâu thuẫn và  đây là mâu thuẫn giữa lợi ích kinh tế và phát triển bền vững.

 Ví dụ, bây giờ du lịch biển là một nhu cầu rất lớn của du khách và du khách muốn ăn, chơi, tắm và ở gần biển.  Nếu muốn thu hút được nhiều khách du lịch và có nguồn kinh tế rất lớn, một số địa phương tập trung xây dựng ồ ạt tất cả những công trình nhà nghỉ, nhà hàng ăn uống, các công trình vui chơi giải trí ở sát ven biển.

Mặc dù, thu hút được nhiều khách và nhiều lợi nhuận nhưng vấn đề tiềm ẩn là tình trạng xả thải ra môi trường biển của những nhà hàng và khách sạn gần đó. Đồng thời, nếu muốn xây dựng ngay sát biển, phải phá bỏ môi trường ven biển, các hệ sinh thái ven biển gây mất hệ sinh thái ven bờ, ảnh hưởng tới các khu bảo tồn biển, ô nhiễm rác thải, đánh bắt tận diệt để phục vụ khách lại càng nhiều. 

PV: Vậy để phát triển kinh tế du lịch biển bền vững, theo bà, các địa phương ven biển cần phải làm gì?

Bà Đậu Thị Hoà: Nguyên lý của phát triển bền vững là phải hải hòa, vừa phát triển nhưng môi trường biển vẫn phải đảm bảo. Vậy để phát triển hài hoà, kinh tế vẫn phát triển, vẫn giải quyết được công ăn việc làm cho người dân ở vùng biển đó và môi trường vẫn giữ được, thì giải pháp không đánh đổi môi trường lấy lợi ích kinh tế là một cái giải pháp rất quan trọng.

Đầu tiên, phải quy hoạch một cách lâu dài và bền vững, không quy hoạch một cách chộp giật hay có tầm nhìn ngắn hạn.

Thứ hai là tiến tới đồng quản lý với cộng đồng dân cư, phải biến người dân ở đó trở thành người quản lý, người gác biển để người ta bảo vệ tài nguyên của chính họ và họ phải được hưởng thụ.

Theo quan sát của tôi, dọc bờ biển của Đà Nẵng bán cho nhiều các doanh nghiệp kinh doanh du lịch, người dân rất khó tiếp cận. Và nếu không được vào trong đó, nhà quản lý cũng không thể biết những DN làm gì ở trong đó, người ta xử lý rác thải như thế nào. Đó là những cái nguy cơ.

Giải pháp tiếp theo, muốn hài hòa giữa cái lợi ích kinh tế và phát triển bền vững thì phải phát triển những ngành kinh tế xanh. Nguồn vốn tự nhiên của kinh tế xanh là chính là hệ sinh thái tự nhiên, các khu bảo tồn tự nhiên và tài nguyên tự nhiên …Nếu như không hài hòa và làm mất cái nguồn vốn tự nhiên sẽ không được coi là bền vững.

Thực tế, các ngành kinh tế xanh của Việt Nam đã định hình và phát triển tương đối mạnh. Ví dụ như là du lịch sinh thái, du lịch có trách nhiệm, du lịch cộng đồng. Đấy là những tín hiệu tích cực. Tóm lại,  không đánh đổi lợi ích kinh tế với phát triển bền vững có nghĩa là không chạy theo lợi nhuận bằng mọi giá và mà phải phát triển một cách thông minh.

PV: Vâng. Xin cảm ơn bà!

Chuyển đổi xanh đang trở thành từ khóa quen thuộc của ngành du lịch

Xu hướng du lịch bền vững, du lịch xanh đang ngày càng phát triển tại Việt Nam, không chỉ là dừng lại ở chủ trương chính sách mà còn là một yêu cầu tự thân từ phía khách du lịch và các cơ sở lưu trú. Các địa phương có biển cũng đã có nhiều hoạt động định hướng phát triển du lịch theo hướng bền vững, cân bằng giữa lợi ích kinh tế và bảo vệ môi trường, giảm thiểu tối đa tác động tiêu cực đến môi trường biển.

Mùa hè năm nay, sinh viên trường ĐH KHXH và nhân văn Bùi Thị Hồng Thương cùng nhóm bạn đã có chuyến đi nghỉ hè ở biển. Khi đặt phòng khách sạn, Thương và các bạn của mình thường ưu tiên lựa chọn những khách sạn phát triển xanh:

"Nếu như có hai cơ sở lưu trú nhưng mà một bên sử dụng những sản phẩm thân thiện môi trường, mình sẽ lựa chọn cơ sở đó. Việt Nam mình nhiều bãi biển đẹp và du lịch rất phát triển. Mỗi năm đón rất nhiều khách du lịch.

Nếu mà phát triển theo hướng xanh, thân thiện với môi trường sẽ thúc đẩy phát triển du lịch Việt Nam và giảm thiểu rác thải nhựa ra môi trường. Nếu các điểm du lịch thay đổi theo hướng như thế sẽ thân thiện hơn, tích cực hơn."

Không chỉ nhóm của Thương mà nhiều du khách trong nước và nước ngoài đã có sự thay đổi nhận thức về sử dụng những sản phẩm dịch vụ, các cơ sở lưu trú du lịch theo hướng phát triển bền vững. Đối với nhiều du khách, việc các cơ sở lưu trú hướng đến sự bền vững là một yếu tố quan trọng để lựa chọn.

Từ nhiều năm nay, nhiều cơ sở lưu trú tại các địa phương ven biển đã chủ động chuyển đổi theo hướng xanh, bền vững . Bạn Lam Anh, một nhân viên khách sạn chia sẻ:

"Hiện nay, nhiều khách sạn và cơ sở lưu trú đang chuyển đổi mạnh mẽ từ các sản phẩm làm từ nhựa, plastic sang các vật liệu thân thiện hơn như giấy. Sự thay đổi này thể hiện rõ ràng qua việc sử dụng hộp đựng đồ ăn (takeaway), túi và ống hút giấy để thay thế cho các sản phẩm nhựa."

Sau khi hợp nhất với Ninh Thuận, Khánh Hòa trở thành địa phương có bờ biển dài nhất Việt Nam, hệ sinh thái biển đảo đa dạng, nhiều vịnh và bãi biển nổi tiếng và kho tàng di sản văn hóa – lịch sử đặc sắc

Chủ trương chuyển đổi xanh và bền vững đã được UBND tỉnh Khánh Hoà hiện thực hoá bằng Kế hoạch phát triển du lịch xanh và bền vững trên địa bàn tỉnh đến năm 2030 với mục tiêu đến năm 2030, có 80% điểm du lịch và cơ sở kinh doanh du lịch được dán nhãn xanh, cam kết không sử dụng sản phẩm nhựa một lần và túi ni lông khó phân hủy; 95% cơ sở kinh doanh du lịch đầu tư và sử dụng năng lượng tái tạo...

Tháng 6 vừa qua, địa phương này cũng đã ban hành Bộ tiêu chuẩn du lịch xanh gồm 102 tiêu chí dành cho cơ sở lưu trú du lịch và 100 tiêu chí cho điểm tham quan du lịch liên quan đến phát thải nhà kính, quản lý phát triển bền vững, bảo tồn tài nguyên văn hoá thiên nhiên. Bộ công cụ này, giúp các doanh nghiệp có định hướng rõ ràng trong quá trình chuyển đổi.

Tại hội thảo “Để Khánh Hòa trở thành điểm đến xanh toàn diện của thế giới” tổ chức hồi tháng 9, ông Phạm Minh Nhựt, Chủ tịch Hiệp hội du lịch Nha Trang- Khánh Hòa nhấn mạnh xu hướng phát triển du lịch xanh của địa phương:

"Du lịch xanh, du lịch bền vững không phải là phong trào, không là trào lưu mà là tất yếu của các doanh nghiệp du lịch. Đặc biệt là doanh nghiệp lưu trú, doanh nghiệp điểm đến phải kết hợp bảo vệ môi trường với hoạt động du lịch của họ. Làm sao giữ gìn được môi trường sinh thái sẽ giữ gìn được sự bền vững, ví dụ trước mắt là sử dụng sản phẩm thân thiện môi trường. Hoặc các hoạt động thu gom, xử lý rác thải."

Tại tỉnh Khánh Hoà, từ nhiều năm nay, đã có nhiều khu nghỉ dưỡng đã tiên phong phát triển du lịch xanh. Đơn cử như khu nghỉ dưỡng Six Senses Ninh Vân Bay đã tiên phong lắp đặt hệ thống pin năng lượng mặt trời, tự cung cấp 26 - 28% trên tổng nhu cầu năng lượng hoạt động và có Quỹ Phát triển bền vững hoạt động từ năm 2015.

Bên cạnh đó, khu nghỉ dưỡng này còn lồng ghép hoạt động giáo dục nâng cao nhận thức về bảo tồn biển cho du khách khi thực hiện lặn ngắm san hô. Bà Đinh Thúy Nga, Quản lý Bộ phận Phát triển Bền vững tại khu nghỉ dưỡng giải thích, ngay cả khi cho khách lặn ngắm san hô, khu nghỉ dưỡng luôn có những quy ước nghiêm ngặt:

"Thứ nhất là mình sẽ tránh bơi dựng đứng người khi mà gặp những rạn san hô cạn nước hoặc là mình không bẻ san hô lấy về ngay cả khi san hô chết, chúng tôi khuyến khích để nguyên lại ở bãi biển. Bởi vì theo thời gian thì gió tác động của gió của nắng của sóng thì chính san hô sẽ trở thành cát.

Đặc biệt, khu nghỉ dưỡng còn tổ chức các buổi giáo dục như "coral talk" để hướng dẫn khách tìm hiểu về sự đa dạng sinh học biển (san hô, cá, thân mềm, tảo). Thông qua các buổi này để giáo dục kiến thức về môi trường cho các gia đình, trong đó có trẻ nhỏ."

Ông Bùi Quốc Thái – Giám đốc Sở Du lịch tỉnh An Giang khẳng định, du lịch xanh và bền vững “vừa là mục tiêu vừa là trách nhiệm của ngành du lịch đang hướng tới”. Địa phương này đã xây dựng Đề án phát triển Phú Quốc thành khu du lịch sinh thái chất lượng cao, tầm cỡ quốc gia và quốc tế.

Người đứng đầu ngành du lịch tỉnh An Giang đề xuất 10 nhiệm vụ giải pháp để phát triển du lịch theo hướng xanh, trong đó có một số nội dung trọng tâm:

"Thứ nhất là hoàn thiện thể chế chính sách, quy định quản lý phát triển du lịch theo hướng tăng trưởng xanh. Thứ hai xây dựng bộ tiêu chí du lịch xanh theo từng lĩnh vực du lịch theo tiêu chí chung quốc gia, quốc tế đồng thời phù hợp với điều kiện thực tế của Phú Quốc.

Đầu tư xây dựng không gian du lịch xanh, trong đó tận dụng không gian xanh để xây dựng công trình, dự án du lịch, tận dụng ánh sáng tự nhiên, giảm thiểu tiêu thụ nhiên liệu, giảm tiêu tốn nhiệt năng và phát thải các bon."

Việt Nam đã có những bước đi bài bản từ hoạch định chiến lược ở tầm quốc gia đến triển khai các mô hình cụ thể tại địa phương và doanh nghiệp, nhằm đưa phát triển xanh trở thành trục xuyên suốt của ngành du lịch trong những thập niên tới.

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và Cục Du lịch quốc gia Việt Nam đã xây dựng và đưa ra chiến lược và kế hoạch hành động để định hướng cho quá trình chuyển đổi bền vững. Chính phủ đã ban hành Quy hoạch hệ thống Du lịch thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045 trong đó xác định rõ mục tiêu phát triển du lịch xanh, bền vững, gắn với bảo vệ môi trường và phát huy giá trị văn hóa dân tộc. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành chương trình “Phát triển du lịch theo hướng tăng trưởng xanh”, đề án phát triển du lịch sinh thái, phát triển du lịch cộng đồng.

Tại nhiều địa phương, các cơ quan quản lý du lịch đã phát động nhiều chiến dịch bảo vệ môi trường du lịch, đơn cử như Hội An với dự án “Thành phố không rác thải nhựa”, vịnh Hạ Long “Không sử dụng đồ nhựa một lần”...

Theo số liệu thống kê, du lịch biển chiếm từ 60-70% tổng hoạt động cũng như thu nhập của du lịch Việt Nam, đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế nhiều địa phương và của cả nước. Thời gian tới, để tiếp tục khai thác những tiềm năng, lợi thế của du lịch biển, rất cần sự chung tay của chính quyền các cấp các địa phương và mỗi du khách trong việc lựa chọn, sử dụng những sản phẩm du lịch xanh, thân thiện với môi trường