Nhiều trăn trở khi chưa thể quản lý thuốc lá thế hệ mới

Thậm chí giữa các Bộ, ngành cũng chưa thống nhất quan điểm, trong khi năm học mới sắp bắt đầu, học sinh là đối tượng nguy cơ cao trong việc tiếp xúc, sử dụng các sản phẩm thuốc lá điện tử khá dễ dàng và thậm chí dần thành trào lưu. Vậy thuốc lá thế hệ mới bao giờ mới được đặt trong khuôn khổ kiểm soát?

PV VOV Giao thông có cuộc trao đổi với Ths. Nguyễn Hạnh Nguyên, Cán bộ Quản lý Dự án Phòng chống tác hại thuốc lá, Tổ chức HealthBridge Canada tại Việt Nam về vấn đề này. 

PV: Hiện nay, các Bộ ngành tại nước ta chưa thể thống nhất ý kiến quản lý thuốc lá thế hệ mới, trong khi tốc độ phát triển các sản phẩm thuốc lá mới ngày càng nhanh, phức tạp, đa dạng hơn, liệu đây có phải lý do gây khó trong việc xây dựng quy định quản lý sản phẩm này, thưa bà?

Ths. Nguyễn Hạnh Nguyên: Đúng vậy, có thể nói các sản phẩm thuốc lá mới hiện nay đang phát triển vô cùng đa dạng về chủng loại, thiết kế, mẫu mã cũng như thành. Đây là một trong những thách thức rất lớn trong quản lý cũng như xây dựng quy định, tiêu chuẩn quản lý.

Hiện nay có những sản phẩm thuốc lá điện tử có thiết kế mở để người dùng tự ý điều chỉnh, thay đổi thành phần dung dịch sử dụng và với dung dịch sử dụng cho thuốc lá điện tử theo thống kê cũng có tới hơn 20.000 loại với hương vị khác nhau, trong đó có những sản phẩm có nicotine.

Mặt khác, trên thị trường đã xuất hiện những sản phẩm thuốc lá nung nóng lai, có nghĩa là những sản phẩm vừa sử dụng sợi thuốc lá, vừa chứa những dung dịch tinh dầu giống như thuốc lá điện tử. Rất khó để chạy theo các nhà sản xuất.

Do đó rủi ro trong lỗ hổng quản lý là vô cùng lớn và Tổ chức Y tế thế giới đã có khuyến nghị rằng tất cả các sản phẩm thuốc lá đều có hại cho sức khỏe người sử dụng.

PV: Dường như mọi thứ vẫn khá mơ hồ, trong khi điều người dân lo lắng vẫn tồn tại, người dùng và trẻ em có thể tiếp cận thuốc lá thế hệ mới dễ dàng. Vậy theo bà chúng ta có thể cấm được các sản phẩm này hay không? Bởi thực tế chúng đã lưu hành trên thị trường trong những năm qua?

Ths. Nguyễn Hạnh Nguyên: Theo số liệu mới nhất, hiện nay, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở Việt Nam đang gia tăng, tuy nhiên quy mô vẫn ở mức độ hạn chế. Theo Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam thì quy mô thị trường và tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở Việt Nam còn nhỏ.

Do đó, việc ngăn chặn sử dụng sản phẩm này ngay từ đầu sẽ hiệu quả hơn là việc cho phép, dẫn đến nguy cơ gia tăng tỷ lệ sử dụng sản phẩm song song với tỉ lệ sử dụng thuốc lá điếu. Có những ý kiến cho rằng việc cấm các sản phẩm này có thể làm tăng tình trạng buôn lậu.

Tuy nhiên, ngay cả khi cho phép nhập khẩu hay chính thức lưu hành thì tình trạng buôn lậu sẽ vẫn tiếp diễn và thậm chí việc buôn lậu còn phức tạp hơn do trong nước đã cho phép lưu hành rồi. Tôi cho rằng Bộ Công thương và các cơ quan cần tăng cường công tác phòng, chống buôn lậu chứ không phải ban hành quy định cho phép lưu hành sản phẩm mới để thay cho giải pháp phòng, chống buôn lậu.

Ngoài ra cần tăng cường quy định về kiểm soát, quảng cáo, khuyến mại và tiếp thị bất hợp pháp, đặc biệt là trên môi trường mạng và tăng cường truyền thông, giáo dục, cung cấp thông tin tới trẻ em, giáo viên, bố mẹ. Nếu như cho phép kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng ở Việt Nam thì chúng ta sẽ phải nỗ lực nhiều hơn, tốn kém nhân lực và tài chính hơn nữa trong việc giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá.

PV: Theo kinh nghiệm của bà, trên thế giới có nhiều nước cấm thuốc lá thế hệ mới không? HHHọ đã làm thế nào? Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm gì từ các quốc gia trong việc quản lý thuốc lá mới?

Ths. Nguyễn Hạnh Nguyên: Ngày càng nhiều quốc gia trên thế giới cấm sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Ít nhất 34 quốc gia và vùng lãnh thổ cấm bán các sản phẩm thuốc lá điện tử và nhiều quốc gia cũng đã thực hiện biện pháp cấm một phần như là cấm thuốc lá điện tử có chứa hương vị hay là cấm quảng cáo, khuyến mại, tài trợ, cấm bán cho thanh thiếu niên.

Còn đối với thuốc lá nung nóng thì hiện cũng đã có ít nhất 20 quốc gia cầm các sản phẩm này.

Ví dụ như ở Singapore thì Chính phủ Singapore bên cạnh lệnh cấm nghiêm ngặt cũng đưa ra những quy định thực thi rất khắt khe, mức phạt rất cao và nặng, và trong quá trình thực thi thì các cơ quan chức năng cũng giám sát về kiểm soát hàng lậu rất chặt chẽ.

Chính vì vậy mà chúng tôi hoàn toàn ủng hộ đề xuất của Bộ Y tế về việc không nên cho phép lưu hành sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trên thị trường.

Điều này là cần thiết để đảm bảo thực thi toàn diện Công ước khung về kiểm soát thuốc lá cũng như các quy định về giảm cung, giảm cầu trong Chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá và Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, nhằm giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá, giảm gánh nặng bệnh tật do sử dụng thuốc lá gây ra.

PV: Xin cảm ơn bà.