Người trẻ sinh con và nỗi lo “già trước khi giàu”

Gần đây có một chủ trương của Đảng và Nhà nước có thể nhiều người không để ý, đó là thay đổi chính sách chiến lược về sinh con thứ ba, trong đó sẽ không kỷ luật, thậm chí khuyến khích mọi người sinh thêm con.

Điều này xuất phát từ thực tiễn Việt Nam đang ở thời kỳ suy giảm dân số. Để duy trì được mức độ dân số như hiện nay, chúng ta cần tỷ lệ sinh thay thế khoảng 2,1 (tức là mỗi người phụ nữ sẽ sinh khoảng 2,1 đứa con).

Tỷ lệ này trong 3-4 năm qua đã suy giảm rất nhanh chóng, thậm chí là về mức dưới 2. Đó là một tốc độ suy giảm rất nhanh.

Việt Nam không phải là quốc gia châu Á duy nhất đối mặt với tình trạng đó. Ví dụ như Hàn Quốc, tỷ lệ sinh thay thế hiện nay là đã xuống mức rất thấp nếu so với các nước trong châu Á, khoảng 0,7; hoặc xã hội Nhật Bản cũng đang bị già hóa bởi vì tỷ lệ sinh thay thế rất thấp.

Khi tỷ lệ sinh thay thế thấp, sẽ dẫn đến dân số già hóa nhanh chóng và xã hội sẽ sớm xuất hiện tình trạng người già quá đông, còn người trẻ, người làm việc ít hơn, tạo ra gánh nặng lớn cho xã hội, như chúng ta hay nói là “chưa kịp giàu thì đã già”.

Một trong những giải pháp cho vấn đề này đó là làm thế nào để thay đổi tỷ lệ sinh, khuyến khích những người trẻ tuổi kết hôn và sinh con. Tôi nghĩ, việc không còn giữ chính sách kỷ luật những người sinh con thứ 3 chỉ là một phần. Còn phần mà khó khăn hơn rất nhiều, đó là làm thế nào để khuyến khích giới trẻ kết hôn và sinh con.

Chúng ta có thể nhìn thấy một cách tương đối đơn giản, như thế hệ bố mẹ chúng tôi, lúc đó cho dù vất vả nhưng cũng không phải là quá khó khăn để sinh ra và nuôi một đứa con lớn lên. Chúng tôi đi học không phải trả tiền, nếu thi đỗ vào đại học cũng gần như là được bao cấp tất cả, nhà nước chi toàn bộ chi phí từ chỗ ở cho đến ăn uống, sinh hoạt của tất cả sinh viên. Vì thế, bố mẹ dù khó khăn, nhưng nếu con học tốt vẫn có thể học đại học. Còn nếu đi học phổ thông thì cũng không phải đóng học phí. Ngoài ra, chi phí cho nhà trẻ, mẫu giáo, chi phí để nuôi con không quá cao.

Còn bây giờ, việc nuôi và dạy một đứa con tương đối tốn kém. Cùng với các điều kiện sống khó khăn, các chi phí xã hội, chi phí đối với sinh con và nuôi dạy con sẽ là một áp lực lớn đối với giới trẻ, khi họ định nghĩ đến chuyện sinh một đứa con.

Khi nói chuyện với các thanh niên nông thôn và cả thành thị, tôi thấy, một trong những lý do e ngại của họ đó chính là kết hôn rồi có con sẽ dẫn đến những gánh nặng tài chính mà họ không nhìn thấy khả năng gánh vác. Vì thế, họ ngại kết hôn, ngại sinh con.

Tôi nghĩ, việc mà tiếp cận với các vấn đề như vậy của giới trẻ, đã đến lúc cần phải được coi là một chiến lược quốc gia, là một câu chuyện phải được giải quyết nhiều cấp, như cách mà người đứng đầu Đảng, Nhà nước – Đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhiều lần nói đến chiến lược xây dựng con người, chiến lược xã hội, làm thế nào để tâm lý giới trẻ thay đổi, lúc đó chúng ta mới có thể quay lại với một tỷ lệ sinh phù hợp, ít nhất là có thể duy trì dân số ở một mức phù hợp, để xã hội chúng ta sẽ kịp “giàu lên trước khi già”.

Có thể thấy, những vấn nạn như các quốc gia châu Á bị già hóa nhanh chóng, tạo thành một gánh nặng cho xã mà chúng ta đã chứng kiến đó là một bài toán, một con đường không đơn giản, nhưng sẽ cần phải có sự chung tay giải quyết của rất nhiều cấp, rất nhiều người./.