Mở rộng và đa dạng hóa thị trường - Lời giải cho bài toán xuất khẩu nông sản ĐBSCL

Đầu tháng 8-2025, Mỹ bắt đầu áp thuế đối ứng 20% đối với hàng hóa xuất xứ Việt Nam. Mặc dù mức thuế này đã giảm đáng kể nhưng một mặt nào đó cũng đã tạo áp lực lớn về chi phí và yêu cầu doanh nghiệp nhanh chóng thích ứng. Dù kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ năm 2024 đạt gần 119 tỷ USD (tăng 23,3% so với 2023) và 6 tháng đầu 2025 đạt hơn 70,9 tỷ USD, phần lớn giao dịch vẫn qua kênh truyền thống, chịu nhiều tầng trung gian và chi phí cao.

Nhiều doanh nghiệp Việt, đặc biệt là khối vừa và nhỏ, vẫn gặp khó trong đáp ứng yêu cầu về minh bạch thông tin, truy xuất nguồn gốc, tuân thủ ESG và chứng nhận tiêu chuẩn quốc tế. Nếu không chuẩn hóa ngay từ đầu, đây sẽ là rào cản lớn khiến sản phẩm dù chất lượng vẫn khó tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu. Những thách thức này đòi hỏi doanh nghiệp phải không ngừng đổi mới, nâng cao năng lực cạnh tranh, cách mạng hóa phương thức sản xuất kinh doanh và xây dựng thương hiệu mạnh để đáp ứng các tiêu chuẩn ngày càng khắt khe của thị trường quốc tế.

Quý I-2025, doanh thu xuất khẩu của Công ty Cổ phần thủy sản Minh Phú Hậu Giang đạt trên 4 triệu USD, sản lượng sản xuất đạt hơn 4.000 tấn. Theo kế hoạch năm 2025, phấn đấu sản lượng sản xuất đạt từ 28.000-30.000 tấn, tăng từ 20-25% so với năm 2024.

Theo bà Lê Thị Minh Phú, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần thủy sản Minh Phú - Hậu Giang, nguồn nguyên liệu những tháng đầu năm có nhiều thuận lợi, đặc biệt là có nhiều đơn hàng: Áp thuế của Mỹ ở mức 20% cái đó cũng là tín hiệu tốt, mong là Chính phủ Việt Nam sẽ hỗ trợ, đàm phán để xuống mức tốt nhất có thể đối với bên ngành thuỷ sản. Đối với thị trường đến cuối năm thì bên Minh Phú - Hậu Giang làm cũng rất tốt, cũng có nhiều đơn hàng hơn. Khách hàng vẫn muốn ủng hộ mua hàng của Minh Phú dù cho mức áp thuế đó thì họ bảo là tin tưởng vào chất lượng. Sự biến động của Mỹ thì Minh Phú bắt đầu tập trung vào những thị trường khác nhiều hơn. Thị trường Nhật thì Minh Phú đang dẫn đầu với 24,1%, còn đối với thị trường Mỹ hiện đứng thứ 3 với 14,7%.

Còn đối với Công ty Cổ phần Vườn trái Cửu Long, doanh nghiệp chuyên sản xuất nông nghiệp bền vững và phát triển vườn cây ăn trái theo tiêu chuẩn quốc tế, sản xuất nước ép trái cây, cung cấp cho phân khúc thị trường cao cấp, phục vụ xuất khẩu, vùng nguyên liệu khoảng 200 ha ở các tỉnh ĐBSCL.

Ông Lê Văn Đồng, Tổng Giám đốc Công ty nhìn nhận, đối với hàng hoá xuất đi Mỹ, mấu chốt vấn đề không phải ở áp thuế mà tính cạnh tranh nằm ở chỗ chất lượng hàng hoá: "Họ sẽ nhắm vào chất lượng nhiều hơn là số lượng. Cái giá của hàng hoá được định giá trên chất lượng hàng hoá đó, đó mới là quan trọng. Đơn vị hiện có 25 năm làm trong mảng nông nghiệp bền vững rồi, truy xuất nguồn gốc, phát triển bền vững rồi thì thật sự khi đến với thị trường Mỹ cũng là cơ duyên mà đối tác Mỹ họ tìm đến. Hầu như chúng tôi đã sẵn sàng hết rồi.

Ở đây chúng tôi tập trung làm sao chất lượng hàng hoá tốt nhất. Chúng tôi đánh vào phân khúc hàng hoá quan tâm sức khoẻ, vấn đề là giá trị thương hiệu, chứ không phải là sản lượng, vì mình đánh vào phân khúc cao".

Theo ông Nguyễn Phương Lam, Giám đốc Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) chi nhánh ĐBSCL, nếu nhìn vào tổng thể, các quốc gia trên thế giới đều có mức thuế thấp hơn mức 20% mà Mỹ áp cho Việt Nam. Ở Đông Nam Á như: Indonesia, Philippines, Thái Lan có mức áp thuế là 19%. Như vậy, 20% là mức thuế không quá cao và có thể chấp nhận được.

Bởi lẽ tỷ trọng và tổng số kim ngạch xuất nhập khẩu thương mại giữa Việt Nam và Mỹ cao hơn rất nhiều so với các nước trong khu vực, đặc biệt là xuất khẩu. Ông Lam dẫn chứng, xuất khẩu Việt Nam trong năm 2024 đạt trên 136 tỷ đô la Mỹ. Trong khi một số quốc gia ở Đông Nam Á chỉ đạt được 30-40 tỷ đô la Mỹ. Bên cạnh đó, nước ta còn nhiều thị trường khác, đặc biệt là đối với khu vực ASEAN, Việt Nam đang có lợi thế rất lớn đó là có nhiều Hiệp định thương mại song phương và đa phương.

Ông Nguyễn Phương Lam, chia sẻ: "Các doanh nghiệp chúng ta cần phải điều chỉnh, phải có cái chiến lược đa dạng và tập trung cho những thị trường mà ta có lợi thế. Các doanh nghiệp Việt Nam cần có sự hợp tác với nhau trong cái việc mà khai thác các lợi thế của ta để tối giản chi phí, đặc biệt là giữa những doanh nghiệp có cái kênh, hệ thống phân phối và các doanh nghiệp sản xuất, các doanh nghiệp logistics để làm sao chúng ta tận dụng, hợp tác và tiết giảm chi phí tốt nhất để tăng cái sức cạnh tranh với các đối thủ, với các quốc gia mà có cái điểm tương đồng trong việc hàng hoá tương đồng để xuất sang cái thị trường khác. Thì đây là cái điểm mà doanh nghiệp cần phải tập trung".

Theo các chuyên gia, thách thức về thuế quan lần này không chỉ đòi hỏi sự thích ứng nhanh mà còn cần một chiến lược dài hơi. Nếu từng doanh nghiệp chủ động liên kết, cùng khai thác lợi thế, tiết giảm chi phí và giữ chất lượng ổn định thì nông sản ĐBSCL hoàn toàn có thể giữ vững vị thế tại Mỹ, đồng thời mở rộng sang những thị trường giàu tiềm năng khác. 

Nếu không thay đổi cách làm, mất thị phần chỉ là vấn đề thời gian

Thị trường Mỹ luôn là điểm đến số một của nhiều mặt hàng nông sản ĐBSCL. Cá tra, tôm, trái cây… đã trở thành “thương hiệu” gắn với đất và người nơi đây, góp phần đưa hàng tỷ đô la Mỹ về cho đất nước mỗi năm.

Thế nhưng, bức tranh thương mại không phải lúc nào cũng chỉ có gam màu sáng. Chính sách thuế quan mới của Mỹ với mức áp thuế cao hơn so với nhiều nước trong khu vực đang đặt ra bài toán mới cho xuất khẩu nông sản của nước ta, trong đó, ĐBSCL là khu vực chịu ảnh hưởng rõ nhất.

Điều đáng mừng là nhiều doanh nghiệp trong vùng không chọn cách “ngồi chờ” hay phụ thuộc vào một thị trường duy nhất. Họ đang chủ động tìm kiếm cơ hội ở các thị trường tiềm năng khác mà nước ta có nhiều lợi thế.

Những hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam đã ký kết đang trở thành “tấm vé thông hành” giúp hàng nông sản ĐBSCL bước qua những rào cản thuế quan, tiếp cận người tiêu dùng toàn cầu với mức thuế ưu đãi hơn.

Không chỉ mở rộng địa bàn, các doanh nghiệp còn thay đổi cách làm, nâng cao chất lượng, chuẩn hóa quy trình sản xuất, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về an toàn thực phẩm, môi trường và truy xuất nguồn gốc. Đây là bước đi không thể thiếu nếu muốn giữ chỗ đứng bền vững, cho dù xuất sang Mỹ hay bất kỳ thị trường nào khác.

Cùng với đó, các doanh nghiệp xuất khẩu vào Mỹ cần chú trọng đến các sản phẩm phục vụ cho nhu cầu thiết yếu, có giá trị bền vững và an toàn sức khỏe. Doanh nghiệp xuất khẩu cần có công nghệ bảo quản tốt hơn hoặc chuyển đổi sang các sản phẩm đã qua chế biến. Đồng thời, cần chú trọng hơn về quy cách đóng gói, mẫu mã bao bì rõ ràng, bắt mắt để thu hút người tiêu dùng.

Bởi trong bối cảnh hiện nay, lợi thế cạnh tranh không chỉ đến từ giá bán thấp hơn hay thuế suất ưu đãi hơn mà còn đến từ sự đa dạng hóa, cả về thị trường lẫn sản phẩm. Đa dạng hóa để giảm rủi ro. Đa dạng hóa để tận dụng cơ hội và đa dạng hóa để mỗi hạt gạo, con tôm, trái xoài… của vùng châu thổ Cửu Long có thể vững vàng đứng trên bản đồ xuất khẩu thế giới.