Sài Gòn sống và yêu: Lò rèn đỏ lửa xuyên suốt gần 1 thế kỷ

Giữa lòng đô thị phát triển bậc nhất cả nước, nơi những nghề xưa cũ dần chìm vào quên lãng, ở 1 góc nhỏ của TP Thủ Đức vẫn có một lò rèn đã đỏ lửa suốt gần 1 thế kỷ. Cha truyền con nối qua  5 thế hệ, xây dựng và gìn giữ, Lò rèn Phương giờ đây đã trở thành “của hiếm”, một lò rèn mang theo hơi thở của những tháng năm xưa cũ, một chứng nhân của nghề vang bóng 1 thời đã dần mai một giữa lòng Sài Gòn.

Giữa cái nắng trưa oi ả của Sài Gòn như cuốn trôi hết những mát mẻ của cơn mưa trái mùa lúc đầu sáng, chúng tôi ghé lại lò rèn Phương, lò rèn vang bóng một thời ở Thủ Đức. Từ đầu con hẻm nhỏ chỉ vừa 1 chiếc xe máy đi trên đường Tô Ngọc Vân, Phường Tam Bình, Thành phố Thủ Đức, tiếng đe rèn đã vang vọng cùng cái mùi cháy khét nhè nhẹ phảng phất khắp không gian.

Phía trong lò rèn nhỏ chừng 30m2, được quây và lợp mái bằng tôn, những chiếc bễ vẫn đang hôi hổi lửa, một người đàn ông trạc ngoài 50 tuổi, đôi tay đen nhẻm, rắn chắc vẫn thoăn thoắt gõ những nhát búa lên chiếc đục đỏ au vừa được lôi ra khỏi bễ. Mặc cho những giọt mồ hôi tuôn dài, chảy tràn khuôn mặt và thấm ướt lưng áo bạc màu, đôi tay ấy vẫn chẳng hề ngơi nghỉ.

Sau một hồi miệt mài với những công đoạn rèn, tôi liên tục rất nhiều lần, chiếc đục bê tông cũng đã thành hình. Cất gọn lại chiếc đục vừa hoàn thành vào một góc, anh Trần Mậu Quốc Toản, đời thứ năm tiếp lửa lò rèn vang bóng một thời ngồi lại để trò chuyện cùng chúng tôi.

Chỉ lên chiếc bảng sắt chỉ với chữ “Lò Rèn Phương” cũ kỹ được treo ngoài đầu con hẻm, anh kể cho chúng tôi nghe về nguồn cội của lò rèn vang bóng một thời này: “Tên Phương là tên của đời ông tổ anh, theo đó anh cũng lấy tên nghề truyền thống của ông cha mình để lại, rồi cứ thế mà làm thôi. Cái bảng có thể lớn tuổi hơn anh rất là nhiều, nay anh 53 tuổi, cái bảng cỡ 70 tuổi. Giờ người ta làm hiện đại lắm, đồ rất là đẹp chạy hình thù đẹp lắm, còn nhà anh 4-5 đời nay vẫn cái bảng đó, cứ hết năm tới quét sơn rồi vẽ lại tên, địa chỉ cứ như vậy hoài”.

Các sản phẩm chính của lò rèn Phương giờ bao gồm các loại dao phay, dao yếm, dao phát, cuốc xẻng làm vườn, xà beng, và các nguyên vật liệu chuyên dụng cho công trình. Ngoài ra, lò rèn vẫn luôn nhận những đơn đặt hàng vật dụng thủ công theo yêu cầu của khách như dụng cụ đục bắn bê tông, xà beng đào đường. Dưới cái nắng oi ả của Sài Gòn, công việc vốn đã nhiều nhọc nhằn lại trở nên vất vả gấp bội phần. Thế nhưng, xuyên suốt gần 1 thế kỷ qua, trải qua 5 thế hệ cha truyền, con nối ngọn lửa của đam mê, ngọn lửa của chiếc bễ rèn ấy vẫn luôn cháy rực.

“Nói chung, không có công việc nào là dễ dàng, mọi thứ đều rất khó khăn. Nhưng anh làm vì anh yêu nghề, vì đam mê với công việc mà tổ tiên, ông bà để lại. Còn đời anh là thế hệ cuối rồi, con anh thì không làm, vì công việc này quá nóng. Chỉ cần ngồi gần khoảng 1 mét là đã cảm nhận được sức nóng lên đến 1.000 độ, bởi tâm lửa có thể đạt khoảng 1.700 độ. Chỉ hơi nóng tỏa ra thôi cũng đã trên ngàn độ, nếu không quen thì không thể làm được.” 

Tròm trèm đã bầu bạn với chiếc kẹp, chiếc búa rèn suốt hơn 3 thập kỷ, đã trải qua đủ thăng trầm cùng lò rèn có tuổi đời ngót nghét trăm năm của ông, cha. Dẫu có biết bao nhọc nhằn, vất vả ngọn lửa đam mê với nghề của tổ tiên vẫn luôn rực cháy trong thâm tâm của người đàn ông đã ngoài 50 tuổi ấy.

Hơn 30 năm, đủ những buồn, vui thế nhưng với anh niềm vui luôn lớn hơn nhiều so với những nỗi buồn, nở nhẹ một nụ cười, anh tâm sự: “Chính bản thân mình, làm bằng chính sức lao động của mình, chọn một món đồ, một miếng thép, miếng nhíp hay vỏ bạc đạn, hoặc cây súp bắp làm ra con dao cho khách, bén, khách xài đã, khách lại khách nói, cái con dao này nó ngon, nó bén, cái lò này tên tuổi lẫy lừng. Anh rất là vui, rất là thích.”

Bên cạnh những niềm vui với những sản phẩm chất lượng cao được làm ra bởi chính đôi tay, khối óc của mình được khách hàng đón nhận, người thợ rèn ấy vẫn luôn giữ trong lòng mình những khắc khoải chưa bao giờ nguôi ngoai. Đảo mắt nhìn những thành phẩm được mình làm ra được bày biện đầy khắp các góc nhà, nhìn chiếc bễ, chiếc đục rồi đến chiếc biển cũ kỹ vẫn đang được treo ngay ngắn phía đầu con hẻm, thoáng chút buồn pha chút hụt hẫng, anh nói:

“Cũng trằn trọc lắm, cứ nghĩ mãi nghĩ mãi, sau này con mình lớn không kịp rồi nó không theo nghề nữa, tất cả đồ nghề hỗ trợ, những thứ tồn tại trong lò rèn, không biết sẽ như thế nào, một ngày nào đó nó sẽ mai một, rất là buồn. Con người trằn trọc rất là khó chịu khi nghề của mình không ai nối dõi. Bây giờ mướn thợ, học sinh học 5-3 bữa nó cũng nghỉ vì nóng lắm nó không làm được, buồn lắm, rất là buồn.”

Sống ở Sài Gòn đủ lâu, khấp khởi nhìn ngắm Sài Gòn đang thay da, đổi thịt từng ngày, thế nhưng ít nhiều cũng có những hoài niệm, những xúc cảm mang đầy tiếc nuối với nhiều ngành nghề truyền thống cũng dần trở thành một phần ký ức của mảnh đất này.

Còn với anh Toản, người thợ rèn vẫn đang mải miết gìn giữa cái nghề đã từng vang bóng của ông, cha mỗi một ngày lò rèn còn đỏ lửa là mỗi một ngày đôi tay, khối óc anh vẫn còn được cống hiến cho đời. Dù một mai, lò rèn Phương chỉ còn lại chiếc bảng tên cũ kỹ, thì với những người Sài Gòn, ở một góc nhỏ nào đó, tiếng búa rèn vẫn mãi còn vang bóng thời gian. 

SỐNG Ở SÀI GÒN: Sông nước ở Sài Gòn – TP.HCM

Sài Gòn – TP.HCM với trên 300 năm hình thành và phát triển, hệ thống sông ngòi tại mảnh đất nơi đây đóng vai trò cực kỳ quan trọng, giúp đô thị thoát nước, tạo cảnh quan và hiện nay là phát triển kinh tế du lịch. Hệ thống sông ngòi của TP.HCM được ví như “kho báu”, một bước đệm giúp đô thị phát triển tươi mát hơn ở kỷ nguyên vươn mình. Đây là điều mà mỗi cư dân sống ở Sài Gòn cần nhận thức, trân quý và gìn giữ để TP.HCM phát huy được “vẻ đẹp” tiềm năng vốn có.

Sống trong lòng thành phố sôi động có lúc cảm thấy ngột ngạt, chắc nhiều người sẽ giống tôi, thích được đi trên những con đường có nhiều cây xanh rủ bóng hoặc bên cạnh đoạn đường là một dòng sông tươi mát, cho cảm giác chữa lành. Ở Sài Gòn – TP.HCM cũng có những đoạn đường như thế, biết chiều lòng người trong những ngày hối hả, vội vàng.

Tôi thích những dòng sông ở TP.HCM ngày nay, được chăm chút gọn gàng, toát lên nét đẹp hiện đại, pha lẫn sự dịu dàng trong lòng một đô thị phát triển. Đây là điều mà 10 hay 20 năm trước nhiều người thường mơ ước và thở dài trước sự ô nhiễm trên hầu hết hệ thống sông ngòi ở TP.HCM.

Ngày ấy, dòng sông ở thành phố dường như bị bỏ quên trên đà phát triển của đô thị - những thứ bỏ đi, nguy hại mặc sức xả xuống “bóp nghẹt” sự sống của những con sông, kênh, rạch ở Sài Gòn. Hình ảnh về những con sông nước đen và bốc mùi vẫn còn đâu đó rất nhiều trên các nền tảng mạng xã hội và thậm chí chẳng thể nào quên trong ký ức của chính người dân thành phố.

Nhìn vào thực tế đến thời điểm hiện tại, dù hệ thống sông ngòi ở TP.HCM vẫn còn nhiều nơi “bức tử” bởi ô nhiễm nhưng giấc mơ “hồi sinh” những dòng sông đã “sáng” hơn rất nhiều. Nhà quản lý đã rất nỗ lực trong công cuộc cứu lấy nguồn nước chảy quanh đô thị. Trong đó có thể nói đến “cuộc cách mạng” dời nhà ven sông – một trong những nguyên nhân gây ra sự ô nhiễm đối với hệ thống sông ngòi của thành phố. Qua đó giải toả sự “áp lực” cho hệ thống sông ngòi, tạo nên cảnh quan thoáng đãng dọc 2 bên bờ sông.

TP.HCM giờ đây có nhiều hơn loại hình du lịch, đặc biệt là du lịch đường thuỷ. Nhiều chương trình, lễ hội được tổ chức trên sông Sài Gòn, kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè...tạo sự độc đáo, thu hút người dân và du khách đến trải nghiệm.

Đây đều là những “điểm nóng” ô nhiễm trong hệ thống sông ngòi của TP.HCM ngày trước, nhưng giờ đã thay đổi khoác lên mình “màu áo” mới để không chỉ là biểu tượng của thành phố, mà còn là điểm đến mang lại những trải nghiệm đáng nhớ cho bất kỳ ai yêu thiên nhiên và văn hóa của vùng đất nơi này.

Ở kỷ nguyên mới của dân tộc – kỷ nguyên vươn mình, người dân sẽ có nhiều niềm tin hơn đối với việc “hồi sinh” những dòng sông chết. Vì những ngày đầu năm 2025, Chính phủ đã có chỉ đạo đến các tỉnh thành về sự ưu tiên cải tạo phục hồi môi trường nước. Cũng vì thế, thời gian tới, hệ thống sông ngòi của TP.HCM sẽ được quan tâm và chăm sóc tốt hơn.

Tuy vậy, nhưng yếu tố quan trọng hơn hết đối với việc “chữa bệnh” cho những dòng sông là ý thức của người dân sống ở đô thị. Hãy hành động từ những việc nhỏ nhất đó là ngưng xả những thứ bỏ đi ra ngoài môi trường. Bởi dù có nỗ lực vớt rác nhưng người dân lại vô tư xả rác thì vẫn sẽ chỉ mãi là một vòng lẩn quẩn không lối thoát.

Tiềm năng của dòng sông là vô giá đối với sự phát triển của TP.HCM và môi trường sống của người dân. Không còn ách tắc bởi rác, dòng sông sẽ làm tốt hơn nhiệm vụ thoát nước đô thị - khi ấy “bài toán” ngập úng sẽ phần nào được giải quyết. Hãy thử tưởng tượng, một ngày nào đó, hệ thống sông ngòi được khơi thông và thêm sức sống, sẽ có một thành phố phát triển với nhiều không gian tươi mát, đáng sống nhường nào. 

TIN YÊU

# Sở Xây dựng TP HCM cho biết, trong năm 2025, trên địa bàn thành phố dự kiến có 4 dự án nhà ở xã hội hoàn thành với quy mô 2.874 căn và 8 dự án khởi công với quy mô là 7.945 căn. Hiện TP. HCM đang tích cực đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án nhà xã hội thông qua việc tổ chức các cuộc họp chuyên đề về nhà xã hội định kỳ hàng tháng để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho các dự án, đồng thời cũng đã thành lập Tổ công tác giải quyết các thủ tục đầu tư xây dựng nhà ở xã hội trên thành phố.

# Sở Giao thông Vận tải TP.HCM cho biết, thành phố dự kiến đầu tư hơn 16.270 tỉ đồng để nâng cấp quốc lộ 1 từ đường Kinh Dương Vương đến ranh giới tỉnh Long An. Dự án sẽ giải quyết tình trạng kẹt xe, cải thiện kết nối giữa TP.HCM với Long An và các tỉnh miền Tây.

# Bà Trần Thị Diệu Thúy - Phó Chủ tịch UBND TP.HCM cho biết, TP.HCM là địa phương nằm trong số 200 thành phố khởi nghiệp toàn cầu. Trong quá trình phát triển công nghiệp văn hóa, TP HCM đặc biệt quan tâm phát triển công nghiệp điện ảnh, một lĩnh vực có bề dày phát triển, có sức hút lớn với các nhà làm phim trong và ngoài nước. Hiện TP.HCM đang nỗ lực hoàn thiện hồ sơ gia nhập "Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO" trong lĩnh vực điện ảnh".

# Theo kế hoạch, thời gian tới, TP.HCM sẽ lắp đặt 2000 thiết bị đầu đọc thẻ trên xe buýt, trong đó 1700 thiết bị được lắp trên xe đang vận hành, 300 thiết bị dự phòng. Các thiết bị này có thể đọc thẻ theo chuẩn thẻ ngân hàng không tiếp xúc, mã QR và tích hợp hóa đơn điện tử.

Hệ thống thanh toán tự động trên xe buýt sẽ sử dụng chung hạ tầng máy chủ, phần mềm với tuyến Metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên. Điều này giúp đồng bộ hóa dữ liệu, tạo sự thuận tiện cho người dân khi sử dụng vé điện tử liên thông giữa các phương tiện công cộng.