Khi sĩ tử xưa trở về: Một cách kể chuyện mới cho di sản Hà Nội

Không phải cánh cửa bằng gỗ lim, mái ngói rêu phong, mà là cánh cửa của công nghệ, cho phép chúng ta bước lùi hàng trăm năm, chạm vào những câu chuyện xưa theo cách chưa từng có.

Điều gì khiến công nghệ hiện đại có thể hòa vào chiều sâu văn hóa nghìn năm của Thăng Long – Hà Nội? Và làm thế nào mà một chiếc iPad có thể đưa chúng ta trở lại thời khoa cử? 

Nuối tiếc những đặc sản Hà Nội

Khi di sản gặp nhau ở Thăng Long

Giữa không gian cổ kính của Văn Miếu – Quốc Tử Giám, nơi lưu giữ tinh hoa giáo dục của đất Thăng Long, nay lại vang lên một nhịp sống mới – nhịp sống của công nghệ. Tại đây, những trang sử xưa không chỉ được đọc lại, mà được “đứng dậy”, được “chạm tới”, nhờ ứng dụng công nghệ thực tế ảo tăng cường toàn diện do các kỹ sư Việt Nam phát triển.

Công nghệ ấy như một cây cầu vô hình, nối dòng chảy từ quá khứ hàng trăm năm trước với hơi thở của thời đại số hôm nay, để mỗi du khách không còn là người đứng ngoài quan sát, mà trở thành người đồng hành, lắng nghe, cảm nhận và đối thoại cùng di sản.

Thông tin về ý tưởng thực hiện, ông Thái Thanh Nhật Quang, Founder – Giám đốc Công ty BSM Labs chia sẻ:

"Tôi luôn luôn tự hào về lịch sử văn hóa của dân tộc Việt Nam. Tôi mong muốn có cách nào đấy để con cháu chúng ta nhìn lại lịch sử đó, học được về văn hóa của chúng ta ở bất cứ nơi nào trên mảnh đất hình chữ S này. 

Để khởi đầu, chúng tôi làm việc cùng với Văn Miếu Quốc Tử Giám ra mắt ứng dụng “Việt Nam Diệu sử”, sử dụng trí tuệ nhân tạo và cả thực tế ảo tăng cường, mang đến trải nghiệm kết hợp giữa vật lý và số thành một trải nghiệm 360, có thể chạm đến cảm xúc của người xem một cách dễ dàng nhất.

Khó ở công nghệ là một phần thôi, cái khó nhất chính là độ chính xác và cách kể chuyện làm sao cho nó hay nhất. Việc đấy phải kết hợp với các chuyên gia rất am hiểu về lịch sử, làm đi làm lại rất nhiều lần, để đảm bảo được yếu tố chân thật của lịch sử".

Tại mỗi điểm trải nghiệm, du khách được trang bị đầy đủ thiết bị hiện đại – từ iPad đến màn hình hiển thị chuyên dụng. Họ có thể bước vào lớp học của thầy đồ, theo chân sĩ tử lên kinh ứng thí, hay hòa mình vào đoàn rước vinh quy bái tổ… tất cả chỉ bằng vài thao tác chạm.

Ứng dụng cũng hoàn toàn miễn phí khi tải về thiết bị cá nhân, mở rộng cơ hội tiếp cận di sản cho đông đảo công chúng. Ông Trương Quốc Toàn, cố vấn dự án “Việt Nam Diệu Sử”, tiết lộ những kế hoạch tiếp theo:

"Trong thời gian tới, chúng tôi sẽ tiếp tục đưa ra các phiên bản nâng cấp, trong đó sẽ giúp cho du khách có thể tìm hiểu bản đồ số hóa của di tích Văn Miếu Quốc Tử Giám, kể cả khi họ còn chưa đặt chân tới khu di tích này.

Họ đã tìm hiểu trong không gian này có những yếu tố di sản nào, có những câu chuyện gì, hướng dẫn lộ trình tham quan. Cho dù họ đi tự phát, đi theo nhóm nhỏ, không có hướng dẫn viên, không có thuyết minh viên thì họ vẫn có thể tự mình khám phá được.

Thứ hai, chúng tôi sẽ đưa vào một ứng dụng chat bot AI, một hướng dẫn viên điện tử, qua một nhân vật, chẳng như một tiến sỹ rùa. Tức là một chú rùa rất thân thiện và hình ảnh như một vị tiến sĩ Tân Khoa để giới thiệu và hướng dẫn cho khách tham quan bằng nhiều ngôn ngữ khác nhau".

Ngay sau lễ ra mắt nhân dịp ngày Di sản văn hoá Việt Nam, ba điểm trải nghiệm được đặt tại sân trước Nhà Thầy đồ thu hút rất đông bạn trẻ – những người sinh ra trong thời đại số nhưng lại luôn tò mò trước quá khứ của cha ông. Với họ, công nghệ không làm mất đi giá trị truyền thống, mà giúp những giá trị ấy trở nên dễ tiếp cận, sống động và gần gũi hơn:

"Em khá ấn tượng vì bối cảnh trên app với bên ngoài rất khác nhau. Em cảm giác được nhập vai và thật sự trải nghiệm cảnh của thầy đồ khi dạy học, hình ảnh trên này cũng rất chân thực, không bị giả, có thể nhìn thấy những biểu cảm của nhân vật, em thấy rất thú vị".

“Mình ấn tượng nhất với việc sử dụng AI trong những cách bảo tồn di sản văn hóa. Từ đó giúp di sản văn hóa của Việt Nam tiếp cận gần hơn với công chúng, là cách để mọi người thích thú hơn khi tìm hiểu về văn hóa của Việt Nam. Trải nghiệm này giúp mình hình dung rõ hơn về bối cảnh hồi xưa, thời các ông đồ, cho mình cảm nhận gần gũi hơn với quá khứ", một du khách chia sẻ

Những chia sẻ chân thật ấy cho thấy, “Việt Nam Diệu Sử” không đơn thuần là một ứng dụng, mà là một cách kể chuyện mới về di sản. Khi lớp bụi thời gian được phủi nhẹ bằng công nghệ, những giá trị xưa cũ lại sáng lên – gần gũi, nhân văn và đầy tự hào.

Dự án cũng trở thành điểm nhấn của Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam 23/11/2025, mang theo thông điệp: “Bảo tồn di sản bằng công nghệ – Kết nối quá khứ với tương lai"

Giữa lòng Hà Nội hôm nay, nơi những tòa nhà hiện đại đang vươn lên, Văn Miếu vẫn trầm mặc, ung dung.

Và giờ đây, ngôi trường đại học đầu tiên của Việt Nam lại mở thêm một cánh cửa mới: cánh cửa đưa di sản bước vào đời sống đương đại, để thế hệ trẻ tiếp tục hành trình gìn giữ và lan tỏa tinh hoa văn hoá Thăng Long – Hà Nội.