Khi di sản hòa nhịp cùng thời đại

Sự sáng tạo này đang làm sống lại âm nhạc dân tộc, đưa giai điệu truyền thống hòa nhịp cùng hơi thở hiện đại. 

Âm nhạc dân tộc 'thổi làn gió mới', chinh phục trái tim giới trẻ

Hơn 10.000 người cùng đồng thanh hát chèo, hát vọng cổ trong concert “Anh trai vượt ngàn chông gai” diễn ra tại Hà Nội vào ngày 14/12 vừa qua có thể nói là khoảnh khắc “có một không hai”. “Cháy vé chỉ sau 40 phút mở bán” cũng là một minh chứng sống động cho sức hấp dẫn mạnh mẽ của âm nhạc dân tộc đối với công chúng đương đại.

Với thành công ấn tượng trên, “Anh trai vượt ngàn chông gai” được đánh giá là một trong những sự kiện văn hóa nghệ thuật tạo hiệu ứng lan tỏa nhất năm 2024, làm nên điểm sáng của nền âm nhạc Việt Nam.

Dù concert “Anh trai vượt ngàn chông gai” đã khép lại được một thời gian nhưng Như Quỳnh, một bạn trẻ trực tiếp tham gia concert ngày hôm đó vẫn chưa nguôi ngoai sự bồi hồi, xúc động.

Trước khi concert diễn ra, Như Quỳnh thú nhận chưa từng nghe qua bất kỳ bài hát nào trong chương trình và chỉ đến với tâm thế đi cùng bạn cho vui. Tuy nhiên, ngay khi những giai điệu đầu tiên của tiết mục “Chiếc khăn piêu” và “Trống cơm” vang lên, cô bạn này đã không khỏi ngỡ ngàng.

Lần đầu tiên Như Quỳnh cảm thấy những làn điệu dân gian lại cuốn hút và hấp dẫn đến như vậy. “Lúc mình được nghe tiết mục Trống cơm thì mình thực sự rất là bất ngờ, mình không nghĩ là chất liệu âm nhạc dân tộc kết hợp với dòng nhạc trẻ hiện đại nó lại ấn tượng như thế. Khi mà nhắc đến trống cơm thì mình tưởng tượng nó hơi truyền thống, kiểu mình nghĩ là nó hơi chán một chút.

Nhưng mà Trống cơm hay Chiếc khăn piêu trong ATVNCG, đã chứng minh rằng âm nhạc dân tộc có thể hòa quyện một cách mượt mà, với âm nhạc đương đại. Mình nghĩ là giới trẻ ngày nay đón nhận những sản phẩm này một cách cởi mở và hào hứng hơn, bởi chúng vừa gần gũi, dễ nghe lại vừa mang tính giải trí cao”.

Việc làm mới âm nhạc dân tộc tại Việt Nam đang được nhiều nghệ sĩ trẻ thực hiện thông qua các dự án sáng tạo, kết hợp giữa truyền thống và hiện đại. Nhiều nghệ sĩ trẻ như Đen Vâu, Hòa Minzy, Hoàng Thùy Linh, Phương Mỹ Chi đã thành công trong việc kết hợp âm nhạc truyền thống với hiện đại, tạo nên sản phẩm âm nhạc độc đáo.

Âm nhạc dân tộc, qua bàn tay tài hoa của những nghệ sĩ trẻ, đã lột xác để trở nên gần gũi và hấp dẫn hơn bao giờ hết, vừa giữ được nét truyền thống vừa chạm đến gu thưởng thức hiện đại. Điều đáng nói hơn, chính sự sáng tạo này đã khiến giới trẻ không chỉ hào hứng đón nhận mà còn tìm thấy niềm tự hào về văn hóa dân tộc trong những giai điệu mới mẻ.

“Điều làm mình ấn tượng nhất với những sản phẩm âm nhạc này là nó thể hiện cái tính dân tộc rất lớn.”

“Có sự sáng tạo trong cách kết hợp giữa yếu tố cổ điển và hiện đại. Có sự đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc trong từng giai điệu vào câu từ.”

“Qua những giai điệu và cách thể hiện hiện đại trong các bài hát này, mình thấy âm nhạc truyền thống vẫn rất hấp dẫn, không hề lỗi thời, mà nó có thể linh hoạt thích ứng với thời đại.”

Thực tế, âm nhạc truyền thống không hề lỗi thời mà chỉ là cần một cách thể hiện mới để nói lên câu chuyện của thời đại. Và có lẽ, giới trẻ cũng chưa bao giờ ghét bỏ âm nhạc dân tộc, nhưng với sự du nhập mạnh mẽ của các dòng nhạc quốc tế đã khiến thị hiếu của giới trẻ luôn đòi hỏi những thứ mới mẻ, bùng nổ hơn.

Sự sáng tạo, kết hợp tài tình giữa âm nhạc truyền thống và hiện đại không chỉ giúp giới trẻ có cái nhìn khác về âm nhạc dân tộc mà còn khiến họ hứng thú, tò mò về những giá trị văn hóa, từng bước để những giá trị ấy len lỏi vào đời sống nhiều hơn.

Hành trình 'tái sinh' và khát vọng vươn tầm

Thị trường âm nhạc Việt Nam thời gian gần đây cũng xuất hiện nhiều nhân tố triển vọng trên hành trình làm mới âm nhạc dân tộc. Mới đây, album “Tơ đồng thánh thót” với phần hòa âm phối khí của nhạc sĩ Lưu Quang Minh cùng giọng hát của ca sĩ Vũ Thùy Linh đã mang đến một sắc thái mới mẻ. Lần đầu tiên xẩm, quan họ, hát văn,... được tái hiện thông qua sự kết hợp độc đáo với dàn nhạc giao hưởng.

Mang trong mình khao khát phát huy được giá trị văn hóa dân tộc và niềm đam mê với nhạc thính phòng, Vũ Thùy Linh - cô ca sĩ trẻ sinh năm 1999, luôn tìm cách để vừa giữ nguyên giá trị truyền thống, vừa làm nổi bật sự hiện đại và mới mẻ trong những sản phẩm của mình: “Linh ưu tiên cả hai, bởi vì giữ nguyên giá trị truyền thống hay làm nổi bật sự hiện đại và mới mẻ thì nó đều quan trọng như nhau. Ngay từ đầu, khi Linh bắt tay làm dự án này thì Linh nghĩ rằng Linh sẽ đưa tất cả những cao độ của các làn điệu lên cao để vận dụng kỹ thuật thính phòng vào đây.

Nhưng khi Linh làm việc với nhạc sĩ Lưu Quang Minh thì anh lại không đồng ý điều đấy. Sau này mới thấy rằng lời nói của anh Minh rất đúng. Khi mình phát huy, gìn giữ văn hóa, bản sắc của dân tộc thì mình phải giữ được cái giá trị cốt lõi của nó và mình sáng tạo để làm sao có thể dễ nghe, dễ tiếp cận đến với khán giả hơn. Ngoài ra, bạn bè quốc tế cũng sẽ dễ tiếp cận hơn, dễ nghe hơn và tạo nên những cái độc đáo của mình.”

Những trăn trở trong việc cân bằng giữa truyền thống và hiện đại không chỉ dừng lại ở kỹ thuật hay cách thể hiện mà còn ở cách tiếp cận khán giả, đặc biệt là thế hệ trẻ. Vũ Thùy Linh nhận ra rằng giữ được giá trị cốt lõi của âm nhạc dân tộc chính là chìa khóa để tạo nên sức hút độc đáo.

Và thực tế đã chứng minh điều đó, khi những giai điệu truyền thống được khoác chiếc áo giao hưởng, không chỉ Linh mà cả khán giả trẻ như em gái cô cũng dần tìm thấy sự gần gũi và hứng thú: “Cô em gái của mình nói rằng nếu như nghe các làn điệu này mà đánh với dân tộc thì bạn ấy không nghe được, bạn ấy rất khó tiếp cận. Thế nhưng sau khi nghe những bản mình phối với dàn nhạc giao hưởng thì bạn bảo là “ơ, nghe nó dễ nghe hơn” và cảm thấy nó không bị nặng nề quá và có thể nghe được nhiều những lần tiếp theo.

Đấy là điều mình thấy cũng rất tích cực và rất vui, thế hệ trẻ có thể nghe được những dòng này khi kết hợp với giao hưởng. Đợt vừa rồi, khi Linh lên sân khấu hát bài xẩm “Công cha ngãi mẹ sinh thành”, khán giả ở dưới toàn là Gen Z thôi, mọi người cũng vỗ tay rất nhiều. Đấy là điều rất tuyệt vời.”

Trên hành trình làm mới âm nhạc dân tộc, nhạc sĩ chính là người giữ vai trò quan trọng trong việc thổi làn gió mới vào những giai điệu truyền thống. Hơn ai hết, họ luôn đau đáu tìm cách kết hợp giữa cái cũ và cái mới, để vừa phù hợp thị hiếu khán giả nhưng vẫn giữ trọn hồn cốt âm nhạc dân gian.

Là người trực tiếp tham gia hòa âm phối khí cho album “Tơ đồng thánh thót” cùng nhiều sản phẩm âm nhạc lớn nhỏ, dù gặp không ít khó khăn nhưng nhạc sĩ Lưu Quang Minh luôn khao khát và cố gắng khoác tấm áo mới cho dòng nhạc dân tộc: “Thực ra, trong các làn điệu dân gian, chúng ta đều phải hiểu rằng bởi vì là âm nhạc truyền thống cho nên bản chất gốc, phần đệm của nó vốn dĩ rất mộc.

Việc kết hợp giữa sự truyền thống với những âm nhạc hiện đại và mới thì chúng ta buộc phải xây dựng tính cao trào trong âm nhạc, giống như việc chúng ta có đoạn liên khúc, có điệp khúc. Thì trong âm nhạc, khi mình phối, mình tính toán, mình tính đoạn nào là đoạn cao trào của bài hát để cho nó gần gũi với cách mọi người khi mà nghe quen ca khúc phổ thông bình thường. Đấy là tính toán của tôi khi phối những ca khúc giai điệu dân ca này, để làm sao cho nó gần gũi với tai người nghe.”

Nhiều nghệ sĩ trẻ hiện nay luôn khao khát đưa những giai điệu truyền thống đến gần hơn với đông đảo khán giả, đặc biệt là thế hệ trẻ. Quan trọng hơn là ý thức sâu sắc trong việc giữ gìn, phát huy và lan tỏa những giá trị văn hóa truyền thống thông qua những sản phẩm âm nhạc của họ. Đây là một tín hiệu đáng mừng đối với nền âm nhạc Việt: 

“Tôi nghĩ rằng việc các nghệ sĩ trẻ bắt đầu tiếp cận âm nhạc dân gian là một điều rất rất đáng quý và rất là quan trọng. Các nghệ sĩ đều đã đưa tính dân gian trong phần trình diễn của mình hay trong những sáng tác, hay thậm chí đưa những nhạc cụ dân tộc. Có những người làm cách mới mẻ, có những người chỉ lấy chất liệu, có những người sử dụng những cái cổ và sau đó là phối mới trên đó, tạo ra những màu sắc mới mẻ hơn. Tôi nghĩ rằng cách nào cũng tốt và điều quan trọng là chỉ cần giữ được những kết quả đẹp trong âm nhạc dân gian, thì điều ấy đều tốt cả”, nhạc sĩ Lưu Quang Minh chia sẻ

Khi âm nhạc truyền thống được khoác lên mình hơi thở hiện đại, nó không chỉ đơn thuần là sự đổi mới, mà còn là hành trình tái sinh giá trị văn hóa trong lòng thế hệ trẻ. Tuy không phải là lần đầu tiên xuất hiện, nhưng trong năm 2024, sự kết hợp giữa âm nhạc truyền thống và hiện đại đã được thể hiện một cách mạnh mẽ và ấn tượng hơn bao giờ hết.

Trên hành trình âm nhạc chứa đựng vô vàn bất ngờ trong năm 2025, chúng ta có quyền kỳ vọng vào sự sáng tạo không ngừng của thế hệ nghệ sĩ trẻ. Họ sẽ tiếp tục khám phá những cách biểu đạt mới, làm sống lại những âm điệu tưởng chừng chỉ còn vang vọng trong ký ức, để mỗi ca khúc, mỗi giai điệu đều là sự hòa quyện tinh tế giữa bản sắc truyền thống và hơi thở hiện đại.

Đó không chỉ là việc kết hợp âm nhạc mà còn là kết nối tâm hồn – giữa các thế hệ, giữa di sản văn hóa và thị hiếu đương đại. Với tinh thần đó, âm nhạc Việt Nam không chỉ dừng lại ở việc bảo tồn mà sẽ vươn mình mạnh mẽ, trở thành một nhịp cầu văn hóa độc đáo, khẳng định vị thế trên bản đồ âm nhạc thế giới.