Kế hoạch kiểm toán 2026: Khoa học, linh hoạt, đổi mới cùng đất nước

Nhiệm vụ kiểm toán “khổng lồ” dưới sức ép rút ngắn thời gian phê chuẩn NSNN

Trong bối cảnh đó, Kiểm toán nhà nước (KTNN) đã sớm chủ động xây dựng Kế hoạch kiểm toán (KHKT) năm 2026 với phương châm “Khoa học, linh hoạt, đổi mới cùng đất nước”. Kế hoạch này không chỉ đơn thuần là nhiệm vụ nghiệp vụ thường niên, mà còn là bước đột phá nhằm nâng cao hiệu quả giám sát tài chính công, tài sản công, và tích cực hơn nữa trong công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Những điểm đổi mới, các nội dung trọng tâm và những thách thức lớn đối với KTNN trong năm 2026 đã được phân tích sâu sắc trong Tọa đàm do Báo Kiểm toán tổ chức, với sự tham gia của ông Lê Minh Nam - Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, và ông Hoàng Văn Lương - Vụ trưởng Vụ Tổng hợp KTNN. Điểm nhấn mang tính đột phá của KHKT 2026 chính là mục tiêu kiểm toán 100% Báo cáo quyết toán của các Bộ, cơ quan Trung ương và địa phương.

Ông Hoàng Văn Lương, người tham mưu xây dựng KHKT, đã chỉ ra rằng, nguyên tắc xây dựng kế hoạch vẫn đảm bảo tính kế thừa như đảm bảo tính độc lập, bám sát Chiến lược phát triển KTNN và tập trung kiểm toán vấn đề nóng được dư luận quan tâm. Tuy nhiên, năm 2026 có những điểm đặc biệt:

"Xuất phát từ thực tiễn nêu trên và quán triệt phương châm xuyên suốt 'An toàn - Uy tín' nhằm không ngừng nâng cao chất lượng kiểm toán, đặc biệt, khi xây dựng KHKT năm 2026, phải đảm bảo phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp và quy định của Luật NSNN năm 2025, chẳng hạn như xác định quy mô mẫu kiểm toán cấp xã thay vì như cấp huyện trước đây... hoặc một điểm đáng chú ý là sự điều chỉnh căn bản về mặt thời gian tổ chức kiểm toán báo cáo quyết toán ngân sách địa phương và quyết toán NSNN."

Theo quy định mới, thời gian phê chuẩn quyết toán NSNN đã được rút ngắn tới sáu tháng. Điều này tạo ra áp lực rất lớn khi thời gian từ lúc kết thúc kiểm toán đến khi phát hành báo cáo kiểm toán có thể chỉ còn 10 đến 15 ngày thay vì 35-40 ngày như trước. Các đơn vị KTNN khu vực phải hoàn thành nhiệm vụ kiểm toán báo cáo quyết toán ngân sách địa phương trước ngày 20/6 và hoàn thành báo cáo quyết toán NSNN trước ngày 20/9.

Đánh giá về mục tiêu đầy thách thức này, ông Lê Minh Nam khẳng định đây là một nỗ lực vượt bậc và là kết quả rất tích cực, khẳng định việc KTNN đã hoàn thành sớm mục tiêu đề ra trong Chiến lược phát triển đến năm 2030:

"Rõ ràng, trong những năm trước, khi KTNN chưa thực hiện kiểm toán được đầy đủ, toàn diện các đơn vị thì dù sao các đại biểu cũng có những băn khoăn nhất định về những khoảng trống còn chưa được kiểm soát, giám sát, thì tới đây, thông qua việc kiểm toán toàn diện quyết toán NSNN của năm 2026 như kế hoạch thì tôi cho rằng đây là một thành tích rất nổi bật, rất có giá trị đối với công tác quản lý tài chính công, tài sản công trong những năm tiếp theo."

Đổi mới phương pháp, siết kỷ cương để đảm bảo chất lượng kiểm toán năm đầu thực thi Luật NSNN 2025

Việc kiểm toán toàn diện này sẽ cung cấp thông tin kịp thời và đầy đủ, giúp Quốc hội và HĐND yên tâm hơn khi bấm nút thông qua phê chuẩn quyết toán ngân sách. Để hóa giải áp lực thời gian và quy mô, KTNN đã đề ra nhiều giải pháp đồng bộ. Về tổ chức kiểm toán chuyên đề, ông Hoàng Văn Lương cho biết, Vụ Tổng hợp đã tham mưu cho Tổng Kiểm toán nhà nước phương án chia các cuộc kiểm toán chuyên đề lớn thành hai nhóm: nhóm phục vụ Đoàn giám sát tối cao của Quốc hội sẽ ưu tiên làm ngay từ đầu năm, lồng ghép với kiểm toán ngân sách. Nhóm chuyên đề khác sẽ được tổ chức độc lập, sau khi hoàn thành kiểm toán quyết toán ngân sách địa phương, để tập trung nhân lực và đảm bảo chất lượng.

Đồng thời, cả hai chuyên gia đều nhấn mạnh đến các giải pháp cốt lõi để đảm bảo tính khả thi và chất lượng của KHKT 2026:

Một là đổi mới công tác tổ chức thực hiện: Cần phải có sự ưu tiên rõ ràng trong việc bố trí nguồn lực, nhân lực, và thời gian. Ông Nam nhấn mạnh, khi đã ưu tiên cho kiểm toán quyết toán ngân sách thì phải "hy sinh một số mục tiêu khác" để tập trung làm những việc quan trọng trước.

Hai là tăng cường chất lượng kiểm soát và xử lý vi phạm: Tiếp tục nâng cao vai trò, trách nhiệm của thủ trưởng đơn vị và kiểm toán viên. Phải xử lý nghiêm minh các trường hợp vi phạm chuẩn mực đạo đức, quy trình, đặc biệt là hành vi nhũng nhiễu, tiêu cực, tham nhũng, nhằm giữ vững uy tín của ngành.

Ba là áp dụng phương pháp tiếp cận dựa trên rủi ro: Với mô hình chính quyền địa phương hai cấp, số lượng đơn vị hành chính cấp xã tăng lên đáng kể (từ 696 cấp huyện lên 3.321 cấp xã). Ông Nam cho rằng, KTNN cần phải áp dụng phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro và xác định trọng yếu để chọn mẫu đại diện hiệu quả, đi sâu vào trọng tâm, trọng điểm, đảm bảo đạt mục tiêu kiểm toán trong điều kiện nguồn lực có hạn.

Bốn là đẩy mạnh ứng dụng Khoa học Công nghệ và Chuyển đổi số: Đây là giải pháp mấu chốt để hoàn thành nhiệm vụ chính trị trong giai đoạn tới, đặc biệt với khối lượng đơn vị được kiểm toán tăng cao. Theo quy định của Luật KTNN, KTNN có quyền truy cập vào Cơ sở dữ liệu quốc gia và dữ liệu điện tử của đơn vị được kiểm toán, tạo điều kiện thuận lợi để ứng dụng công nghệ và trí tuệ nhân tạo hỗ trợ hoạt động kiểm toán.

Có thể thấy, Kế hoạch kiểm toán năm 2026 của KTNN là một kế hoạch đặt ra nhiều yêu cầu, nhưng cũng thể hiện quyết tâm cao độ trong việc đồng hành cùng Chính phủ và Quốc hội thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển. Với định hướng khoa học, linh hoạt và những giải pháp toàn diện từ đổi mới tổ chức đến ứng dụng công nghệ, chúng ta có cơ sở để tin tưởng rằng, KTNN sẽ tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả kiểm toán, phục vụ thiết thực cho công tác quản lý tài chính công, tài sản công, và góp phần tích cực vào công cuộc phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực của đất nước.