Chợ bò Tà Ngáo

Vùng Bảy Núi chập chùng có Sóc Tà Ngáo, nơi mà 100% hộ đồng bào dân tộc Khmer chọn làm phum, sóc định cư. Dưới ánh nắng vàng của buổi sáng, những con ngõ nhỏ xuyên qua tán rừng Thốt Nốt thấp thoáng bóng dáng các mẹ, các chị gánh mật nấu đường. Miền biên viễn xa xôi như Tà Ngáo có một sức hút kỳ lạ, đó là, lúc nào cũng ngào ngạt hương thơm Thốt Nốt và rộn rã tiếng lục lạc bò.

Sóc Tà Ngáo nằm thoi loi giữa đồng, được bao bọc bởi những cánh rừng, cuộc sống người dân dựa vào việc bán nước cây Thốt Nốt. Truyền thống ở Tà Ngáo, đồng bào dân tộc rất quý trâu - bò, xem như “báu vật”, nuôi nhốt trong nhà, cho đi cày – kéo. Hơn 20 năm về trước, nhu cầu chăn nuôi bò vùng núi Tri Tôn – Tịnh Biên rất lớn, nhưng nguồn giống bò tốt ở đồng bằng khan hiếm nên đồng bào phải sang tận tỉnh Tà Keo (Campuchia) mua bò về nuôi.

Đặc biệt, đến khi lễ hội đua bò mừng ngày mùa, người dân còn qua tận Nam Vang, Lào, Thái Lan tìm nguồn bò “chiến” về huấn luyện để đua. Trước bối cảnh “khan hiếm” đó, Sóc Tà Ngáo mới nhân giống những chú bò mộng để bán lại. Dần dà, tiếng tăm và quy mô hoạt động của chợ bò Tà Ngáo nằm bên bờ kinh Vĩnh Tế thuộc phường Tịnh Biên, thị xã Tịnh Biên trở thành “điểm hẹn” của các thương lái trâu bò khắp Việt Nam và nước bạn Campuchia. Ông Châu Minh Lăng, tiểu thương bán mua bán trâu- bò tại chợ Tà Ngáo, phường Tịnh Biên, thị xã Tịnh Biên, tỉnh An Giang cho biết:

“Tôi làm nghề nuôi trâu bò và mua bán trâu bò từ nhỏ đến lớn. Cái chợ Tà Ngáo này có khi nào tôi không biết, khi tôi vào đây bán thì chứng kiến lượng bò đổ về đây nhiều lắm, vui lắm. Nghề này khỏe hơn, nhẹ nhàng hơn những công việc khác”.

Trước đây, chợ bò mua bán mỗi tuần một lần nên được gọi là chợ phiên bò. Lâu dài tiếng tăm chợ càng vang xa, thị trường bò “ăn” mạnh hơn, thương lái khắp nơi đổ về trao đổi mua bán ngày càng nhiều nên khu chợ ngày càng sôi động và mua bán mỗi ngày. Cũng từ đây, trong vùng bắt đầu xuất hiện những “nghệ nhân” xem tướng bò.

Ngoài việc mua bán bò, chợ bò Tà Ngáo còn kéo theo các dịch vụ khác như: cắt cỏ, chăn dắt bò… với thu nhập kha khá cho hàng trăm lao động địa phương. Anh Sóc Kha – tiểu thương chợ Tà Ngáo, thị xã Tịnh Biên kể:

“Đây là cái chợ bán trâu – bò lớn nhất miền Tây, mỗi ngày trâu bò tập kết về đây số lượng ít nhất 200 con. Cái chợ này tồn tại từ hồi còn là đường đê, giờ có đường bê tông khang trang rồi. Người ta nuôi bò sinh lời như kiểu bỏ ống heo nên nhiều người đua nhau nuôi nhiều lắm”.

Phương thức giao dịch chính ở chợ bò Tà Ngáo là mua mão. “Nhìn mặt bắt hình dong”, nếu trọng lượng và giá cả được hai bên thống nhất thì chung tiền. Tiền Việt, tiền riel (tiền Campuchia) đều được mang ra giao dịch. Con bò nào được ngã giá xong sẽ được đánh dấu để phân biệt với những con chưa bán. Mỗi chủ có cách làm dấu khác nhau miễn sao phân biệt được đó là bò của mình vừa mua. Bò được bán ở chợ Tà Ngáo có rất nhiều chủng loại.

Tuy nhiên nhiều nhất vẫn là các loại bò có nguồn gốc từ Campuchia và Thái Lan. Hộ nào bán được thì nộp một ít lệ phí cho ban quản lý chợ, còn không bán được thì vẫn có bãi lưu lại để ngày sau bán tiếp. Anh Hồ Anh Tuấn, thương lái mua bò khẳng định, sức hút của khu chợ này nằm ở thế mạnh “bò ngon”, “bò tốt”, “bò khỏe” thương hiệu Tà Ngáo:

“Mình đến nhiều nơi mua bò lắm nhưng ở Tà Ngáo là toàn bò tốt không đó. Một buổi sáng là tui lựa được 3 con đem về nuôi. Vợ chồng tui chăn nuôi, mua bò bán bán lại, mà lên đây mua là chắc nhất”.

Thời điểm khan hiếm bò, thương lái vào lùng sục tận nhà dân nước bạn kiếm mua từng con bò, dắt đi tắt trên bờ đê về chợ. Người ta gọi là gông bò. Mùa nước nổi, bò “vượt biên” bằng trẹt xuống chợ để rao bán.

Không chỉ dân ở đây mà nhiều thương lái ở Vĩnh Long, Tiền Giang cũng thuê xe lên mua bò về làm thịt. Trâu bò ở chợ Tà Ngáo muốn bán thì phải chích thuốc ngừa, sau một tuần lễ không có dấu hiệu bệnh thì bấm lỗ tai mới được xuất bán. Mỗi chú bò được xuất bán có tuổi đời từ 6 tháng đến 2 năm (bò vỗ béo). Bò ở đây có đủ mức giá, giao động từ 8 triệu/con đến 30 triệu/con.

Bò được chuyển từ nơi này sang nơi khác theo một vòng quay bất tận: Chúng được các hộ đồng bào dân tộc thiểu số Khmer nuôi nhỏ lẻ một vài con trong phum, sóc. Vài tháng sau, họ bán lại cho thương lái. Thương lái đem về “rộng” ở chợ bò Tà Ngáo, đợi người đến mua. Người mua có thể là hộ nông dân muốn tìm chú bò cùng gánh vác chuyện đồng áng nặng nhọc, có thể là người nuôi bò “mua đi bán lại:

"Mua về các mình tắm rửa sạch sẽ, sửa dây mũi lại, đeo lục lạc vô. Mình o bế nó lại là đẹp liền, dễ bắn liền tay."

"Mua bò về rồi cắt cỏ, cho ăn thức ăn kèm vô cho nó mập. Mua bò phải lựa đầu, lựa móng, lựa đuôi cho chắc khỏe."

"Con bò đẹp là con bò có cái đầu ngóc cao lên, làm bò đua là thăng liền."

Từ một xóm heo hút, người dân sống bằng nghề hái trái và làm đường Thốt Nốt giờ Sóc Tà Ngáo đã “thay da đổi thịt” bởi có nhiều đường giao thông cho xe tải ra vào mua bán trâu bò ì xèo, đời sống người dân khấm khá hơn.

Năm 2006, khu chợ được chính thức thành lập do Công ty TNHH một thành viên 622 của Quân khu 9 kiểm soát. Chợ bò Tà Ngáo hoạt động theo phương thức chuyên doanh. Chợ rộng khoảng 1 hecta gồm nhiều gian hàng, khu chuồng trại, khu bán cỏ. Chợ bò đã giúp bà con thuận tiện mua bán, không bị ép giá. Khu chợ hình thành còn thúc đẩy nghề nuôi bò ở nhiều tỉnh/thành ĐBSCL, mà đặc biệt ở tỉnh An Giang phát triển mạnh thời gian qua.

Chính quyền địa phương nơi đây đang có kế hoạch mở rộng chợ để tạo điều kiện cho người dân làm ăn cũng như để bảo tồn và phát triển khu chợ độc đáo của miền Tây.