Cất điện thoại, mở không gian phát triển toàn diện cho trẻ

Vì vậy, việc TP.HCM nghiên cứu phương án không cho học sinh sử dụng điện thoại trong trường được hầu hết người dân ủng hộ.

Đó không phải là quay lưng với công nghệ, mà là cách để giành lại không gian giáo dục đúng nghĩa, nơi các em học cách lắng nghe, trò chuyện, vận động và sáng tạo, để lớn lên cùng cộng đồng thay vì trở thành “phiên bản mini” của người lớn nghiện công nghệ.

Hãy để giờ ra chơi là một phần của giáo dục!

Điện thoại trong trường, làm gì sau lệnh cấm?

Giờ ra chơi - khoảng thời gian từng gắn liền với nhảy dây, đá cầu, sách truyện,… của biết bao thế hệ học trò, nay đang dần vắng bóng trên sân trường thời công nghệ. Từng nhóm học sinh ngồi lặng lẽ, cắm cúi trước thiết bị di động.

Không gian trường lớp không còn là nơi kết nối, mà dần trở thành nơi “tiêu thụ” nội dung, hình ảnh và tương tác ảo một cách nhanh, liên tục và đơn độc. Thậm chí, ngay cả trong giờ học, với chiếc smartphone kè kè bên mình, học sinh có thể dùng trộm mà giáo viên không thể kiểm soát từ ly từng tí.

Vì vậy, việc cấm điện thoại trong môi trường học đường không chỉ là một mệnh lệnh hành chính, mà còn là “tuyên ngôn” của ngành giáo dục để đưa trường học trở lại với vai trò cơ bản nhất: nơi nuôi dưỡng con người, cả về thể chất lẫn cảm xúc.

Tuy nhiên, nếu bị “tước” điện thoại mà không có gì thay thế thì cảm giác hụt hẫng là điều khó tránh. Để học sinh không tìm cách đối phó, phản kháng, nhà trường cần trở thành “kiến trúc sư” cho những khoảng chơi thực sự lôi cuốn và nhân văn.

Trường học cần được nhìn nhận không chỉ là nơi truyền thụ kiến thức mà còn là không gian sống, không gian cảm xúc và rèn luyện thói quen. Sẽ là một thay đổi lớn nếu mỗi giờ ra chơi, mỗi khoảng nghỉ được thiết kế như một phần mở rộng của giáo dục, không phải bằng sách vở mà bằng trải nghiệm sống động, nơi khuyến khích sự vận động, tương tác và sáng tạo.

Nhưng trước hết, giờ ra chơi, giải lao nên là khoảng thời gian để học sinh nghỉ ngơi, thư giãn sau những giờ học tập trung, căng thẳng. Giáo viên cũng có thể hướng dẫn các em vài động tác vươn vai, tập luyện nhẹ nhàng tại chỗ để giãn cơ, giảm mỏi mắt và nạp lại năng lượng. Đó sẽ là khoảng ngắn quý giá để tái tạo cả thể chất lẫn tinh thần, thứ lâu nay bị điện thoại âm thầm chiếm chỗ.

Sau đó, các trường có thể tận dụng khoảng sân làm nơi tổ chức các hoạt động thể thao nhẹ nhàng, các buổi giao lưu nghệ thuật, đọc sách, thảo luận nhóm hoặc chơi các trò chơi dân gian,… Thay vì để học sinh tự xoay sở với thời gian rảnh, các “trạm hoạt động” luân phiên có thể được thực hiện với sự tự do lựa chọn của học sinh, giúp các em nuôi dưỡng cả sở thích lẫn kỹ năng mềm.

Tuy nhiên, việc tổ chức là “bài toán” không dễ với nhà trường, bởi bất kỳ hoạt động nào cũng có thể dần nhàm chán sau một thời gian dài. Lúc này, vai trò của các CLB, tổ chức đoàn đội là rất quan trọng, không chỉ làm tươi mới mà còn cập nhật những xu hướng đang được học sinh quan tâm. Bên cạnh tâm huyết của các thầy cô, chính các em có thể tự tay dựng sân chơi yêu thích cho mình khi được trao quyền chủ động.

Song song với đó, cần giải thích cụ thể để học sinh hiểu rằng việc cấm điện thoại không phải là trừng phạt, mà là bảo vệ chính các em. Đặc biệt là lứa tuổi trung học, vốn có ý thức cá nhân mạnh mẽ, lại càng cần thuyết phục bằng lý lẽ, trải nghiệm thực tế và bằng cả sự lắng nghe để không biến lệnh cấm thành cuộc đối đầu.

Cấm điện thoại, người lớn cần noi gương

Và để thuyết phục hơn nữa, nhà trường, thầy cô giáo phải làm gương. Trong không gian học đường, người lớn đừng sao nhãng giao tiếp trực tiếp với học sinh vì mải điện thoại. Giáo viên đừng sao nhãng giờ giảng, giờ sinh hoạt với các em bởi điện thoại. Cũng đừng để trẻ phải chăm chăm xem điện thoại để biết thầy cô giao việc, hướng dẫn tài liệu hoặc truyền đạt, dặn dò gì.

Muốn vậy, người lớn cần thay đổi cách ứng xử và sử dụng điện thoại một cách thực chất, từ cơ chế trao đổi thông tin, giao tiếp đến sử dụng nó như một công cụ. Giáo viên cố gắng thôi chưa đủ, mà nhà trường cần để giáo viên toàn tâm toàn ý cho thời gian trên lớp bằng cách đừng tích hợp cho thầy cô giáo quá nhiều nhiệm vụ ngoài giảng dạy.

Còn với những trường hợp đặc biệt, như các em có nhu cầu liên lạc thường xuyên với gia đình vì lý do sức khỏe, hoàn cảnh cá nhân, nhà trường cần có cơ chế linh hoạt, cho phép sử dụng điện thoại theo khung giờ và vị trí cụ thể, dưới sự theo dõi của giáo viên hoặc cán bộ hỗ trợ.

Đồng thời, các trường cần công bố rõ ràng đầu mối trực trong giờ học như số điện thoại của văn phòng, hỗ trợ phụ huynh nhanh chóng, chính xác và có trách nhiệm. Một hệ thống đơn giản, minh bạch sẽ giúp phụ huynh yên tâm và học sinh không còn viện cớ để giữ điện thoại bên người.

Bên cạnh không gian vật lý, cần thay đổi cả không gian tinh thần của nhà trường. Giáo viên cần được đào tạo để không xem giờ ra chơi hay hoạt động ngoại khóa là phần việc phụ, mà là cơ hội giáo dục quý giá. Những mối quan hệ thầy trò, bạn bè sẽ được xây dựng vững chắc hơn nếu có nhiều tương tác thực.

Một số quốc gia đã đi trước Việt Nam trong việc xây dựng những khoảng chơi lành mạnh. Ở Phần Lan, học sinh có thể vận động nhẹ ngoài trời giữa các tiết học, không thiết bị di động. Ở Singapore, nhiều trường tổ chức “silent reading time” - khoảng thời gian yên lặng để đọc sách hàng ngày ngoài giờ học chính.

Hay Nhật Bản, học sinh được khuyến khích tham gia chăm sóc vườn trường, dọn dẹp lớp học, giúp đỡ nhau như một phần văn hóa giáo dục. Những hoạt động này không đòi hỏi chi phí cao, nhưng mang đến lợi ích lớn cho sự phát triển toàn diện.

Và giống như mọi hoạt động giáo dục khác, thành công không thể thiếu vai trò đồng hành của gia đình. Phụ huynh không nên chỉ kiểm soát giờ con dùng điện thoại ở nhà, mà cần cùng con hình thành thói quen giải trí lành mạnh. Nếu cha mẹ vẫn còn lướt điện thoại trong vô thức thì những lời khuyên về smartphone sẽ chẳng có sức thuyết phục với con trẻ.

Khi những chiếc điện thoại được cất đi, điều trường học cần trả lại cho học sinh không chỉ là thời gian, mà là cảm giác thuộc về một cộng đồng sống động - nơi các em được nhìn thấy nhau, lắng nghe và lớn lên cùng nhau.

Nếu nhịp đập cuộc sống thật quay trở lại với tiếng gọi nhau từ cuối lớp, ánh mắt rạng rỡ khi chuyền tay nhau một cuốn sách vừa mượn, hay tiếng reo vang bên những trò chơi mà cha mẹ các em từng nô đùa thuở nhỏ, thì lúc đó, lệnh cấm điện thoại không phải là giới hạn, mà là khởi đầu cho một hành trình trưởng thành trọn vẹn.