Cần tăng mạnh thuế khi thuốc lá còn rẻ hơn sữa…

Đây những so sánh được đưa ra tại hội thảo cung cấp thông tin về phòng chống tác hại của thuốc lá với chủ đề "Thuế thuốc lá và phát triển bền vững" tổ chức vào ngày 3/6.

Theo Tổ chức Y tế thế giới, Việt Nam đang nằm trong nhóm 15 quốc gia có tỷ lệ nam giới hút thuốc cao nhất thế giới và đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN. Một trong những nguyên nhân chính là giá thuốc lá ở nước ta quá rẻ, do thuế thuốc lá còn thấp.

Thạc sĩ Đào Thế Sơn, chuyên gia kinh tế cho biết, giá thuốc lá ở Việt Nam đứng thứ 15, gần thấp nhất trong số 19 nước khu vực Tây Thái Bình Dương. Lần tăng thuế thuốc lá gần nhất của Việt Nam là từ năm 2019, nếu như đến năm 2026 sẽ tăng thêm thì khoảng cách sẽ là 7 năm. Nếu lùi đến năm 2027 mới tăng thuế thuốc lá thì sẽ là 8 năm. Theo ước tính, việc trì hoãn này sẽ khiến số người hút thuốc sẽ tăng lên khoảng 2.500.000 người.

Một nghiên cứu khác của Đại học Y tế công cộng chỉ ra rằng, trên thị trường có tới 40 nhãn hiệu thuốc lá có giá bán lẻ dưới 10.000 đồng/1 bao và nhiều loại thuốc lá có giá còn thấp hơn. Mặc dù trong hơn một thập kỷ qua, tỷ lệ hút thuốc ở nam giới trưởng thành tại Việt Nam đã giảm, từ 47,4% năm 2010 xuống còn 41,1% vào năm 2021, song Việt Nam vẫn nằm trong nhóm 15 quốc gia có tỷ lệ hút thuốc cao nhất thế giới, đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN.

ThS.BS Nguyễn Thị An, Giám đốc Tổ chức HealthBridge Canada tại Việt Nam nhấn mạnh, chính sách thuế thuốc lá hiện hành tại Việt Nam vẫn còn nhiều bất cập, chưa đáp ứng được mục tiêu kiểm soát tiêu dùng và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Theo bà An, nhiều loại thuốc lá tại Việt Nam được bán với mức giá dưới 10.000 đồng/bao, thậm chí, thấp hơn giá một hộp sữa 180 ml. Thực trạng này khiến thuốc lá trở thành mặt hàng dễ tiếp cận, đặc biệt với nhóm thanh thiếu niên và người thu nhập thấp.

“Việc duy trì mức giá rẻ kéo dài là một trong những nguyên nhân khiến tỷ lệ hút thuốc không giảm đáng kể trong nhiều năm qua. Việt Nam cũng đang nằm trong nhóm các quốc gia có giá thuốc lá thấp nhất khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Hệ quả của mức giá này là thanh thiếu niên dễ tiếp cận thuốc lá hơn, kéo theo nguy cơ gia tăng các bệnh không lây nhiễm như tim mạch, ung thư, bệnh hô hấp mãn tính", ThS, bác sĩ Nguyễn Thị An cho biết.

Theo ThS, bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm, chuyên gia của WHO tại Việt Nam, năm 2022, tỷ trọng thuế trên giá bán lẻ thuốc lá của nước ta chỉ đạt 36%, thấp hơn so với trung bình của nhóm quốc gia có thu nhập trung bình và thuộc nhóm thấp nhất khu vực ASEAN, thấp hơn nhiều so với các quốc gia như Thái Lan, Philippines, Singapore.

“Về thu thuế thì Thái Lan đạt hơn 2 tỷ USD, Philipin gần 3 tỷ USD, tại nước ta chỉ thu được 700.000.000 USD, cho thấy nước ta tiêu thụ nhiều nhưng thu thuế ít và dư địa để tăng thuế lên cao rất là nhiều. Mức thuế thuốc lá tại Việt Nam rất thấp so với thế giới và các quốc gia trong khu vực. Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo: Tăng thuế ở mức cao tối ưu nhất có thể, nhưng không dưới 5000 đồng/1 bao vào năm 2026 và theo lộ trình để đạt 15.000 đồng/1 bao và năm 2030 áp thêm vào mức thuế theo tỷ lệ hiện tại”, ThS, bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm đưa quan điểm.

Tăng thuế thuốc lá được kỳ vọng sẽ giúp tỷ trọng thuế đạt khoảng 65% giá bán lẻ, tiệm cận mức khuyến nghị từ WHO (70 - 75%). Qua đó, góp phần giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở nam giới xuống còn 36% vào năm 2030 như mục tiêu đã đề ra./.