Bỏ công chứng, bỏ xác nhận độc thân khi mua bán nhà đất, ô tô: Văn phòng công chứng sẽ thế nào?

Cụ thể, khi giao dịch mua bán, chuyển nhượng, tặng cho, thế chấp, thừa kế quyền sử dụng đất và giao dịch mua bán, chuyển nhượng, tặng cho, đăng ký sang tên quyền sở hữu phương tiện giao thông, người dân sẽ không cần công chứng hợp đồng, không cần xác nhận tình trạng hôn nhân hay xuất trình bản sao giấy tờ cá nhân. Các dữ liệu điện tử được thu thập, xác thực từ các cơ sở dữ liệu quốc gia (dân cư, hộ tịch, đất đai, phương tiện) có giá trị pháp lý thay thế cho giấy tờ giấy.

Công dân không phải nộp lại giấy tờ đã có trong hệ thống dữ liệu số. Cán bộ giải quyết thủ tục có trách nhiệm tra cứu trên hệ thống. Hợp đồng giao dịch điện tử được ký bằng chữ ký số hoặc tài khoản định danh mức 2, có giá trị pháp lý tương đương hợp đồng công chứng. Người dân vẫn có quyền tự nguyện yêu cầu công chứng, chứng thực nếu muốn.

Xung quanh nội dung này, phóng viên VOV Giao thông có cuộc trao đổi với Luật sư Phạm Thành Tài - Giám đốc Công ty Luật Phạm danh, Đoàn Luật sư Tp.Hà Nội:

PV: Thưa ông, ông đánh giá thế nào về đề xuất mới của Bộ Công an?

Luật sư Phạm Thành Tài: Liên quan đến đề xuất mới của Bộ Công an về bỏ thủ tục công chứng, xác định tình trạng hôn nhân trong các giao dịch nhà đất, phương tiện giao thông với các trường hợp đã số hoá, làm sạch dữ liệu, theo tôi đánh giá đây là bước cải cách hành chính mạnh mẽ, có thể nói là đột phá cho việc sử dụng dữ liệu điện tử trong giao dịch dân sự.

Theo đề xuất này, khi thực hiện các giao dịch như mua bán, chuyển nhượng, tặng cho, thế chấp, thừa kế quyền sử dụng đất hay mua bán, sang tên phương tiện giao thông, người dân sẽ không cần công chứng hợp đồng, không cần xác nhận tình trạng hôn nhân hoặc nộp bản sao giấy tờ cá nhân. Thay vào đó, việc đối chiếu, xác minh thông tin sẽ được thực hiện thông qua các cơ sở dữ liệu đã được chuẩn hóa và kết nối liên thông.

Thực tế hiện nay, phần lớn thông tin đã được đồng bộ trên hệ thống dữ liệu số nên việc xác thực qua VNeID sẽ góp phần đem lại thuận tiện cho người dân, giúp đơn giản thủ tục hành chính, cắt giảm chi phí và thời gian cho người dân khi thực hiện thủ tục.  Cách thức hoạt động mới này cũng sẽ giúp minh bạch hóa quy trình, phòng chống tham nhũng vặt nhờ dữ liệu được xác thực, lưu trữ điện tử và hạn chế tiếp xúc trực tiếp giữa cán bộ giải quyết thủ tục và người dân, đặt nền móng tiến tới xóa bỏ hoàn toàn giấy tờ thủ công trong quản lý nhà nước...

Theo quan điểm của tôi, nếu được triển khai thì đây là bước tiến quan trọng để thực hiện nguyên tắc "công dân không phải xuất trình những gì Nhà nước đã có", hướng tới Chính phủ số và quản lý giao dịch minh bạch hơn.

PV: Cơ quan công an đề xuất 5 bước thực hiện với mua bán nhà đất, 4 bước với mua bán phương tiện giao thông. Tất cả hoàn toàn trực tuyến. Vậy vị trí, vai trò của các phòng công chứng nếu đề xuất thành hiện thực nên được hiểu thế nào?

Luật sư Phạm Thành Tài: Cơ quan công an đã đề xuất các bước thực hiện cụ thể với mua bán, chuyển nhượng, tặng cho quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất và phương tiện giao thông. Theo đó, người dân sẽ không cần công chứng hợp đồng, không cần xác nhận tình trạng hôn nhân hay xuất trình bản sao giấy tờ cá nhân. Hợp đồng giao dịch điện tử được ký bằng chữ ký số hoặc tài khoản định danh mức 2, có giá trị pháp lý tương đương hợp đồng công chứng.

Theo quy trình này thì rõ ràng các tổ chức hành nghề công chứng không còn bắt buộc tham gia trong giao dịch mua bán, chuyển nhượng, tặng cho nhà đất và phương tiện giao thông. Tuy nhiên, người dân có vẫn có quyền tự nguyện yêu cầu công chứng, chứng thực nếu có nhu cầu.

Tôi cho rằng, các tổ chức hành nghề công chứng vẫn sẽ giữ một vai trò nhất định, việc thực hiện giao dịch thông qua các tổ chức hành nghề công chứng sẽ đảm bảo an toàn cho người dân trong trường hợp các giao dịch phức tạp, có khả năng phát sinh tranh chấp cao, có yếu tố nước ngoài, hoặc tài sản chưa được số hóa đầy đủ…

Trong thực tiễn, vai trò của công chứng không chỉ là xác nhận chữ ký hay lập hợp đồng, mà quan trọng hơn là kiểm tra, sàng lọc tính hợp pháp của giao dịch. Công chứng viên có nghĩa vụ kiểm tra quyền sở hữu tài sản, tình trạng pháp lý của nhà đất, phát hiện các hạn chế về quyền, tranh chấp, kê biên... để từ đó cảnh báo cho người dân trước khi ký kết. Đây là một cơ chế bảo vệ quan trọng, đặc biệt với bên mua, thường là bên yếu thế về thông tin.

Do vậy, theo quan điểm của tôi, khi triển khai đề xuất nêu trên của cơ quan công an trên thực tế thì công chứng sẽ không hoàn toàn mất đi vị trí, vai trò trong quá trình thực hiện các giao dịch của người dân. Đây có thể xem là thách thức nhưng cũng là cơ hội đối với lĩnh vực công chứng. Các tổ chức hành nghề công chứng, các công chứng viên sẽ phải nâng cao trình độ chuyên môn, mở rộng phạm vi dịch vụ và chuyển đổi mạnh mẽ hơn để đáp ứng với yêu cầu của xã hội.

PV: Xin cảm ơn chia sẻ của ông!

Bộ Công an cũng đề xuất, nếu hệ thống dữ liệu chưa cập nhật tình trạng hôn nhân hoặc quyền sở hữu tài sản, cơ quan tiếp nhận có thể yêu cầu người dân bổ sung giấy tờ có liên quan. Cán bộ thực hiện thủ tục cũng có thể hướng dẫn người dân thực hiện cập nhật dữ liệu hộ tịch, định danh hoặc xác thực VNeID mức 2 theo quy định để sử dụng quy trình rút gọn trong các lần giao dịch tiếp theo.