Biếu quà Tết lãnh đạo: Vì sao cấm cứ cấm, biếu cứ biếu?

Tuy nhiên, vấn đề này chưa có nhiều chuyển biến, thậm chí nhiều người còn cho rằng, tình trạng này đang diễn ra nhiều hơn, tinh vi hơn.

Chuyện biếu tặng quà Tết lãnh đạo, vì sao cấm cứ cấm, biếu cứ biếu? Thông qua việc biếu quà, bản chất là động cơ, mục đích gì?

Chia sẻ câu chuyện từ địa phương, ông Phạm Văn Hòa, Phó Trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp cho biết, tỉnh ủy Đồng Tháp đã có văn bản yêu cầu thực hiện nghiêm túc chỉ đạo của Ban Bí thư Trung ương Ðảng về việc không tổ chức thăm, chúc Tết cấp trên và lãnh đạo các cấp; nghiêm cấm biếu, tặng quà Tết cho lãnh đạo các cấp dưới mọi hình thức.

Tuy nhiên, vẫn có những trường hợp đi lại biếu tặng quà Tết riêng tư giữa cấp dưới với cấp trên mà động cơ, mục đích như thế nào, có lẽ chỉ giữa họ mới biết với nhau, người ngoài rất khó phát hiện.

"Nhưng thực tế việc quan hệ, giao lưu quà biếu vấn đề này có nhưng họ không sử ngân sách Nhà nước. Từ chỗ đó khiến kiểm toán hay thanh tra cũng khó có cơ sở để kết luận mua quà biếu xén cho lãnh đạo. Bây giờ không còn chuyện đi xe biển số xanh đến nhà lãnh đạo biếu quà, giờ chỉ còn xe biển số trắng mà biết là của ai. Cái chuyện đó là mình biết để mình quản thôi", ông Hòa nói.

Từ phía người dân, có nhiều lý giải về nguyên nhân dù biết là cấm nhưng vẫn tìm cách biếu xén, tặng quà dịp Tết cho lãnh đạo cấp trên:

"Khi bạn bè, đồng nghiệp đi chúc Tết lãnh đạo mà mình không đi thì tự tách mình ra khỏi tập thể, mình không đi tặng quà thì cũng thấy áy náy, lo lắng, nhỡ đâu mình không đi tặng quà thì lại bị để ý".

"Bản thân tôi có nắm được chỉ thị về việc tặng quà Tết nhưng lễ, Tết đến nhà lãnh đạo tặng chút quà nó là sự cảm ơn đã giúp đỡ 1 năm công tác. Những đồng nghiệp, người cùng cơ quan đều đã đi Tết nếu mình không đi sẽ là một sự thiếu sót".

"Khi tặng quà cho lãnh đạo, ai cũng có mục tiêu riêng của mình, trong cơ quan thì muốn sếp có cảm tình tốt với mình để thuận lợi hơn trong công việc hoặc có những người có mục tiêu lớn hơn thì họ tranh thủ mọi dịp, trong đó có dịp Tết để đưa hối lộ, nhận hối lộ".

Mới đây, cơ quan chức năng đã phát hiện được một số vụ việc, trong đó có trường hợp hai cựu lãnh đạo của tỉnh Đồng Nai nhận hối lộ số tiền lên đến hàng chục tỷ đồng, chủ yếu thông qua hình thức tặng quà dịp lễ, Tết.      

Theo nguyên đại biểu quốc hội Lê Như Tiến, người nổi tiếng về những tuyên chiến mạnh mẽ với tham nhũng, đây là biểu hiện cụ thể của sự biến tướng từ việc biếu tặng quà vào mỗi dịp Tết. Và thực tế, không hiếm những món quà Tết mang tính hối lộ trá hình, nhằm xin - cho, vụ lợi:

"Quà Tết ở đây không mang ý nghĩa nhân văn và tình cảm trong đó mà nó là một thứ hối lộ với giá trị vật chất rất lớn để chờ đợi một cơ hội, năm mới anh cho em một vị trí cao hơn, hoặc sang năm mới, anh duyệt cho em dự án cả trăm tỷ đồng. Quà Tết này chính là hối lộ trá hình và chúng ta cần những giải pháp để ngăn chặn".

PGS.TS Lê Quý Đức, nguyên Phó Viện trưởng viện Văn hóa và Phát triển cũng nhìn nhận, nhiều năm nay, chúng ta đều đưa ra Chỉ thị về tặng quà Tết nhưng thực tế cho thấy, việc biếu quà Tết như một cách thức để người ta đút lót vẫn còn tồn tại khiến người dân bức xúc. Điều này xuất phát từ lòng tham, từ mưu cầu cơ hội của con người

"Người nhận quà xuất phát từ lòng tham, còn người tặng quà thì lợi dụng để được trục lợi, nó là mặt trái của kinh tế thị trường hiện nay, còn trong văn hóa truyền thống thì chuyện tặng quà nó không mang tính thực dụng, nó mang tính văn hóa, tinh thần nhiều hơn.

Còn bây giờ, nhận quà và tặng quà là một biểu hiện của nền kinh tế ngầm nó được biểu hiện ra nhân ngày Tết, nhân nét văn hóa của dân tộc",PGS.TS Lê Quý Đức cho biết.

TS. Nguyễn Viết Chức, Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội nêu quan điểm: nếu quà Tết là gói tiền to thì nó không còn là quà. Các chỉ thị cấm biếu quà Tết nhằm ngăn chặn các hình thức biến tướng, lợi dụng quà tặng để biếu xén, hối lộ, chạy chức, chạy quyền… nhưng nó vẫn chỉ là văn bản hành chính nên chẳng cơ quan hay doanh nghiệp nào thừa nhận là không thực hiện nghiêm túc.

Trong khi những người thực hiện việc này đều có động cơ, mục đích rõ ràng nên nếu không nhìn nhận đúng bản chất vấn đề thì việc dẹp bỏ vấn nạn hối lộ, tham nhũng thông qua quà Tết là vô cùng nan giải.

Ông Nguyễn Viết Chức cho biết thêm: "Những người cố tình mua chuộc, chạy chức chạy quyền để kiếm lợi thì họ có nhiều cách với nhiều hình thức biến tướng khác. Rất nhiều chỉ thị nhưng nếu cán bộ cứ cố tình như vậy thì phải xử lý nghiêm.

Đảng đang rất nghiêm túc xử lý các hiện tượng không chỉ tham nhũng mà còn tiêu cực; tìm ra, chỉ rõ những cách biến tướng để không cho những người biếu xén cơ hội thăng tiến mà chỉ ra cho họ thấy thì tự dưng hiện tượng này sẽ giảm đi".

Dù hàng năm, người đứng đầu Chính phủ và các địa phương, các cơ quan đơn vị đều rốt ráo chỉ đạo nghiêm cấm biếu, tặng quà Tết, nhưng việc tặng quà Tết vẫn diễn ra với nhiều hình thức, cách thức mới. Một trong những nguyên nhân của tình trạng này là những lo ngại về sợ mất việc hay mong muốn được đề bạt lên những vị trí cao hơn.

Do vậy, chỉ khi người đứng đầu các cơ quan, đơn vị có ý thức tự giác và mạnh dạn từ chối nhận quà thì “tệ tặng quà” mới có hy vọng được giải quyết.

Đây cũng là góc nhìn của Kênh VOVGT qua bài nhan đề: Chặn “tệ quà Tết” từ việc đổi mới đánh giá, cất nhắc cán bộ 

Cứ mỗi dịp Tết đến, Xuân về, nhiều cán bộ công chức, viên chức lại canh cánh nỗi lo mang tên “quà tặng”.  Dù Thủ tướng Chính phủ hàng năm đều ban hành Chỉ thị nghiêm cấm tặng quà lãnh đạo bằng nhiều hình thức nhưng tình hình không mấy cải thiện. Bởi việc tặng quà đã bị biến tướng của việc chạy chức, chạy quyền và nhận hối lộ.

Điều này cũng dễ hiểu vì lâu nay, trong nhiều cơ quan, đơn vị, các khâu đánh giá cán bộ công chức, viên chức, cất nhắc cán bộ còn nhiều bất cập. Từ tháng 11 hàng năm, nhiều cơ quan, đơn vị đã rục rịch tổ chức các buổi bình bầu, đánh giá  cuối năm, nhưng kết quả bình bầu như thế nào đã  được “định hướng” hay xác định từ trước cuộc họp.

Lãnh đạo các cơ quan, đơn vị cũng chỉ nắm được năng lực, phẩm chất cán bộ trên các bản báo cáo giấy của các phòng, ban đã được “hợp lý hóa” số liệu. Không ít trường hợp, việc đánh giá cán bộ còn cảm tính, thiên lệch, có yếu tố tình cảm cá nhân và những lý do “ngầm”.

Việc cất nhắc lên các vị trí quản lý đôi khi còn mang tính chủ quan của lãnh đạo hay vì các mối quan hệ xã hội.

Biếu, tặng quà lãnh đạo dịp Tết vốn là một nét văn hóa đẹp thể hiện sự biết ơn lẫn nhau, lối sống trọng tình nghĩa của người Á Đông.

Tuy nhiên, văn hóa tặng quà lại dễ dàng biến tướng thành “tệ tặng quà” vì những lỗi lo của người lao động sợ mất việc, sợ đối xử không công bằng hay vì những mục đích, động cơ để chạy chức, chạy quyền, để thăng tiến.

Bởi vậy, để  “tệ tặng quà” lãnh đạo dịp Tết không còn là nỗi niềm canh cánh của người lao động, cán bộ công chức, viên chức mỗi dịp Tết đến thì cần phải đổi mới và thực hiện công tác đánh giá, cất nhắc cán bộ minh bạch, công bằng.

Đây là khâu quan trọng để khuyến khích người lao động làm việc với thái độ tích cực, là tiền để để xây dựng đội ngũ cán bộ đủ năng lực, phẩm chất và uy tín làm công tác quản lý.

Để làm được điều này, trước hết xây dựng được bộ công cụ đánh giá năng lực cán bộ công chức, viên chức và người lao động.

Tùy từng lĩnh vực, vị trí công tác khác nhau, mỗi cơ quan, đơn vị cần xây dựng những tiêu chí đánh giá phù hợp, đảm bảo sự đa dạng, toàn diện các năng lực, phẩm chất và trình độ của người lao động nên tập trung vào chất lượng, hiệu quả công việc, ý thức học hỏi, trau dồi kiến thức, kỹ năng sự linh hoạt, sẵn sàng và hướng đến sự nỗ lực phát triển.

Hiện nay quy trình 5 bước bổ nhiệm cán bộ và các nguyên tắc đang áp dụng đã phát huy hiệu quả trong việc lựa chọn các cán bộ có đủ năng lực, có tâm, có tầm.

Tuy nhiên, trong quá trình thực thi, việc đánh giá, cất nhắc cán bộ lên các vị trí cao hơn đôi khi còn bị tác động bởi những mối quan hệ xã hội, hay ý kiến chủ quan của người lãnh đạo, chưa đảm bảo tính cạnh tranh, công bằng.

Bởi vậy, cần có sự đổi mới trong việc đánh giá, lựa chọn nhân lực cho các vị trí quản lý. Bên cạnh đó, phương thức đo lường, đánh giá cán bộ theo hướng xuyên suốt, liên tục, đa chiều. Việc xây dựng khung đánh giá năng lực là điều cần thiếtđể làm cơ sở  cho quá trình xây dựng chương trình quy hoạch cán bộ lãnh đạo quản lý  và là yếu tố quan trọng để lựa chọn cán bộ cho chính xác.

Về thể chế, cần bổ sung thêm các quy định để đảm bảo công tác đánh giá cán bộ công nhân viên chức chính xác, công khai, minh bạch. Các buổi bình bầu, đánh giá cán bộ cần có thêm sự giám sát của các bên nhân sự, công tác cán bộ của các đơn vị.

Điều này cũng góp phần ngăn chặn tâm lý “chạy quyền, chạy chức” núp bóng dưới những món quà tặng Tết mỗi dịp Tết đến Xuân Về.

Thủ tướng Chính phủ vừa ban hành Chỉ thị số 22 nghiêm cấm biếu, tặng quà trong dịp Tết Nguyên đán 2023.

Để Chỉ thị này đi vào cuộc sống và “tệ tặng quà” ngày Tết không còn nỗi niềm trăn trở của người lao động, thì cần phát huy vai trò của các tổ chức bảo vệ người lao động tại các cơ quan, đơn vị trong việc đảm bảo sự khách quan, minh bạch, công bằng trong công tác đánh giá người lao động.

Điều quan trọng, người đứng đầu các cơ quan, đơn vị ngoài việc thực hiện nghiêm các quy định hiện hành về đánh giá cán bộ, cũng  cần có tinh thần tự giác, thái độ rõ ràng khi được tặng quà và cần xây dựng năng lực.