Ngành hàng hải đang đóng vai trò ‘huyết mạch’ của thương mại toàn cầu, kết nối các nền kinh tế thế giới và đưa hàng hóa tới khắp mọi nơi. Những con tàu khổng lồ, chở theo hàng triệu container, tạo nên một mạng lưới vận chuyển đa dạng, phức tạp và cực kỳ hiệu quả.
Theo thống kê, vận tải biển hiện đảm nhận tới hơn 80% khối lượng thương mại hàng hóa toàn cầu, từ nguyên liệu thô như dầu mỏ, quặng sắt đến hàng tiêu dùng như quần áo, đồ điện tử, tất cả đều được vận chuyển bằng đường biển.
Bà Ann Larocco, phóng viên kinh tế Kênh CNBC, Mỹ cho biết: “Chúng ta có thể thấy hàng trăm mặt hàng từ hàng trăm công ty khác nhau chứa trong một chiếc container vận chuyển trên biển. Vì thế ngành vận tải biển thực sự là một kỳ quan của con người trong lĩnh vực hậu cần”.
Theo các chuyên gia, đằng sau những con tàu chở container hàng hóa ngược xuôi trên biển còn ẩn chứa một yếu tố ít ai ngờ tới đó là ‘quyền lực mềm’.
Những năm gần đây, Trung Quốc triển khai chiến lược đầu tư mạnh mẽ vào hệ thống cảng biển trên khắp thế giới, tạo dựng một mạng lưới có tầm ảnh hưởng vượt ra ngoài phạm vi thương mại thuần túy. Ví dụ điển hình nhất cho điều này là sự thay đổi của thị trấn ven biển Kribi ở Cameroon.
Hơn hai mươi năm trước Kribi còn yên bình, hoang sơ, vắng vẻ với bãi biển đầy cát trắng và chợ cá tươi. Nhưng năm 2011, một công ty quốc doanh Trung Quốc bắt đầu xây dựng tại đây một cảng nước sâu hiện đại với sự hỗ trợ của chính phủ Cameroon.
Chỉ trong một thời gian ngắn, cảng Kribi đã hình thành, cùng với đó là tuyến đường cao tốc kết nối với các khu vực khác của đất nước. Với khoản đầu tư hơn 1 tỷ USD, Kribi ngày nay đầy tiềm năng trở thành trung tâm thương mại trọng yếu cho khu vực Trung và Tây Phi. Người dân địa phương thừa nhận, cảng biển đã mang đến những thay đổi rõ rệt cho cuộc sống của họ.
“Cảng Kribi rõ ràng mang đến sự phát triển, tạo ra công ăn việc làm cho người dân”
“Bất động sản xung quanh khu vực cảng cũng tăng lên trông thấy. Giá cả sinh hoạt đều đắt đỏ hơn so với trước đây”
Tuy nhiên, câu chuyện của Kribi ở Cameroon không phải cá biệt. Cam kết của Trung Quốc về những cảng biển hiện đại, được xây dựng nhanh chóng cùng các khoản vay hấp dẫn đang thu hút nhiều chính phủ trên khắp thế giới, đặc biệt là các nước đang phát triển.
Theo đó, Trung Quốc hứa sẽ cho họ vay tiền, cung cấp công ty xây dựng quốc doanh sau đó là cùng kết hợp xây dựng một cảng biển kết nối với thương mại toàn cầu.
Ông Henri Fotso, phóng viên Tờ DW của Đức thông tin: “Các khoản vay ưu đãi từ Trung Quốc không kèm theo những điều kiện liên quan đến dân chủ và tự do như các quốc gia phương Tây thường yêu cầu, mà chỉ cần đảm bảo lợi ích cho Trung Quốc"
Ông Wang Yiwei, Giám đốc Viện Quan hệ thương mại quốc tế, thuộc Đại học Nhân dân Trung Hoa cho biết, Trung Quốc đã trở thành chuyên gia trong lĩnh vực xây dựng cảng biển trên khắp thế giới.
Theo đó, Trung Quốc tư vấn, bỏ vốn đầu tư và xây dựng cảng biển cho các cộng đồng dân tộc thiểu số, chính quyền địa phương với lời hứa không can thiệp vào công việc nội bộ của họ: ‘Trung Quốc thực hiện điều này rất hiệu quả vì chúng tôi có các doanh nghiệp nhà nước mạnh và nhân công chăm chỉ. Về cơ bản đó là tất cả những gì mà đối tác của chúng tôi cần”.
Đến nay, Trung Quốc đã mua lại quyền phát triển và vận hành tới hơn 160 cảng biển trên khắp thế giới, trải dài từ ền Nam châu Á, đến Trung Đông, thậm chí cả Nam Mỹ (khu vực được xem là sân sau của Mỹ), trong đó hơn 50 cảng biển nằm ở châu Phi.
Hình thức tham gia của Trung Quốc vào các dự án cảng biển thế giới rất đa dạng, từ sở hữu 100% vốn đầu tư, đến nắm giữ cổ phần. Chiến lược này cực kỳ thành công đối với các nước thuộc khu vực Nam bán cầu, đặc biệt là châu Phi.
Theo tờ Financial Times, sức mạnh cảng biển của Trung Quốc hiện đang ở vị thế ‘không thể so sánh’. Điều này khiến các doanh nghiệp phương Tây dẫu có muốn dịch chuyển sản xuất cũng gặp nhiều khó khăn. Bởi dịch chuyển sản xuất đòi hỏi một khoản đầu tư khổng lồ vào cơ sở hạ tầng, đặc biệt là cảng biển, lĩnh vực mà Trung Quốc chiếm ưu thế hoàn toàn về sức mạnh trong nhiều năm qua.
Các chuyên gia đánh giá, việc kiểm soát mạng lưới cảng biển trên khắp thế giới mang lại cho Trung Quốc nhiều lợi thế to lớn, từ đảm bảo chuỗi cung ứng, giảm chi phí vận chuyển, thúc đẩy thương mại đến thu hút đầu tư. Về địa chính trị, hệ thống cảng biển giúp Trung Quốc kiểm soát những tuyến đường biển huyết mạch, gia tăng ảnh hưởng trong khu vực và toàn cầu, đặc biệt thông qua Sáng kiến Vành đai và Con đường, củng cố vị thế cường quốc của Trung Quốc.
Ông Issac Kardon, chuyên gia về Trung Quốc tại Viện nghiên cứu Carnegie, Mỹ nêu quan điểm: “Theo tôi, khi Trung Quốc đóng vai trò là bên cho vay kiêm nhà xây dựng, chủ sở hữu và đơn vị vận hành thì điều đó mang lại cho họ ảnh hưởng quá lớn tại các quốc gia có cảng biển. Việc sử dụng áp lực kinh tế với các đối tác thương mại cũng giúp Trung Quốc có nhiều cơ chế khác nhau để đạt được ảnh hưởng đó”.