Vậy, tổ chức giao thông trên cao tốc ra sao để tối ưu; xe tải, xe khách nên đi thế nào trên mạng đường cao tốc hiện có?
Chia sẻ cùng VOV Giao thông, nhiều tài xế cho rằng, việc cấm xe tải đi vào làn sát dải phân cách giữa trên cao tốc giúp việc lưu thông trở nên thuận tiện hơn, tuy nhiên cũng sẽ xuất hiện một số vấn đề cần giải quyết:
"Hạ tầng giao thông giờ chưa đồng bộ nên giờ áp dụng quy định cấm xe tải, xe khách thì phải phù hợp với đường xe chạy như đường ít nhất phải có 3 làn đường, 1 làn khẩn cấp".
"Đặc thù là mạng lưới đường cao tốc hiện nay chưa hoàn thiện, nhiều đường dừng lại ở mức có 2 làn xe nên cấm các phương tiện khổ lớn thì cần có chế tài và kiểm soát, xử lý các hành vi vi phạm".
"Hệ thống đường cao tốc nước ta nên nghiên cứu để phân tách làn đường có thể theo màu sơn để các bác tài khi lưu thông trên cao tốc nắm rõ được làn đường dành cho phương tiện của mình, đảm bảo cho người dân tham gia giao thông đúng luật".
Ông Vũ Ngọc Oánh, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần BOT Pháp Vân - Cầu Giẽ cho biết, trước đây, làn trái cho phép cả xe con, xe tải và xe khách lưu thông. Tuy nhiên, xe tải thường không đạt được tốc độ 100km/h, chỉ chạy khoảng 70 - 80km/h, gây cản trở xe con nên cấm xe tải là hợp lý:
"Hiện nay, chúng tôi đang thực hiện công tác chuẩn bị khẩn trương để triển khai sớm nhất, đến ngày 15/8 là bắt đầu thí điểm. Với làn 1, xe con có thể đi tốc độ 80-100 km/h mà không có xe tải. Khi hạn chế được xe tải đi vào dải phân cách giữa với tốc độ cao thì nguy cơ được hạn chế và lưu thông tốt hơn nhiều so với trước".
Ở góc nhìn khác, ông Nguyễn Văn Quyền, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam, cho rằng tốc độ lưu thông đã được tính toán dựa theo thiết kế của từng tuyến cao tốc, nên áp dụng bình đẳng cho mọi phương tiện thay vì có sự phân biệt với xe tải hay xe khách:
"Tại Điều 13 của Luật Trật tự An toàn giao thông quy định, khi lưu thông trên đường có nhiều làn xe thì các xe chạy tốc độ cao thì chạy làn bên tay trái sát dải phân cách, còn xe tốc độ thấp hơn thì ở làn bên tay phải. Đó là quy tắc chung chứ không đề cập phân làn xe theo đối tượng là xe tải, xe khách hay xe con vì xe tải, xe khách cũng có lúc đi nhanh theo tốc độ cho phép".
TS. Nguyễn Thiết Lập, giảng viên Trường đại học GTVT Hà Nội đề cập vấn đề cần tính toán thêm khi việc việc cấm xe tải đi vào làn trái sát dải phân cách sẽ khả thi với các tuyến cao tốc có 3 làn xe, nhưng với những tuyến chỉ có 2 làn xe thì khá phức tạp: "
Cao tốc ở mình có nhiều loại khác nhau, chúng ta cần có một tổng hợp thực tế đường cao tốc Việt Nam vì hiện chúng ta có những cao tốc mới xong giai đoạn 1 với hai làn cho mỗi chiều với tốc độ hạn chế. Với những tuyến đường có 3 làn xe đủ tiêu chuẩn thì hoàn toàn đủ điều kiện để có quy tắc riêng".
Ông Đặng Văn Chung, Nguyên Phó Vụ trưởng Vụ ATGT, Tổng cục Đường bộ Việt Nam (nay là Cục Đường bộ Việt Nam) lưu ý tới việc dự kiến mở rộng phạm vi cấm lưu thông ở làn trái với cả xe khách, vì hiện rất nhiều xe khách chạy với tốc độ cao trong làn này:
"Chưa hợp lý ở chỗ là xe con không phải xe nào cũng chạy với tốc độ tối đa, nhiều xe mới lái đi với tốc độ thấp hơn, rất nhiều xe khách đi rất nhanh, đi với tốc độ tối đa cho phép mà phân làn như thế thì tôi cho là cần xem xét lại, nghiên cứu cụ thể để làn số 1 ưu tiên về tốc độ, xe tải, xe con đạt được tốc độ thì cho đi vào làn ý".
TS Trần Hữu Minh, Chánh văn phòng Ủy ban an toàn giao thông Quốc gia ủng hộ việc tổ chức lại giao thông, phân làn tốc độ trên cao tốc và hy vọng từ việc thí điểm sớm được hệ thống hóa thành các quy tắc về sử dụng làn và giới hạn tốc độ theo các loại phương tiện trong điều kiện Việt Nam: "
Trên thế giới có quy tắc rộng rãi là xe lớn có tốc độ giới hạn thấp hơn xe nhỏ, tức là xe khách, xe tải có tốc độ thấp hơn xe con dù trên cao tốc hay trên quốc lộ, tỉnh lộ. Đối với quy tắc sử dụng làn, khi có từ 2,3 làn trở lên thì chúng ta có thể khái quát hóa thành các quy tắc chung như xe tải, xe khách thì chỉ đi làn ngoài cùng bên phải, sát làn dừng khẩn cấp".
Phân làn phương tiện trên cao tốc: chuyện không mới
Đề xuất phân làn rõ ràng và cấm xe tải, xe khách đi vào làn trong cùng trên cao tốc nhằm giúp các làn đường được sử dụng đúng với thiết kế, phù hợp khả năng vận hành an toàn của từng loại phương tiện. Dù còn có những băn khoăn trước khi triển khai nhưng ở nhiều nước trên thế giới việc phân làn phương tiện trên cao tốc được thực hiện phổ biến mà chúng ta có thể kham khảo để điều chỉnh phương án phân làn một cách hiệu quả nhất.
Cục Cảnh sát giao thông (CSGT), Bộ Công an cho biết, tai nạn giao thông liên quan đến xe tải, xe khách tăng cao, chiếm 1/3 tổng số vụ trong 6 tháng đầu năm nay. Ý thức tham gia giao thông của người lái xe kinh doanh vận tải còn hạn chế.
Cá biệt có một số trường hợp cố tình vi phạm như: điều khiển phương tiện tốc độ thấp đi ở làn đường bên trái sát dải phân cách giữa (đặc biệt là xe tải lớn, xe container); chuyển làn đường liên tục làm cản trở, hạn chế khả năng lưu thông của đường cao tốc.
Do đó, Cục CSGT đề nghị Cục Đường bộ Việt Nam phối hợp triển khai thực hiện kế hoạch thí điểm tổ chức lại giao thông, phân làn tốc độ, phân luồng phương tiện trên tuyến cao tốc Hà Nội - Hải Phòng và đoạn tuyến cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ. Theo đó, thực hiện cấm xe tải, xe khách hoạt động trên làn trái trong cùng sát dải phân cách.
Đề xuất này được dư luận đồng tình vì phù hợp với thực tế hiện nay khi chúng ta không ít lần chứng kiến trường hợp, một là xe tải, xe khách chiếm dụng làn tốc độ cao rồi đi chậm khiến xe con phải thường xuyên chuyển làn gây nguy cơ xảy ra va chạm giao thông; hoặc nguy hiểm hơn là xe tải, xe khách di chuyển với tốc độ cao như xe con thì với khối lượng lớn như vậy, nếu xảy ra tai nạn thường để lại hậu quả rất nặng nề.
Do đó, đã đến lúc cần có giải pháp tổ chức lại giao thông để ngăn chặn xe tải, xe khách lưu thông tự do trên mọi làn đường của đường cao tốc. Trước Việt Nam. đã có nhiều quốc gia trên thế giới quy định về tốc độ trên cao tốc, làn vượt, làn dành cho các phương tiện khi lưu thông.
Ở Mỹ, luật giao thông tại nhiều bang quy định rất rõ ràng làn trái trên cao tốc là làn vượt, và phương tiện đi chậm bắt buộc phải giữ ở làn bên phải. Nếu xe tải hoặc bất kỳ phương tiện nào chiếm làn trái mà không vượt, hoặc vượt quá chậm gây cản trở, tài xế có thể bị cảnh sát giao thông phạt nặng.
Tại Nhật Bản, hệ thống cao tốc được quản lý bằng mạng lưới camera và cảm biến tự động cực kỳ hiện đại. Xe tải chỉ được phép chạy ở làn ngoài cùng bên phải và chỉ được phép vượt khi đủ điều kiện, tức là không gây cản trở cho các phương tiện khác, và việc vượt phải hoàn tất nhanh chóng. Cảnh báo liên tục hiển thị trên bảng điện tử treo trên đường, yêu cầu tài xế giữ đúng làn và tốc độ.
Ở Thái Lan cũng đã triển khai quy định hạn chế xe tải lưu thông trên cao tốc vào một số khung giờ cao điểm ở thủ đô Bangkok hoặc trên các tuyến vào đô thị lớn. Đồng thời, Thái Lan áp dụng biển chỉ dẫn rất rõ ràng yêu cầu xe tải chỉ được chạy ở hai làn ngoài cùng bên phải. Những tuyến đường mới đều có camera giám sát và trạm kiểm soát tốc độ tự động với cả tốc độ tối đa và tối thiểu.
Điểm chung của nhiều quốc gia vừa nêu là không chấp nhận tình trạng các phương tiện tự do khi lưu thông trên cao tốc. Các nước đầu tư không chỉ vào hạ tầng, mà còn vào công nghệ quản lý, luật pháp rõ ràng và ý thức thực thi nghiêm túc.
Ở nước ta đã nhiều tuyến cao tốc được đưa vào sử dụng và nhiều cao tốc khác sắp hoàn thành. Nếu cứ để cảnh xe tải “rùa bò” ở làn tốc độ cao, rõ ràng là đang làm chậm cả dòng chảy giao thông và lãng phí tài nguyên. Vậy nên, xét ở một khía cạnh tích cực, việc cấm xe tải và xe khách vào làn trong cùng là cách để tối ưu hóa hệ thống, giảm tai nạn và tiết kiệm thời gian cho người dân.
Để khai thác hiệu quả hệ thống cao tốc, cần có các quy định tổ chức giao thông trên cao tốc thật khoa học, phù hợp với thực tế., song song với việc thí điểm sắp triển khai tới đây, cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục ý thức tham gia giao thông của tài xế, cụ thể là văn hóa đi đúng làn đường theo đúng tốc độ lưu thông, nhường đường khi có đủ điều kiện, bởi khi ý thức đã tốt thì dù xe tải, container hay xe con, không cần cấm cũng sẽ tuân thủ, có văn hóa giao thông.