Tại Việt Nam, từ ngày 01/01/2026, theo Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ 2024, trẻ em dưới 10 tuổi và cao dưới 1,35m khi ngồi trên ô tô bắt buộc phải sử dụng thiết bị an toàn phù hợp, nếu không, tài xế sẽ bị xử phạt từ 800.000 đến 1 triệu đồng theo Nghị định 168. Theo Cục CSGT, người dân có thể lựa chọn đai trẻ em, ghế trẻ em hoặc đệm trẻ em tùy theo điều kiện gia đình và phù hợp với từng loại xe.
Quy định mới được kỳ vọng sẽ giúp mỗi hành trình an toàn bắt đầu từ một hành động nhỏ – như việc từng bước hình thành thói quen đội mũ bảo hiểm khi đi xe máy. Và thực tế là nhiều quốc gia trên thế giới đã có quy định này từ lâu.
Đơn cử như tại Malaysia, quốc gia này đã chính thức áp dụng quy định bắt buộc sử dụng ghế an toàn cho trẻ em trên ô tô từ ngày 1/1/2020. Theo đó, trẻ dưới 12 tuổi, cao dưới 135 cm và nặng dưới 36 kg bắt buộc phải ngồi ghế an toàn. Loại ghế cho trẻ cũng phải đáp ứng đủ tiêu chuẩn an toàn kỹ thuật. Quy định này chỉ áp dụng cho xe cá nhân, không áp dụng cho xe taxi hay xe taxi công nghệ.
Bà Tiffiny Kyra Kurais, Chuyên gia, Đại diện của Britax, công ty cung cấp ghế an toàn cho trẻ trên ô tô tại Malaysia chia sẻ:
“Loại đai an toàn thông thường không được thiết kế để phù hợp với trẻ em, do đó, tiềm ẩn nhiều nguy hiểm khi xảy ra va chạm. Đó là lí do bạn cần trang bị ghế an toàn cho trẻ. Việc này không chỉ giúp các em an toàn, mà còn giúp các bạn an tâm lái xe hơn”.
Nhiều nghiên cứu được thực hiện trong khoảng 2 thập kỷ trở lại đây đã chứng nh độ an toàn của ghế an toàn, hoặc ghế nâng (booster seat) cho trẻ. Như theo thông báo của Cơ quan An toàn Giao thông Mỹ năm 2023, ghế an toàn có thể giảm 71% nguy cơ tử vong ở trẻ dưới 1 tuổi, và giảm 54% ở trẻ từ 1–4 tuổi nếu sử dụng đúng.
Như đã đề cập, theo các chuyên gia, đai an toàn thông thường trên xe không thể bảo vệ trẻ như cách thiết bị này bảo vệ người lớn, cơ thể các em nhỏ hơn, mềm hơn và chưa phát triển hoàn thiện. Trong đó, yếu tố chiều cao là một trong những yếu tố đáng chú ý. Đai an toàn trên xe thường được thiết kế cho người trưởng thành có chiều cao khoảng 135 - 150 cm trở lên. Vì vậy, vai, ngực và hông của trẻ quá nhỏ để dây đai nằm đúng vị trí.
Thứ hai, xương và cổ của trẻ vẫn đang phát triển. Do đó, khi xe phanh đột ngột hoặc có va chạm, việc chỉ dùng dây an toàn thông thường có thể gây chấn thương cổ, cột sống hoặc đầu cho trẻ. Trong khi đó, ghế an toàn giúp trẻ hấp thụ và phân tán lực va chạm an toàn hơn.
Bên cạnh đó, các nghiên cứu chỉ ra rằng, trẻ chỉ dùng dây an toàn dễ bị chui xuống dưới dây đai (còn gọi là hiện tượng “submarining”), dẫn đến chấn thương nặng. Ghế an toàn và ghế nâng giúp dây an toàn nằm đúng vị trí ở vai và hông trẻ, không phải ở cổ hoặc bụng.
Và cuối cùng, ghế an toàn cho trẻ thường có khung, đệm và dây nịt được thiết kế đặc biệt để bảo vệ cơ thể trẻ khi va chạm bên hông hoặc lật xe, trong khi đai an toàn thông thường không ngăn được việc trẻ bị đẩy sang một bên hoặc lệch khỏi vị trí.
Bà Jessica Jermakian, chuyên gia của tổ chức Viện Bảo hiểm An toàn Đường cao tốc Mỹ chia sẻ:
“Nhiệm vụ chính của ghế nâng là nâng trẻ lên và điều chỉnh dây đai an toàn cho cả hai bên hông và vai sao cho vừa vặn với trẻ, vốn được thiết kế cho người lớn, và bảo vệ trẻ tốt trong trường hợp va chạm Nếu được cài đúng cách, dây đai an toàn cho hai bên hông phải sẽ nằm phẳng trên đùi trên, không bị xê dịch lên bụng, và dây đai an toàn cho hai bên vai phải vừa vặn giữa vai, không bị trượt khỏi vai hoặc xê dịch lên cổ.”
Nhìn chung, với trẻ từ dưới 4 tuổi, các chuyên gia khuyến khích phụ huynh cho trẻ sử dụng ghế quay lưng (rear-facing car seat), rồi dần chuyển sang ghế an toàn quay mặt trước. Từ 4 – 10 tuổi, trẻ được khuyên dùng ghế nâng. Từ 10 tuổi trở lên các em mới có thể dùng đai an toàn thông thường.
Tuy nhiên, các chuyên gia khuyến cáo, phụ huynh không nên cho các em ngưng dùng ghế an toàn quá sớm. Theo một khảo sát với hơn 3 nghìn phụ huynh của tổ chức phi lợi nhuận Safe Kids Worldwide, 4 trên 5 người được hỏi đã cho các em ngưng ngồi ghế an toàn ngay khi các em 10 tuổi mà không chú ý đến việc các em đã đạt đủ chiều cao theo quy định hay chưa.
Trở lại với Việt Nam, chỉ còn hơn một tháng nữa bắt đầu áp dụng quy định về lắp ghế an toàn cho trẻ em trên ô tô. Với quá trình chuẩn bị như hiện nay, cả từ phía người dân, doanh nghiệp, đặc biệt là nhóm xe kinh doanh vận tải, quy định chở trẻ em trên ô tô phải có ghế an toàn, rất khó thực hiện.
Cơ quan chức năng cũng chưa cung cấp thông tin, hướng dẫn cụ thể để người dân và doanh nghiệp áp dụng. Nhiều ý kiến cho rằng, để thực hiện được điều này, việc trang bị ghế an toàn cho trẻ em cần được thực hiện theo một lộ trình cụ thể, cho từng loại phương tiện.
Bên cạnh đó, khi quy định chính thức có hiệu lực, việc kiểm tra, giám sát thực hành quy định, cũng như tuyên truyền, tăng cường nhận thức là điều cần thiết, để tránh rơi vào trường hợp như tại Malaysia. Bởi sau 5 năm kể từ khi áp dụng quy định, tỉ lệ người dân cho trẻ sử dụng ghế an toàn trên xe vẫn ở mức thấp, dưới 30%. Một số lí do được đưa ra là “ghế quá đắt, không đủ tiền chi trả” hay “chúng tôi chỉ đi những chuyến ngắn, việc lắp ghế là không cần thiết”.
Theo các chuyên gia an toàn giao thông, văn hóa an toàn của Malaysia vẫn còn yếu kém. Người dân có xu hướng chỉ tuân thủ khi việc thực thi nghiêm ngặt, nhưng lại quay lại thói quen cũ khi việc giám sát giảm sút.