Nghe nội dung chi tiết tại đây:
Bán cho đồng nát - những người thu mua phế liệu hiện là lựa chọn hàng đầu của người dân khi muốn vứt bỏ đồ điện tử hỏng. Họ vừa thu gom tại nhà, người dân vừa được trả ít tiền cho một món đồ cũ. Còn chặng đường tiếp theo rác về đâu, được xử lý ra sao hay gây ảnh hưởng thế nào hầu như không được quan tâm.
Theo quy định, hiện các đơn vị doanh nghiệp tự tổ chức hoặc liên nh cùng tạo ra hệ thống thu gom bài bản hơn song chưa khiến người dân mặn mà khi so sánh với mạng lưới thu mua phế liệu. Chương trình Việt Nam tái chế phối hợp với Sở TNMT Hà Nội đặt thùng thu gom rác điện tử tại 5 điểm trên địa bàn quận Cầu Giấy, Ba Đình và Hoàn Kiếm. Tuy nhiên, khảo sát thực tế, hiệu quả từ mô hình chưa cao vì ít người biết tới và rác điện tử mang tới phải đúng danh sách niêm yết.
Trong khi đó, các mắt xích thu gom nhỏ hơn của các tổ chức phi lợi nhuận cũng gặp khó, thu gom được hay không phụ thuộc vào đầu ra khi các đối tác liên tục thay đổi chính sách.
Bạn Khuất Thu Phương, thành viên Ban đối ngoại của Green Life, một đơn vị nhận thu gom rác điện tử cho biết: 'Người ta đến cũng đông nhưng số lượng nhỏ thường mang pin hoặc điện thoại cũ bỏ. Gọi là rác điện tử nhưng cũng không có gì nhiều. Có những bên đối tác hợp tác lâu dài. Người ta có thể hủy bất cứ lúc nào nên cũng liên tục thay đổi. Bọn em cũng phải đi tìm các đối tác để thu gom nếu không có chúng em có những tháng cũng không nhận được của người dân'.
Tới nay, vẫn chưa có phương án tối ưu cho các mô hình thu gom rác điện tử. Khi người dân chưa thấy được lợi ích từ việc xử lý rác điện tử đúng quy trình, họ sẽ vẫn chưa hình thành được thói quen, chủ động, tích cực hợp tác. Tại Pháp có quy định về tái chế rác thải điện tử. Theo đó, mỗi sản phẩm điện tử bán ra đều phải ghi giá trị dành cho việc thu gom, xử lý và tái chế tùy từng loại sản phẩm nhằm nâng cao nhận thức của người tiêu dùng.
Ông Hoàng Dương Tùng, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường nhận định: 'Hệ thống thu gom của chúng ta chưa tốt. Mặc dù đã có quy định về việc thu hồi sản phẩm thải bỏ khi các đơn vị cũng tổ chức thu gom nhưng chưa thành phong trào, nhận thức để cả xã hội phải làm. Các doanh nghiệp có chất thải điện tử họ đang có hành động tích cực, liên nh tổ chức hệ thống thu gom lại chính phủ cần hỗ trợ tốt hơn để chính sách đi vào cuộc sống'.
Sáng kiến thu gom rác thải điện tử tại trường học
Thực tế, một số địa phương cũng đang tích cực nhân rộng mô hình thu gom pin, rác thải điện tử. Ngay tại một trường học trên địa bàn TP. Hà Nội, các em học sinh đang cùng nhau hình thành thói quen phân loại, thu gom rác điện tử suốt nhiều năm qua: 'Em cũng lấy pin nhà em dùng hết, chân sạc hỏng mang tới góp. Khá thuận tiện vì lúc nào tụi em cũng lên trường, đi qua thùng các bạn đặt và bỏ rác vào. Em có like page thường xuyên đọc thông tin hiểu thêm về rác thải điện tử"..
Em Phạm Yến Vy, học sinh lớp 10a2 trường THPT Đan Phượng, huyện Đan Phượng hào hứng kể về địa chỉ quen thuộc gom rác điện tử ngay tại trường mình như vậy.
Dự án thu gom được các bạn học sinh cấp 3 khởi xướng từ gợi ý của giáo viên bộ môn khi nhận ra mối lo ngại của rác điện tử thải bỏ ra môi trường. Sau gần 3 năm hoạt động, nhóm thực hiện chỉ với 10 thành viên không chỉ truyền tải kiến thức bổ ích hạn chế rác thải tới các bạn trong cùng trường mà còn lan tỏa xa hơn nữa.
Bạn Nguyễn Thị Hồng Vân, thành viên trong nhóm cho biết: 'Bọn em là thành viên mùa 3. Ở trường em có những thùng đựng rác thải điện tử phân loại. Các bạn có thể vứt pin hoặc linh kiện điện tử vào đó. Mỗi mùa thu gom được mấy chục cân.
Sau khi tụi em tuyên truyền về tác hại, cách sử dụng mọi người hiểu hơn bảo vệ môi trường bằng cách thu gom pin, rác thải điện tử mang tới trường, sau đó tụi em mang tới điểm tập kết'.
Dù sau khi thu gom tại trường, các bạn phải đi chặng đường xa mang rác tới điểm tập kết của đơn vị Việt Nam Tái chế trong nội thành nhưng hoạt động vẫn được duy trì đều đặn nhiều năm qua.
Việc thu hồi, xử lý rác thải điện tử có thể chuyển biến tốt hơn nếu mỗi người dân, đặc biệt là người trẻ biết được lợi ích của phương án 3T: tiết giảm, tái chế, tái sử dụng từ chính dự án nhỏ trong mỗi nhà trường.