Nguyên nhân chỉ là do mưa gió thất thường, hay còn vì sự lúng túng trong quản lý, năng lực yếu kém của một số nhà thầu, thậm chí là những bất cập trong giải phóng mặt bằng?
Hình ảnh những chiếc máy lu, máy xúc dừng im lìm bên vệ đường, trên lớp đất đỏ bazan còn dang dở, xung quanh là những đoạn mặt bằng loang lổ, xôi đỗ. Đó là khung cảnh chúng tôi ghi nhận được tại Dự án Liên kết vùng ền Trung, tỉnh Quảng Nam.
Được khởi công từ tháng 7/2023, nhưng đến nay, sau hơn 2 năm, dự án mới bàn giao được 49% mặt bằng, giá trị sản lượng chỉ đạt gần 40%. Điều đó đồng nghĩa với việc mốc hoàn thành vào tháng 12/2025 gần như không thể. Chính quyền địa phương đã phải chấp nhận “lùi hẹn” đến cuối năm 2027. Một sự chậm trễ tới tận 2 năm.
Vậy nguyên nhân tại sao? Ghi nhận của chúng tôi cho thấy, mặt bằng được bàn giao rời rạc, không liên tục. Ở nhiều nơi, hệ thống điện, cáp quang vẫn chưa di dời, khiến cho nhà thầu không thể triển khai đồng bộ máy móc. Máy ủi, xe lu phải nằm chờ, trong sự xót xa và lãng phí. Đặc biệt khu vực Đèo Liêu là vị trí điều phối đất cho dự án, tuy nhiên hiện nay công tác GPMB ở vị trí này rất chậm, dẫn tới rất khó khăn nguồn đất đắp cho dự án.
Ông Ngô Sỹ Danh, Giám đốc Ban điều hành dự án cho biết:
"Các phạm vi đã có mặt bằng, nhà thầu đã triển khai thi công tăng ca, bù sản lượng những ngày mưa; ở Thăng Bình đang thi công cầu Trường Giang; ở Phú Ninh đoạn từ QL1A đi TL65 nhà thầu đang tích cực triển khai thi công.
Ở Tiên Phước (Tài Đa – Tiên Kỳ) đã bàn giao mặt bằng 5,5km nhưng mặt bằng xôi đỗ và hệ thống hạ tầng vướng nhiều. Nhà thầu rất nỗ lực thi công và thảm bê tông nhựa, một số vị trí chỉ làm được 1 nửa đường thôi.
Đặc biệt quá trình thi công ở Bắc Trà My còn gặp đá – phát sinh so với thiết kế cộng với việc thời tiết thường xuyên mưa nhiều và làm trên tuyến Quốc lộ 40B đang lưu thông nên quá trình thi công gặp rất nhiều khó khăn, vừa thi công vừa phải đảm bảo giao thông. Mặc dù gặp rất nhiều khó khăn, nhưng chúng tôi sẽ cố gắng thảm xong những vị trí đã có mặt bằng trong năm nay".
Những chia sẻ này phơi bày một thực tế là nút thắt mặt bằng đang bủa vây dự án. Không chỉ làm chậm tiến độ, mà còn khiến chi phí đội lên. Bởi nguồn đất đắp khan hiếm, phải vận chuyển từ xa, vừa tốn kém vừa kéo dài thời gian.
Câu chuyện tương tự cũng xảy ra ở dự án cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 28B đi qua Lâm Đồng và Bình Thuận, đến nay khối lượng thi công mới đạt 49% chậm so với kế hoạch 6,9%.
Thời gian qua, công tác huy động xe máy thiết bị, nhân lực, tài chính của một số nhà thầu đôi lúc chưa đáp ứng yêu cầu. Nếu trong tháng 9 này, các nhà thầu không có chuyển biến tích cực, Ban QLDA 5 sẽ điều chuyển khối lượng hoặc chấm dứt hợp đồng. Đồng thời yêu cầu các nhà thầu thực hiện nghiêm các biện pháp đảm bảo ATGT và hạn chế ô nhiễm môi trường trong quá trình thi công.
Ông Vũ Mạnh Hà, Giám đốc Ban QLDA 5, Cục Đường bộ Việt Nam khẳng định, nếu địa phương bàn giao 100% mặt bằng sạch trước 15/10 tới nhà thầu cam kết sẽ hoàn thành dự án vào cuối năm nay:
"Gói thầu xây dựng 2 còn một số hạng mục vướng về mặt kỹ thuật, như phải điều chỉnh tuyến ở Km52, đến tháng 8 vừa qua mới thống nhất được chủ trương; một số vị trí thi công cầu cạn gặp địa chất phức tạp, đến nay vẫn đang tìm giải pháp thay thế, nên gói thầu này phải kéo dài thời gian.
Gói thầu xây dựng 1, hiện nay đang là cao điểm mùa mưa nên tiến độ có chậm lại, chúng tôi đang phấn đấu những tháng mùa khô cuối năm sẽ tăng cường xe máy thiết bị, nhân lực, tài chính để hoàn thành thông tuyến trước 31/12/2025".
Trong khi đó, ở dự án mở rộng cao tốc La Sơn – Hòa Liên, không khí trên công trường có vẻ khẩn trương hơn. Hàng trăm máy móc, nhân công được huy động, thi công trên 65km tuyến đường và 50 cây cầu.
Tại Km35+888 cây cầu dài nhất tuyến, nối Huế với Đà Nẵng, anh Lê Phúc Hiền, đại diện Công ty CP Xây dựng Cầu 75, chia sẻ:
"Về phần mặt cầu, chúng tôi đang đổ bê tông mặt cầu 3 mặt, 3 nhịp, các mố trụ cũng đang đồng loạt thi công, phấn đấu hoàn thành kết cấu phần dưới trước mùa mưa, tuy nhiên ở đây có những trụ cầu cao tới 40m nên việc thi công rất khó khăn".
Hiện nay dù chưa chính thức bước vào mùa mưa nhưng trên phạm vi dự án thường có mưa về chiều, nguồn vật liệu đá khan hiếm và giá thành cao, nhiều đoạn thi công gặp địa chất ngầm, nước chảy ra làm hỏng nền đường.
Kỹ sư Qs Hoàng Hoa Ban, Tổng Công ty Thành An, cho biết:
"Hiện nay, thiếu hụt về nguồn cung cấp vật tư cấp phối đá dăm, ở quanh khu vực này không có mỏ nào đáp ứng yêu cầu, phải mua từ Huế, Quảng Trị vào. Vấn đề vật tư ảnh hưởng trực tiếp tới tiến độ của công trình, vì bây giờ nhà thầu có tiền cũng không mua được vật tư và giá thành đội lên quá cao, không hiệu quả về kinh tế.
Ngoài ra, trong phạm vi thi công có 300m vướng địa chất ngấm nước ngầm, nước chảy ra làm hỏng nền đường, chúng tôi đã xin chủ trương làm rãnh ngắt thấm để ngăn nước, đảm bảo chất lượng công trình".
Anh Dương Đức Nam, kĩ sư tư vấn giám sát hiện trường, Công ty CP tư vấn xây dựng công trình giao thông 2 khẳng định:
"Đến nay toàn bộ dự án đã đồng loạt triển khai thi công, giá trị sản lượng đạt khoảng 30%; chất lượng và tiến độ thì luôn được đội ngũ tư vấn giám sát, nhà thầu thi công và chủ đầu tư thường xuyên túc trực phục vụ công việc, đảm bảo mọi yêu cầu kĩ thuật của dự án".
Ông Trần Đức Hiệp, Giám đốc quản lý dự án mở rộng cao tốc La Sơn - Hòa Liên cho biết:
"Dự án khởi công cuối tháng 5/2025 đến nay được hơn 3 tháng, trên tuyến hiện đang đồng loạt thi công 50 cầu, công tác nền cũng được triển khai đồng loạt trên 65km, hiện đã thảm được 3,5km C19, còn lại đang thi công đào nền và cấp phối đá dăm, các nhà thầu đang quyết tâm đưa dự án về đích vào tháng 1/2026 dự án cơ bản hoàn thành".
Câu chuyện La Sơn – Hòa Liên cho thấy nhà thầu đang nỗ lực xoay xở, tăng ca khi trời nắng, dựng rào chắn, cọc tiêu để đảm bảo an toàn giao thông. Nhưng nỗ lực này liệu có đủ khi mà “bài toán vật liệu” vẫn chưa được giải quyết triệt để?
Điểm chung của các dự án mà chúng tôi ghi nhận là: Vướng mắc về giải phóng mặt bằng; thời tiết mưa nhiều, nắng ít; nguồn vật liệu khan hiếm, giá cao, vận chuyển xa và đặc biệt, năng lực nhà thầu không đồng đều, có nơi yếu kém rõ rệt. Hệ quả là tiến độ dự án bị chậm, máy móc phải nằm chờ, trong khi chi phí đội lên từng ngày.
Để những dự án nghìn tỷ không còn là “điệp khúc chậm tiến độ”, rất cần một sự lựa chọn kỹ càng hơn trong đấu thầu và sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền địa phương nơi có dự án đi qua, nhằm giải quyết triệt để vấn đề mặt bằng và vật liệu phục vụ các dự án./.