Tuy nhiên, bằng sự dũng cảm, quyết tâm bảo vệ sức khỏe nhân dân, bằng sự cân nhắc thấu đáo và đánh giá kỹ lưỡng tác động đa chiều, Quốc hội đã vượt qua nhiều tranh cãi khi lựa chọn bấm nút thông qua quy định này. Một “pha” xử lý hết sức bản lĩnh, nhưng cũng vô cùng tinh tế trong lập pháp.
Thuế nước giải khát có đường – bước đi vì sức khỏe cộng đồng
Mặc dù đến đầu năm 2027, quy định áp thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có đường mới chính thức có hiệu lực, nhưng ngay từ quá trình truyền thông và dự thảo chính sách, nội dung này thu hút sự quan tâm đặc biệt của người dân.
Trước những cảnh báo của ngành y tế về mức độ gia tăng của các bệnh không lây nhiễm, đặc biệt là bệnh liên quan đến huyết áp, tim mạch, béo phì, tiểu đường, thói quen uống nước ngọt có ga dù còn phổ biến, nhưng đã bước đầu thay đổi. Đề xuất áp thuế tiêu thụ đặc biệt với nhóm mặt hàng này càng củng cố thêm niềm tin của người dân, rằng đó là mặt hàng không khuyến khích.
Dù sẽ phải chuẩn bị nhiều điều chỉnh để thích ứng với chính sách, song từ phía đại diện nhà sản xuất, bà Nguyễn Thị Hạnh Vân, Trưởng Tiểu ban Nước giải khát, Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam bày tỏ sự thấu hiểu và ủng hộ quyết định của cơ quan lập pháp:
“Ngành đánh giá cao sự thấu hiểu việc cải tiến công thức sản phẩm. Nó không chỉ đơn giản là giảm đường mà là quá trình kỹ thuật phức tạp và tốn nhiều thời gian nên cần có một giai đoạn chuyển tiếp hợp lý và triển khai thuế tiêu thụ theo lộ trình từng bước, tạo điều kiện cho doanh nghiệp có thời gian cải tiến công thức sản phẩm, nghiên cứu thị hiếu và triển khai các chiến dịch truyền thông hiệu quả”.
Ngày 14/6/2025, với gần 94% số đại biểu tán thành, Quốc hội đã chính thức thông qua Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi). Nước giải khát có 5 gram đường trong 100 ml (nước ngọt) lần đầu được đưa vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, với mức 8% từ 1/1/2027 và tăng lên 10% từ đầu năm 2028.
Tuy nhiên, để có sự đồng thuận này, quá trình thảo luận về dự án Luật đã vấp phải không ít quan điểm trái chiều, từ đề xuất chừng mực đến phản đối trực diện, công khai.
“Mê trận” thông tin và bản lĩnh nghị trường
Trên một số trang mạng điện tử trong giai đoạn năm 2024 và đầu năm 2025 xuất hiện hàng loạt nội dung nhằm đánh lạc hướng dư luận, rằng nếu Quốc hội “chốt” đánh thuế với nước ngọt có đường thì nền kinh tế sẽ bị ảnh hưởng nặng nề, doanh nghiệp bị “bóp nghẹt”, ảnh hưởng đến tăng trưởng nói chung, gây khó cho đời sống người dân, với những tít bài như: “Áp thuế tiêu thụ đặc biệt nước giải khát có đường tránh gây hại sức khỏe nhưng thiệt kinh tế?”; “Áp thuế nước giải khát có đường không phải đũa thần điều chỉnh tiêu dùng”; “Lo đánh thuế nước ngọt có thể gây suy giảm cầu tiêu dùng”; “Thuế với nước ngọt có ga sẽ ảnh hưởng ngành sản xuất khác”.
Không ít bài viết còn “mượn” lời chuyên gia, từ kinh tế đến sức khỏe, viện đủ các lý do mang tính “ngụy biện”, trên danh nghĩa lo cho sức khỏe nền kinh tế, lo cho túi tiền của nhân dân, lo doanh nghiệp phá sản,... để đề xuất hoãn, lùi thời điểm áp dụng…vô thời hạn. Những bài viết này đã ít nhiều đã ít nhiều gây lung lay, khiến người tiêu dùng có lúc như lạc vào “mê trận” thông tin, không tránh khỏi lo lắng, tưởng rằng mình đang bị “tận thu”. Còn các đại biểu dân cử chịu nhiều áp lực hơn trước khi đưa ra quyết định bấm nút.
Thế nhưng, trước áp lực và những chiêu trò lèo lái của truyền thông xã hội; đại biểu Nguyễn Thị Yến Nhi, Phó Trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bến Tre, Ủy viên Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội khẳng định, các đại biểu đã đồng lòng, thống nhất ý chí khi lựa chọn bấm nút thông qua:
“Việc sửa đổi Luật thuế tiêu thụ đặc biệt đã được thực hiện theo quy trình 2 kỳ họp. Quy trình xây dựng luật đã được thực hiện đúng quy định, chặt chẽ và khoa học. Chính từ điều này, mặc dù trước đó có nhiều ý kiến khác nhau, nhưng nhìn chung đã đạt được sự đồng thuận, thống nhất cao. Minh chứng là đã có 448/454 đại biểu bấm nút tán thành, thể hiện sự đồng thuận rộng rãi về việc đưa nước giải khát có đường vào diện chịu thuế”.
Ông Nguyễn Văn Được, Ủy viên Thường trực Hội tư vấn thuế Việt Nam đánh giá rất cao trách nhiệm, quyết tâm của các đại biểu quốc hội khóa XV khi việc bổ sung nước giải khát vào diện chịu thuế chịu áp lực từ nhiều phía. “Truyền thông bẻ lái” không những đưa những thông tin sai lệch về kinh tế, thị trường mà còn dẫn dắt dư luận khiến người tiêu dùng cảm thấy khó chịu trước nguy cơ phải thay đổi thói quen hảo ngọt; cảm thấy ấm ức khi sẽ phải mua sản phẩm giá cao hơn. Những lập luận lập lờ được đưa ra, khiến cho công chúng nhầm tưởng việc đánh thuế đang nhằm vào một dòng sản phẩm “thiết yếu”, chứ không phải là một thứ hàng tiêu dùng tiềm ẩn nhiều nguy cơ bệnh tật.
Quyết liệt bảo vệ sức khỏe nhân dân, nhưng cũng rất thấu hiểu và chia sẻ với doanh nghiệp muốn đồng hành cùng sự phát triển của đất nước, ông Nguyễn Văn Được đánh giá các đại biểu quốc hội đã thông qua quy định với một lộ trình hợp lý:
“Quốc hội đã quyết liệt thống nhất thông qua cho được đánh thuế với nước giải khát có đường thể hiện sự quan tâm của quốc hội tới sức khỏe của người dân. Không đánh đổi về mặt kinh tế với sức khỏe người dân. Quốc hội cũng đã tính toán kỹ đánh thuế ở ngưỡng tương đối thấp và có lộ trình để có các doanh nghiệp thay đổi cung cấp các sản phẩm tốt hơn”
Không đánh đổi sức khỏe lấy tăng trưởng kinh tế
TS Nguyễn Khánh Phương, Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách y tế, Bộ Y tế nhấn mạnh, việc lần đầu tiên, nước giải khát có 5 gram đường trong 100 ml chịu thuế tiêu thụ đặc biệt đã giúp tạo ra công cụ hiệu quả về y tế công cộng để bảo vệ người dân, định hướng tiêu dùng lành mạnh và cải thiện môi trường thực phẩm. Quy định này đặc biệt có ý nghĩa khi đi vào cuộc sống:
“Gửi đi một thông điệp rõ ràng tới người dân, tới các bậc cha mẹ là đồ uống có đường là sản phẩm có hại cho sức khỏe và nên hạn chế tiêu thụ. Đây là tác động tạo ra hiệu ứng lâu dài, từ thay đổi nhận thức sẽ dẫn đến thay đổi hành vi. Thứ hai là tạo ra những thay đổi với các doanh nghiệp, khích lệ các công ty thay đổi công thức sản xuất theo hướng giảm hàm lượng đường để giảm nghĩa vụ thuế đồng thời duy trì tính cạnh tranh trên thị trường”.
Trong bối cảnh, bệnh không lây nhiễm đang gây ra tới khoảng 80% số ca tử vong ở người Việt Nam, hàng đầu là các bệnh tim mạch, huyết áp, đái tháo đường…, thì việc đưa nước giải khát có đường cao vào danh sách chịu Thuế Thu nhập đặc biệt không chỉ là biện pháp tài chính, mà là công cụ cực kỳ quan trọng trong chiến lược phòng, chống các bệnh không lây nhiễm, góp phần nâng cao ý thức bảo vệ sức khỏe cộng động.
Việc bấm nút thông qua quy định này đã một lần nữa khẳng định sự tỉnh táo ở nghị trường, sự lựa chọn sáng suốt, dựa trên những cân nhắc hết sức thấu đáo của Quốc hội, tất cả vì lợi ích của đất nước, của nhân dân, vì sự khỏe mạnh của giống nòi, vì tương lai bền vững của đất nước.
Trước những lựa chọn khó khăn, áp lực, thậm chí là cân não trong thời điểm bấm nút thông qua mỗi một dự án luật, chính trách nhiệm, tâm huyết, và đặc biệt là dũng khí của Quốc hội, đã tạo ra những văn bản mang tính bước ngoặt trong tiến trình lập pháp.