Đây là hai trong số nhiều dự án trọng điểm của ĐBSCL được triển khai khẩn trương để đáp ứng nhu cầu giao thương và kết nối vùng.
Nhà thầu thi công cả hai Dự án cho biết, các dự án đang đối mặt với khó khăn thiếu nguồn vật liệu và đó là nguyên nhân dẫn đến chậm tiến độ. Tuy nhiên, trong phiên họp mới đây, một trong hai Dự án được xác định là không thiếu vật liệu. Thực tế khách quan này đòi hỏi các bên liên quan phải có giải pháp làm rõ, làm đúng trách trách nhiệm được phân công để đẩy nhanh tiến độ cán đích công trình, không để việc “than khó” làm ảnh hưởng đến tiến độ chung.
Lộ trình đi từ TP. Cần Thơ về các xã Vĩnh Phong, Vĩnh Bình, Vĩnh Thuận (tỉnh An Giang) bằng đường bộ dài 100 km. Nếu không muốn di chuyển trên những cung đường vòng vèo, có thể chọn “một lèo” Cần Thơ – Vĩnh Thuận bằng tàu cao tốc chạy trong 3 tiếng đồng hồ.
Ông Nguyễn Văn Bền,Trưởng ấp Bình An, xã Vĩnh Bình cho biết, cả ba xã trước đây đều thuộc huyện Vĩnh Thuận cũ. Vĩnh Thuận là vùng trọng điểm chuyên canh tôm – lúa với sản lượng tôm hằng năm lên đến 23.000 tấn.
Thế nhưng, con tôm sống Vĩnh Thuận rất khó khăn về đến thành phố lớn vì đường sá nhỏ hẹp. Thương lái vận chuyển lâu và tốn nhiều chi phí nên thu mua tôm tại vuông của nông dân với giá không cao. Từ khi có đường Hồ Chí Minh và cao tốc Cần Thơ – Cà Mau đi qua xã Vĩnh Phong, bà con ở đây kỳ vọng rất lớn:
“Hồi trước giao thông ở đây khó khăn lắm, đợi tàu cao tốc hoặc xe đò khoảng 5-7 tiếng đồng hồ mới có một chuyến. Tôi rất mong công trình này sớm hoàn thành để tạo điều kiện cho bà con đi lại. Đường sá thuận lợi là đường đi giao lưu hàng hóa nông sản, thủy sản nhanh hơn, vài tiếng đồng hồ là hàng hóa đến nơi cần đến rồi”.
Tại công trường của Dự án đường Hồ Chí Minh đoạn Rạch Sỏi - Bến Nhất, Gò Quao - Vĩnh Thuận (Dự án), phóng viên ghi nhận tiến độ thi công đang bị chậm ít nhất 5% so với khối lượng hợp đồng.
Ông Trần Mạnh Thắng, Đại diện Chủ đầu tư Dự án cho biết, dự án đang thiếu 1,2 triệu khối cát và 200.000 mét khối đá; còn 2km chưa được bàn giao mặt bằng do vướng mắc liên quan đến 89 hộ dân; các công trình hạ tầng kỹ thuật (7 vị trí đường điện và 0,5km đường ống cấp nước) chưa được di dời. Toàn Dự án này dài 51 km, được khởi công hồi tháng 3/2024, dự kiến hoàn thành cuối năm 2025. Tuy nhiên, Chủ đầu tư đã có chủ trương xin gia hạn qua đến giữa năm 2026 mới bàn giao:
“Nguồn vật liệu rất khó khăn và nó khác so với lúc nhà thầu đấu thầu. Khi mới khảo sát để đấu thầu dự án, nguồn cát được xác định từ địa phương nhưng khi GPMB xong thì mua cát rất khó. Phần lớn cát được cấp cho các dự án trọng điểm nên cát cấp cho dự án đường Hồ Chí Minh rất hạn chế, thậm chí chúng tôi chấp nhập mua cát từ Campuchia với giá khá cao”.
Chủ đầu tư đổ lỗi cho thiếu cát, địa phương yêu cầu xem xét năng lực của nhà thầu
Cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng giai đoạn 1 cũng là dự án “áp lực” vì có yêu cầu rút ngắn tiến độ từ 4 đến 8 tháng, trong khi Chủ đầu tư ghi nhận kiến nghị của các Nhà thầu thi công là thiếu cát nên thi công chậm.
Dự án cao tốc trục ngang này có tổng chiều dài 188km, chia thành 04 dự án thành phần, sau hai năm khởi công, toàn tuyến mới đạt khoảng 45% khối lượng. Theo Nghị quyết Quốc hội, nền đường cao tốc phải hoàn thành chậm nhất vào tháng 8/2026. Tuy nhiên, Thủ tướng đã yêu cầu rút ngắn tiến độ, đoạn qua An Giang hoàn thành trong tháng 12/2025 và toàn tuyến bàn giao vào ngày 30/4/2026.
Theo báo cáo từ Chủ đầu tư thì các dự án thành phần đang đối mặt với tình trạng thiếu cát nên phần đắp gia tải nền đường mới hoàn thành 46/141 km, đạt 33%.
Trong cuộc họp chiều 23/9 về nội dung Thúc đẩy tiến độ cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ – Sóc Trăng ghi nhận chưa có Gói thầu nào trong Dự án phải dừng thi công vì thiếu cát.
Theo ông Ngô Thái Chân – Giám đốc Sở NN&MT TP. Cần Thơ, tổng trữ lượng cát cần cho toàn bộ Dự án này đến lúc hoàn thành là 20 triệu mét khối, hiện TP. Cần Thơ đã xác định được 17 triệu mét khối khai thác được, còn 3 triệu mét khối đang liên hệ với các địa phương. Như vậy, tổng trữ lượng cát cho cao tốc này là đủ, chỉ là do năng lực khai thác của các Nhà thầu cần phải được xem lại:
“Cách đây 6 tháng, chúng ta khai thác các mỏ được 6.000 khối/ngày nhưng hiện tại chúng ta khai thác đến 11.000 khối/ngày. Trong đó có một mỏ mà Nhà thầu làm đơn xin trả mỏ vì khai thác không có cát, hiện nay mỏ ngày khai thác 2.000 khối/ngày. Điều này có nghĩa mỏ có cát, vấn đề ở chỗ Nhà thầu thi công có khai thác hết công suất và làm việc hết trách nhiệm của mình hay không?”
Dự án đường Hồ Chính Minh đoạn qua tỉnh An Giang và cao tốc Châu Đốc – Cần Thơ – Sóc Trăng cùng với nhiều tuyến khác đang được thi công khẩn trương để đưa vào khai thác nhằm hoàn tất đồng bộ hạ tầng giao thông kết nối, góp phần phát triển kinh tế - xã hội vùng ĐBSCL. Thiếu nguồn vật liệu không phải là chuyện mới, nhưng càng về cuối, các bên liên quan trách nhiệm thi công hai dự án này càng thể hiện “đuối sức” với lý do thiếu nguồn vật liệu.
Trước những khó khăn này, cần sự phối hợp của Chủ đầu tư – Địa phương – Ban Ngành liên quan xác định rõ nguyên nhân thực chất gây chậm tiến độ dự án và có phương án gỡ khó. Nếu không phải do lí do thiếu cát, cần phải có phương án giải quyết để tránh gây ảnh hưởng đến tiến độ chung.
Đối với Dự án Rạch Sỏi - Bến Nhất, Gò Quao - Vĩnh Thuận, tỉnh An Giang cho biết đang đấu thầu khai thác khoảng 40 triệu m3 đá theo từng giai đoạn, nếu đủ điều kiện sẽ ưu tiên hỗ trợ Dự án này. Đoạn qua xã Vĩnh Phong chỉ còn 3% mặt bằng chưa giải phóng được thì Tỉnh đang khẩn trường rà soát, đối với trường hợp đủ điều kiện theo pháp luật sẽ bổ sung phương án chi trả cho người dân.
Tuy nhiên, trong trường hợp bố trí nền tái định cư cho 3% này vẫn còn là băn khoăn của địa phương, ông Võ Trung Thực – Phó phòng Kinh Tế xã Vĩnh Phong, tỉnh An Giang cho biết:
“ Cần phải thực hiện các hoạt động tuyên truyền liên tục khi có cơ hội tiếp cận là mình tuyên truyền. Tái định cư trước đây chúng tôi quy hoạch cho cao tốc Cần Thơ – Cà Mau 60 nền, đã hoàn tất giao hơn 40 nền, còn dư lại khoảng mười mấy nền. Tuy nhiên, hiện nay chúng cũng đang rất băn khoăn là tái định cư cho cao tốc dư nền thì có trố trí được cho đường Hồ Chí Minh hay không? Thật sự, dư nền thì rồi đó”.
Đối với Dự án cao tốc Châu Đốc – Cần Thơ – Sóc Trăng, Chủ tịch UBND TP. Cần Thơ Trần Văn Lâu đánh giá, việc chậm tiến độ là do một phần nguyên nhân chủ quan trong quản lý điều hành của Sở - Ngành và Chủ đầu tư chưa sát, chưa quyết liệt khi làm việc với các chủ mỏ. Hiện, Dự án này đã được phân bổ vốn, nếu không giải ngân thì phải trả vốn. Trước mắt, Cần Thơ đang rà soát lại năng lực Nhà thầu, kiên quyết rút dự án khỏi các đơn vị yếu kém, phương tiện không đạt chuẩn:
“Hiện nay tiến độ khai thác các khu mỏ này còn quá chậm, tinh thần là phải quyết liệt từng ngày không để chậm nữa, chậm nữa là không thể nào bù lại được. Tôi đề nghị Chủ đầu tư phải đeo bám, thường xuyên kiểm tra. Hiện nay gói nào nếu Nhà thầu làm chậm tiến độ, trách nhiệm không cao đề nghị các đồng chí lập biên bản xử lý. Rất mong các đồng chí thời gian tới cùng nhau cố gắng quyết liệt hơn nữa để hoàn thành dự án vì phục vụ người dân, phát triển kinh tế xã hội phải có trách nhiệm”.
Đối với Dự án Rạch Sỏi - Bến Nhất, Gò Quao - Vĩnh Thuận, Chủ đầu tư cũng cần nỗ lực bằng năng lực để điều tiết nguồn cát từ các nơi khác về đáp ứng cho Dự án. Trên hành trình 3.000 km của đường Hồ Chí Minh từ Cao Bằng về mũi Cà Mau, Nhân dân đã từng ghi nhận những thành tích của Chủ đầu tư trong việc thiết kế và thi công Dự án đáp ứng nhu cầu đi lại của Nhân dân. Nhưng trong bối cảnh khó khăn chung, khi mà khối lượng vật liệu được ưu tiên nhiều hơn cho cao tốc trọng điểm thì cũng mong nỗ lực của Chủ đầu tư cáng đáng cùng địa phương để thực hiện hoàn thành nhiệm vụ quốc gia.
Đặc biệt, trong công tác giải phóng mặt bằng của Dự án Rạch Sỏi - Bến Nhất, Gò Quao - Vĩnh Thuận phải đảm bảo đúng thuần phong mỹ tục, tôn trọng người đã khuất. Trong diện tích giải tỏa có nhiều phần mộ chí gắn liền với đời sống tâm linh, tôn nghiêm và giá trị thiêng liêng của người dân tại đây. Điều này phải được địa phương cân nhắc kỹ lưỡng, không vội vã và có hướng sắp xếp thỏa đáng để bù đắp lại giá trị tinh thần cho Nhân dân đã nhường đất cho dự án thi công.