Nhưng để nhiên liệu xanh không tiếp tục bên lề, cách triển khai cần thay đổi: không phải bằng mệnh lệnh, mà bằng đồng hành; không chỉ đặt ra lộ trình, mà phải khơi thông những điểm nghẽn trong niềm tin, hạ tầng và thị trường.
Cách đây chưa đầy mười năm, xăng E5 ra mắt thị trường với nhiều kỳ vọng nhưng rồi đón nhận không ít thất vọng. Nhiều trạm xăng nhỏ lặng lẽ rút khỏi thị trường E5. Các nhà máy ethanol hàng nghìn tỷ đồng trở thành “di tích” công nghiệp phủ bụi. Niềm tin thị trường thiếu đi không phải vì người tiêu dùng chống đối, mà vì họ không đủ thông tin và chưa thấy lý do để thay đổi.
Nếu một loại nhiên liệu sinh học được triển khai bằng tư duy “hóa thạch” thì kết quả có lẽ không khó đoán. Và đến E10, một số băn khoăn cũng bắt đầu xuất hiện. Với doanh nghiệp là việc điều chỉnh thiết bị chứa, hệ thống phân phối, nhân lực kỹ thuật và cả kiến thức thị trường.
Với nguồn cung ethanol, theo các chuyên gia, nhu cầu có thể tăng gấp rưỡi, thậm chí gấp đôi hiện nay. Và với người dân là câu hỏi về tác động của E10 với động cơ phương tiện.
Tuy nhiên, cần phải khẳng định, nhiên liệu sinh học là một bước đi đúng hướng, cần thiết và phản ánh những cam kết mạnh mẽ của Việt Nam. Nhưng nếu muốn E10 thành công thì chúng ta phải đi một con đường khác với E5. Và con đường đó bắt đầu từ niềm tin người tiêu dùng, thứ không thể vun đắp bằng khẩu hiệu.
Đầu tiên, cần cân nhắc kỹ phương án triển khai: duy nhất một loại xăng E10, hay song hành nhiều loại xăng trên thị trường. Nếu không nghiên cứu thấu đáo thì có thể vô tình tạo ra cảm giác ép buộc với người tiêu dùng, hoặc trở thành “bánh vẽ” để trục lợi, khi mỗi loại xăng có một mức giá khác nhau mà chất lượng lại khó kiểm chứng.
Song song đó, bài toán tự sản xuất hay nhập khẩu ethanol cũng cần được tính toán để tối ưu chi phí và đảm bảo nguồn cung ổn định, tránh đầu tư lãng phí như đã từng xảy ra. Công tác kiểm tra, giám sát của các lực lượng chức năng cũng cần được tăng cường, để đảm bảo xăng bán ra thị trường đúng chất lượng, đúng thành phần, tỷ lệ công bố.
Một điểm cần lưu ý là truyền thông phải “đi trước”. Để người dân trở thành người lựa chọn chủ động thay vì thụ hưởng bị động, điều cần làm sớm là củng cố niềm tin vào chất lượng nhiên liệu. Xăng E10 có gây ảnh hưởng động cơ không? Xe có hao xăng, nóng máy,… không? Nếu có tác động thì so với những lợi ích mà nó mang lại, chủ phương tiện sẽ được gì, mất gì?…
Thông tin cần đến sớm, đủ sâu và lan tỏa đúng cách trên mọi nền tảng báo chí, mạng xã hội bằng nh chứng kỹ thuật rõ ràng. Bởi việc thay đổi thói quen tiêu dùng cần một chiến dịch dài hơi, nơi không chỉ truyền đi thông điệp môi trường, mà người dân phải thấy rõ những lợi ích cụ thể.
Cùng với đó, chính sách giá cũng rất quan trọng. Người tiêu dùng sẽ không thể bị thuyết phục nếu phải trả nhiều tiền hơn cho một sản phẩm chưa rõ lợi ích cụ thể. Cơ chế trợ giá, ưu đãi thuế phí,… để đảm bảo E10 có mức giá cạnh tranh so với các sản phẩm khác (nếu có) là cần thiết để thúc đẩy thay đổi hành vi.
Từ phía doanh nghiệp, việc chuyển đổi sang E10 không đơn thuần là thay đổi tên gọi trên trụ bơm. Họ cần điều chỉnh kho bãi, bồn chứa, thiết bị pha trộn, quy trình vận hành… Vì vậy, rất cần một lộ trình chi tiết và sự hỗ trợ cụ thể về vốn, kỹ thuật và nhân lực.
Việc triển khai thí điểm E10 từ ngày 1/8 sẽ là một bước thử cần thiết để phát hiện sớm các vướng mắc trong thực tiễn, từ đó điều chỉnh kịp thời, để đến khi “bước thật” trên toàn quốc, chúng ta không còn “bước hụt”.
“Chiếc xe” mang tên E10 đang nổ máy. Nhưng trước khi nhấn ga, hãy chắc chắn rằng chúng ta không còn mang theo những trục trặc cũ và những cách nghĩ cũ. Cỗ máy đã có, nhiên liệu đã sẵn sàng, điều còn thiếu là một chiếc “chìa khóa” niềm tin và một cú đề-pa quyết liệt, để E10 không tiếp tục đứng chờ mãi ở vạch xuất phát như “người tiền nhiệm”.