Xăng E10, triển khai thế nào để người dân dễ dàng đón nhận?

Như vậy, gần một thập kỷ sau bước hụt của xăng E5 RON92, nhiên liệu sinh học trở lại với kỳ vọng bảo vệ môi trường và tiến tới mục tiêu giảm phát thải ròng. Thời gian chỉ còn hơn 5 tháng, doanh nghiệp đã chuẩn bị thế nào? Triển khai ra sao để người dùng đón nhận? 

Anh Vương Văn Tùng, một tài xế taxi ở Từ Liêm, Hà Nội đã dùng E5 RON92 từ năm 2017 khi Hà Nội bắt đầu triển khai xăng sinh học. Anh lựa chọn E5 vì nhiều lợi ích và không thấy phương tiện gặp bất cứ vấn đề gì sau gần chục năm sử dụng:

"Mình chỉ dùng xăng E5 sinh học thôi. Mình dùng xăng đấy thấy nó rẻ hơn và thân thiện với môi trường. Bây giờ chưa thấy hiện tượng xe bị làm sao cả. Nếu có xăng E10 thì mình vẫn tiếp tục dùng xăng sinh học. Chất lượng đảm bảo chuẩn với đo lường của nhà nước là được".

Từ ngày 1/8, TP.HCM, Hà Nội và Hải Phòng thí điểm bán xăng E10. Đây là bước đi đầu tiên trong lộ trình chuyển đổi toàn quốc sang nhiên liệu xanh, dự kiến bắt đầu từ năm 2026. Không chỉ mang lại giá trị kinh tế, xăng E10 còn góp phần giảm phát thải khí nhà kính nhờ hàm lượng ethanol 9 - 10%. Một số quốc gia như Mỹ, Brazil, Thái Lan đã áp dụng xăng sinh học từ nhiều năm trước.

Về phía người dân, do cảm quan cá nhân hoặc bị ảnh hưởng bởi những nguồn tin không chính thống, nên nhiều ý kiến vẫn còn băn khoăn về nhiên liệu sinh học:

"Tôi dùng xăng RON95, thấy nó chạy bốc, không thấy cặn bám".

"Em đổ cả hai loại xăng luôn, tiện xăng nào đổ xăng đó. Giá cả cũng đều đều như nhau, chênh nhau một hai nghìn cũng ổn".

"Động cơ mình đang dùng xăng RON95 thế này, mà E10 đảm bảo được chất lượng như RON95 thì dân sẽ tin dùng thôi".

"Truyền thông cần truyền tải nhiều thứ, xem xăng này có tốt không. Tôi thấy người ta bảo nó hay bị hỏng, bị cặn xăng".

"Chính phủ làm như này là đúng, nhưng với điều kiện là nói rõ là xăng E10 này được sử dụng cho xe đời nào. Về chất lượng của xăng, người đổ thì không thể phát hiện được, và ngành quản lý thị trường phải đi kiểm tra".

Hai đầu mối lớn nhất thị trường xăng dầu là Petrolimex và PVOIL đã lên kế hoạch và triển khai bán E10 trong tháng 8. Trong đó, Petrolimex chọn thí điểm tại TP.HCM, còn PVOIL dự kiến triển khai trước tại Hà Nội và Hải Phòng.

Trao đổi với phóng viên VOV Giao thông Quốc gia, dại diện Công ty cổ phần xăng dầu dầu khí Hà Nội (PVOIL Hà Nội) cho biết, PVOIL đã tiến hành nâng cấp, cải tạo các trạm pha chế xăng E5 RON92 hiện nay, bao gồm các hạng mục: sửa chữa bồn chứa, cải tiến hệ thống pha trộn và cập nhật công nghệ hiện đại để đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật của xăng E10.

Doanh nghiệp này cũng tăng cường phối hợp các đơn vị để đảm bảo sản lượng sản phẩm xăng khoáng và nguồn cung ethanol ổn định, tối ưu chi phí, đáp ứng nhu cầu thị trường.

Về nguồn cung ethanol, hiện cả nước có 6 nhà máy, trong đó 2 đơn vị đang hoạt động với công suất khoảng 100.000 m3/năm. Nếu tất cả cùng vận hành trở lại thì sản lượng có thể đạt 500.000 m3, đủ để pha chế xăng E10 phục vụ thị trường nội địa.

Trong giai đoạn đầu, ethanol nhập khẩu vẫn được tính đến như nguồn bổ sung, nhưng mục tiêu lâu dài là chủ động hoàn toàn trong nước, đồng thời phát triển chuỗi giá trị nông nghiệp - năng lượng.

GS. TS. Hoàng Xuân Cơ, Tổng thư ký Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam khẳng định, việc chuyển đổi sang nhiên liệu sinh học là xu thế tất yếu. Tuy nhiên, để tính bài toán kinh tế với xăng E10 thì quan trọng nhất là thông tin minh bạch và chính thống:

"Tất cả phải được minh bạch: xăng này có những tác dụng gì? Kinh nghiệm của các nước thế nào? Bộ Công thương cũng như Nhà nước công khai hết tất cả, khi đó chúng ta mới có thể nói được. Còn người dân thì trên mạng đủ loại thông tin, ví dụ người ta bảo xăng E10 nó hại cái nọ, cái kia. Cái đó cần những thông tin chính thống".

Dưới góc độ kỹ thuật, TS. Nguyễn Thiết Lập, giảng viên bộ môn Cơ khí ô tô, Trường đại học GTVT cho biết, mỗi loại nhiên liệu xăng hay diesel đều có yêu cầu nhất định về loại động cơ sử dụng, cần có khuyến cáo từ nhà sản xuất hoặc nhà cung cấp nhiên liệu:

"Không phải là xe sản xuất năm bao nhiêu, mà còn tùy thuộc vào tỷ số nén. Thường là những xe có dung tích xi lanh thấp thì tỷ số nén cũng thấp hơn, thì người ta khuyên dùng những loại nhiên liệu có chỉ số octan thấp. Vì vậy, nhiên liệu E10 pha vào xăng RON92 (hiện tại là E5 RON92) cũng phù hợp những loại xe có dung tích xi lanh và tỷ số nén thấp hơn.

Còn những loại yêu cầu chỉ số octan cao thì cần nghiên cứu thêm. Về vấn đề muội than hay máy không “bốc”, cần phân tích khả năng đốt cháy hỗn hợp và tỷ số nhiệt của nhiên liệu. Theo các công bố hiện nay, xăng pha ethanol có khả năng đốt cháy tốt hơn, tức là nó dễ cháy hơn xăng gốc, có thể yên tâm là nó cháy sẽ sạch hơn".

Đồng tình quan điểm này, chuyên gia kinh tế, TS. Giang Chấn Tây, Giám đốc Công ty TNHH MTV Bội Ngọc, tỉnh Vĩnh Long cho rằng, những tác động tiêu cực của xăng E10 tới động cơ là không đáng kể, và truyền thông cần thực sự chú ý để tránh ảnh hưởng tâm lý người tiêu dùng.

Tuy nhiên, theo TS. Giang Chấn Tây, không thể khuyến khích các doanh nghiệp bán lẻ và người dân ưu tiên E10 khi thị trường tồn tại các loại xăng khác. Hầu hết người dân không thể phân biệt các loại xăng RON 92, 95, hay E10 phối trộn từ xăng 92, 95 hay 97,… để áp dụng với xe mình, nên việc đề ra nhiều loại chỉ khiến thị trường thêm rối rắm, thậm chí có thể phát sinh chiêu trò “vẽ vời” chất lượng để thu lợi bất chính.

Lấy ví dụ về chuyện bóng đèn, chỉ khi ngừng hoàn toàn công nghệ cũ thì người dân mới dần quen với đèn LED, không còn khó chịu hay lo lắng như giai đoạn đầu, TS. Giang Chấn Tây cho rằng, thị trường chỉ nên có một loại xăng sinh học duy nhất như tiêu chuẩn nhiên liệu mới của quốc gia, minh bạch, dễ hiểu, dễ quản lý, để người dân yên tâm, doanh nghiệp cạnh tranh công bằng:

"Nếu để cả hai loại xăng, thị trường có sự lựa chọn thì tất nhiên, người tiêu dùng chọn theo thói quen, không muốn bị thí nghiệm. Mình đưa ra một giải pháp mang tính chuyển đổi, nghĩa là hiện nay anh đã bán xăng RON95 rồi thì bây giờ anh chuyển qua RON95 E10, đang bán RON92 E5 thì chuyển qua RON92 E10 chẳng hạn. Bồn trụ vẫn giữ nguyên, không cần phải hỗ trợ gì cả, vì cái này chỉ là thay đổi nhiên liệu thôi. Tôi nghĩ Chính phủ cần triển khai quyết liệt, chứ còn khuyến khích sẽ không đạt được kế hoạch đề ra".

Cũng theo TS. Giang Chấn Tây, nhà nước có thể cân nhắc hỗ trợ giá cho xăng E10 từ 200 - 300đ/lít như chi phí hỗ trợ cho doanh nghiệp bán lẻ, bởi xăng E10 chắc chắn bị hao hụt nhiều hơn xăng khoáng do nó chứa ethanon.

Việt Nam đã chọn lối đi xanh trong hành trình chuyển đổi năng lượng. Việc đưa xăng sinh học E10 trở lại “đường đua” là một quyết định cần thiết và đúng lúc để xây dựng một thị trường nhiên liệu hiện đại và bền vững.

Nhưng để nhiên liệu xanh không tiếp tục bên lề, cách triển khai cần thay đổi: không phải bằng mệnh lệnh, mà bằng đồng hành; không chỉ đặt ra lộ trình, mà phải khơi thông những điểm nghẽn trong niềm tin, hạ tầng và thị trường.

Góc nhìn của VOV Gia thông qua bài bình luận: Để hành trình nhiên liệu xanh không còn dang dở

Cách đây chưa đầy mười năm, xăng E5 ra mắt thị trường với nhiều kỳ vọng nhưng rồi đón nhận không ít thất vọng. Nhiều trạm xăng nhỏ lặng lẽ rút khỏi thị trường E5. Các nhà máy ethanol hàng nghìn tỷ đồng trở thành “di tích” công nghiệp phủ bụi. Niềm tin thị trường thiếu đi không phải vì người tiêu dùng chống đối, mà vì họ không đủ thông tin và chưa thấy lý do để thay đổi.

Nếu một loại nhiên liệu sinh học được triển khai bằng tư duy “hóa thạch” thì kết quả có lẽ không khó đoán. Và đến E10, một số băn khoăn cũng bắt đầu xuất hiện. Với doanh nghiệp là việc điều chỉnh thiết bị chứa, hệ thống phân phối, nhân lực kỹ thuật và cả kiến thức thị trường.

Với nguồn cung ethanol, theo các chuyên gia, nhu cầu có thể tăng gấp rưỡi, thậm chí gấp đôi hiện nay. Và với người dân là câu hỏi về tác động của E10 với động cơ phương tiện.

Tuy nhiên, cần phải khẳng định, nhiên liệu sinh học là một bước đi đúng hướng, cần thiết và phản ánh những cam kết mạnh mẽ của Việt Nam. Nhưng nếu muốn E10 thành công thì chúng ta phải đi một con đường khác với E5. Và con đường đó bắt đầu từ niềm tin người tiêu dùng, thứ không thể vun đắp bằng khẩu hiệu.

Đầu tiên, cần cân nhắc kỹ phương án triển khai: duy nhất một loại xăng E10, hay song hành nhiều loại xăng trên thị trường. Nếu không nghiên cứu thấu đáo thì có thể vô tình tạo ra cảm giác ép buộc với người tiêu dùng, hoặc trở thành “bánh vẽ” để trục lợi, khi mỗi loại xăng có một mức giá khác nhau mà chất lượng lại khó kiểm chứng.

Song song đó, bài toán tự sản xuất hay nhập khẩu ethanol cũng cần được tính toán để tối ưu chi phí và đảm bảo nguồn cung ổn định, tránh đầu tư lãng phí như đã từng xảy ra. Công tác kiểm tra, giám sát của các lực lượng chức năng cũng cần được tăng cường, để đảm bảo xăng bán ra thị trường đúng chất lượng, đúng thành phần, tỷ lệ công bố.

Một điểm cần lưu ý là truyền thông phải “đi trước”. Để người dân trở thành người lựa chọn chủ động thay vì thụ hưởng bị động, điều cần làm sớm là củng cố niềm tin vào chất lượng nhiên liệu. Xăng E10 có gây ảnh hưởng động cơ không? Xe có hao xăng, nóng máy,… không? Nếu có tác động thì so với những lợi ích mà nó mang lại, chủ phương tiện sẽ được gì, mất gì?…

Thông tin cần đến sớm, đủ sâu và lan tỏa đúng cách trên mọi nền tảng báo chí, mạng xã hội bằng minh chứng kỹ thuật rõ ràng. Bởi việc thay đổi thói quen tiêu dùng cần một chiến dịch dài hơi, nơi không chỉ truyền đi thông điệp môi trường, mà người dân phải thấy rõ những lợi ích cụ thể.

Cùng với đó, chính sách giá cũng rất quan trọng. Người tiêu dùng sẽ không thể bị thuyết phục nếu phải trả nhiều tiền hơn cho một sản phẩm chưa rõ lợi ích cụ thể. Cơ chế trợ giá, ưu đãi thuế phí,… để đảm bảo E10 có mức giá cạnh tranh so với các sản phẩm khác (nếu có) là cần thiết để thúc đẩy thay đổi hành vi.

Từ phía doanh nghiệp, việc chuyển đổi sang E10 không đơn thuần là thay đổi tên gọi trên trụ bơm. Họ cần điều chỉnh kho bãi, bồn chứa, thiết bị pha trộn, quy trình vận hành… Vì vậy, rất cần một lộ trình chi tiết và sự hỗ trợ cụ thể về vốn, kỹ thuật và nhân lực.

Việc triển khai thí điểm E10 từ ngày 1/8 sẽ là một bước thử cần thiết để phát hiện sớm các vướng mắc trong thực tiễn, từ đó điều chỉnh kịp thời, để đến khi “bước thật” trên toàn quốc, chúng ta không còn “bước hụt”.

“Chiếc xe” mang tên E10 đang nổ máy. Nhưng trước khi nhấn ga, hãy chắc chắn rằng chúng ta không còn mang theo những trục trặc cũ và những cách nghĩ cũ. Cỗ máy đã có, nhiên liệu đã sẵn sàng, điều còn thiếu là một chiếc “chìa khóa” niềm tin và một cú đề-pa quyết liệt, để E10 không tiếp tục đứng chờ mãi ở vạch xuất phát như “người tiền nhiệm”.