Luật Phòng, chống ma túy (sửa đổi) năm 2008 và Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 cùng các nghị định hướng dẫn thực thi trong thời gian qua đã góp phần quan trọng trong công tác tổ chức cai nghiện ma túy, quản lý sau cai nghiện, giảm tốc độ gia tăng người nghiện mới, giúp người được cai nghiện phục hồi sức khỏe, nâng cao nhận thức và hành vi.
Tuy nhiên, đến nay đã bộc lộ nhiều hạn chế, vướng mắc, 2 bộ luật này đã được Quốc hội khóa XIV thông qua việc sửa đổi, bổ sung và có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2022. Vì vậy đòi hỏi các nghị định hướng dẫn phải được sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với thực tiễn.
Trước tình hình đó, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đã xây dựng Dự thảo Nghị định Quy định chi tiết một số điều của Luật Phòng, chống ma túy, Luật Xử lý vi phạm hành chính về cai nghiện ma túy và quản lý sau cai nghiện ma túy (gọi tắt là Nghị định về phòng chống ma túy, cai nghiện và quản lý sau cai).
Dự thảo Nghị định về phòng chống ma túy, cai nghiện và quản lý sau cai gồm: 10 Chương, 90 Điều, hướng tới đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của những người cai nghiện ma túy và quản lý sau cai nghiện ma túy.
Theo dự thảo nghị định, đối với người nghiện ma túy từ 12 tuổi đến đủ 18 tuổi, được tự nguyện đăng ký cai nghiện tại gia đình, cộng đồng hoặc tại các cơ sở cai nghiện, cho đến khi gia đình, người giám hộ không đăng ký cai nghiện nữa nhưng các em vẫn còn nghiện thì sẽ áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.
Điều này thể hiện tính nhân văn, sự quan tâm, chăm lo của nhà nước, nhưng cũng là biện pháp theo dõi, quản lý chặt chẽ hơn đối với trẻ em nghiện, bảo đảm quyền được bảo vệ khỏi chất ma túy. Thời gian cai nghiện ma túy tự nguyện tại cơ sở cai nghiện ma túy từ đủ 6 tháng đến 12 tháng.
Dự thảo Nghị định quy định rõ, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có thẩm quyền quyết định thành lập, giải thể cơ sở cai nghiện ma túy, thay vì do Bộ Lao động Thương binh và Xã hội cấp phép như trước đây, điều này tạo thuận lợi và giảm bớt khâu trung gian khi thành lập các cơ sở cai nghiện ma túy.
Một điểm mới nữa là trước đây việc cai nghiện ma túy tại gia đình, cộng đồng được giao cho chủ tịch UBND cấp xã tổ chức, thì nay giao cho Chủ tịch UBND cấp huyện chỉ định cơ sở dịch vụ hoặc cơ sở y tế đủ điều kiện tổ chức hoạt động cai nghiện tự nguyện cho người nghiện.
Như vậy các điều kiện về trang thiết bị y tế, cơ sở dịch vụ và đội ngũ y bác sĩ cấp huyện sẽ được đảm bảo. Đồng thời việc chú trọng chính sách xã hội hóa công tác cai nghiện, giúp tạo điều kiện thuận lợi hơn cho người cai nghiện ma túy được tham gia cai nghiện tại gia đình, cộng đồng.
Đặc biệt, điều kiện về nhân lực tại các cơ sở cai nghiện phải đáp ứng các quy định của Bộ Y tế. Theo đó, người phụ trách chuyên môn về y tế của cơ sở cai nghiện phải là bác sĩ tâm thần, nếu là bác sĩ đa khoa thì phải được đào tạo, tập huấn và có chứng chỉ chuyên môn về cai nghiện. Điều này hết sức cần thiết, bởi hiện nay xu hướng loạn thần ngày càng gia tăng do sử dụng ma túy tổng hợp. Vì thế cần phải có bác sĩ chuyên khoa tâm thần điều trị cắt cơn, giải độc.
Dự thảo Nghị định về phòng chống ma túy, cai nghiện và quản lý sau cai có sự khác biệt như thế nào so với trước đây? PV VOV Giao thông có cuộc phỏng vấn ông Trần Ngọc Túy, Cục trưởng Cục Phòng, chống tệ nạn xã hội - Bộ Lao động Thương binh và Xã hội.
PV: Ông có thể chia sẻ những điểm mới về hoạt động cai nghiện tại gia đình cộng đồng trong dự thảo nghị định lần này?
Ông Trần Ngọc Túy: Hoạt động cai nghiện so với trước đây hoàn toàn khác về bản chất. Trước đây việc tổ chức hoạt động cai nghiện tại gia đình cộng đồng giao hết cho cấp xã, cán bộ y tế không có chuyên môn, làm kiêm nhiệm và việc quản lý các đối tượng này rất khó khăn nên việc quản lý tại gia đình, cộng đồng cực kỳ khó trong tổ chức cai nghiện.
Chính sách đối với người tham gia tổ chức hoạt động cai nghiện do kinh phí, nguồn lực hỗ trợ không đáng kể, nên việc tổ chức rất khó. Theo quy định mới giao cho chủ tịch UBND cấp huyện sẽ chỉ định một tổ chức dịch vụ cai nghiện, cơ sở y tế nào đó đủ điều kiện để tổ chức cai nghiện.
Điều kiện để cơ sở y tế này được thực hiện cai nghiện phải theo quy định của Bộ Y tế. Trước đây y sĩ được đào tạo qua một lớp có chứng chỉ về cai nghiện là được, bây giờ Bộ Y tế đang dự thảo người đứng ra chịu trách nhiệm tổ chức hoạt động cai nghiện phải là bác sĩ tâm thần, nếu là bác sĩ đa khoa thì phải được đào tạo một phần chuyên môn để đáp ứng yêu cầu về cai nghiện.
Còn cấp xã sẽ phối hợp cùng để hỗ trợ trong quá trình tổ chức hoạt động dịch vụ cai nghiện và quản lý về mặt hành chính. Hy vọng cách này hoạt động cai nghiện tại gia đình cộng đồng sẽ tốt hơn trước đây.
PV: Việc giao cho chủ tịch UBND cấp huyện chỉ định cơ sở y tế hoặc cơ sở cung cấp dịch vụ trên địa bàn thực hiện công tác cai nghiện tại gia đình cộng đồng liệu có khả thi? Bởi thực tế các cơ sở y tế cấp huyện rất khó đáp ứng các điều kiện về cai nghiện?
Ông Trần Ngọc Túy: Dịch vụ cai nghiện tại gia đình, cộng đồng có 2 hình thức. Một là tổ chức ngay tại cơ sở y tế, ngay tại bệnh viện hoặc ngay tại cơ sở dịch vụ mà cá nhân, tổ chức lập ra.
Thứ hai là tổ chức thực hiện dịch vụ cai nghiện tại gia đình, gia đình phối hợp quản lý đối tượng nghiện tại nhà và họ sẽ đến tận nơi để tổ chức hoạt động cắt cơn, giải độc, tư vấn hỗ trợ sau cai.
Nghị định quy định tổ chức ở đâu thì phải đáp ứng các yêu cầu tiêu chuẩn, nếu cả 2 hình thức đều không đáp ứng được thì buộc phải vào cơ sở cai nghiện bắt buộc. Tức là mở ra hướng làm sao vận động được toàn xã hội tham gia vào việc này.
PV:Xin cảm ơn ông!
Những quy định mới về nhân sự trong các cơ sở cai nghiện và công tác quản lý sau cai trong dự thảo nghị định đã phù hợp hay sẽ phải điều chỉnh theo hướng nào? PV VOV Giao thông phỏng vấn Thượng tá Ngô Thanh Bình, Phó Cục trưởng Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy, Bộ Công An.
PV: Liên quan đến trình độ nhân sự trong các cơ sở cai nghiện ma túy, theo Bộ Y tế phải có bác sĩ chuyên khoa về tâm thần thay vì chức danh y sĩ hiện nay, quan điểm của ông như thế nào?
Thượng tá Ngô Thanh Bình: Bộ phận y tế trong các cơ sở cai nghiện đáp ứng các tiêu chuẩn bằng cấp là đương nhiên, do mình phải đi theo xu hướng.
Vì hiện có sự dịch chuyển của dòng ma túy sử dụng từ nhóm Opiads (tức là thuốc phiện, heroin) sang ma túy tổng hợp gây ra loạn thần, xu hướng loạn thần gia tăng.
Bây giờ Bộ Y tế đòi hỏi cơ sở cai nghiện phải có chuyên khoa về tâm thần hoặc chuyên khoa nội có đào tạo chứng chỉ về cai nghiện cắt cơn. Để khắc phục thì ưu tiên hàng đầu phải có bác sĩ chuyên khoa về tâm thần, nếu là bác sĩ bình thường có chứng chỉ khám chữa bệnh thì chỉ cần tập huấn thêm về điều trị cắt cơn và cai nghiện.
Còn chức danh y sĩ 10 năm nay Bộ Y tế không còn đào tạo và tiến tới bỏ chức danh này. Và sẽ đưa ra điều kiện chuyển tiếp trong nghị định mới, tức là vẫn tiếp tục sử dụng y sĩ đã được đào tạo tập huấn cấp chứng chỉ về xác định tình trạng nghiện cho đến khi nhà nước cắt bỏ chức danh này.
PV: Công tác quản lý cai nghiện lần này được thực hiện theo nguyên tắc nào?
Thượng tá Ngô Thanh Bình: Nguyên tắc của cai nghiện là khuyến khích tinh thần tự nguyện, cộng tác của người nghiện ma túy, có sự hỗ trợ của gia đình, cộng đồng.
Ban đầu tự giác đi cai nghiện tự nguyện có thể đăng ký tại gia đình cộng đồng hoặc sở sở cai nghiện tư nhân hoặc cai nghiện tự nguyện tại cơ sở công lập.
Tùy theo mức độ tín nhiệm của họ có thể từ tỉnh này đăng ký ở tỉnh khác cũng không cấm. Với điều kiện nguyên tắc của cai nghiện tự nguyện là phải đóng phí, trừ trường hợp khó khăn làm đơn để các cơ quan chức năng xem xét để ễn kinh phí.
Cai nghiện tự nguyện nhà nước khuyến khích trong 5 quy trình của cai nghiện mà người nghiện thực hiện được quy trình 1,2,3 nhà nước có thể trả kinh phí cai nghiện, tức là bồi hoàn kinh phí mà họ đã đóng, theo hình thức tăng dần. Thứ 2 người nghiện không đăng kí cai nghiện tự nguyện thì buộc phải đi cai nghiện bắt buộc.
Tuy nhiên thời gian cai nghiện tự nguyện ngắn hơn, từ 6 tháng đến 1 năm, còn cai nghiện bắt buộc thì 2 năm.
PV: Ông nhận định như thế nào về công tác lý sau cai nghiện trong dự thảo nghị định lần này?
Quản lý sau cai lần này khép kín, khắc phục được những kẽ hở của lần trước và chu trình tuần hoàn. Ví dụ đối tượng phải chấp nhận test ma túy khi công an cấp xã yêu cầu, khi cần thiết bất cứ lúc nào cũng phải chấp hành trong thời hạn 2 năm đối với sau cai nghiện bắt buộc và 1 năm với sau cai nghiện tự nguyện. Trong khoảng thời gian này nếu có nghi ngờ thì có thể xác định tình trạng nghiện.
Còn về chịu sự giáo dục tác hại của ma túy, tạo công ăn việc làm, giáo dục nghề nghiệp và tìm kiếm cơ hội việc làm vẫn chung chung, nên rất khó khả thi, cái này mang tính nhân văn nhiều hơn thực tiễn. Cách quản lý này phòng ngừa các hành vi vi phạm do người nghiện ma túy sau cai có khả năng gây ra.
PV: Xin cảm ơn ông!
Nước ta hiện có khoảng 235.000 người nghiện có hồ sơ quản lý thì có tới khoảng 100.000 người nghiện ma túy đang sinh sống ngoài cộng đồng. Trong khi đó tình trạng buôn bán, sử dụng trái phép chất ma túy có dấu hiệu ngày càng tinh vi và gia tăng, vì vậy việc ban hành Nghị định về Phòng, chống ma túy, cai nghiện và quản lý sau cai là vô cùng cấp thiết
Dự thảo Nghị định về phòng chống ma túy, cai nghiện và quản lý sau cai đang hướng đến tạo cơ sở pháp lý để giải quyết vấn đề này.
---
Mời các bạn cùng chia sẻ ý kiến, đóng góp cho Dự thảo qua hotline 02437.91.91.91, qua fanpage VOVGT, hoặc có thể góp ý trực tiếp trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Lao động Thương Binh và Xã hội.
# Đừng quên đón nghe và tương tác với “Dự thảo trên tay” lúc 15h30 đến 15h50, thứ Hai và thứ Tư hàng tuần trên FM91, vovgiaothong.vn, vovgiaothong.vov.vn hoặc trên các nền tảng podcast dành cho di động: Spotify, Aple Podcast và Google podcast.