Côn Đảo có vị trí địa lý đặc biệt, hệ sinh thái biển đảo mang tính chất đa dạng. Đây cũng là vùng đất có giá trị lịch sử, văn hoá nổi bật. Vấn đề phát triển kinh tế xã hội tại Côn Đảo cần thiết có sự hài hoà với công tác bảo tồn thiên nhiên, bảo vệ môi trường, đặc biệt là hệ sinh thái biển nhạy cảm.
Sau 50 năm, Côn Đảo - từ “địa ngục trần gian” đã thay đổi để trở thành một “thiên đường du lịch”. Côn Đảo cũng đã xây dựng thí điểm nhiều chương trình chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn. Người dân và du khách khi đến với Côn Đảo hiện nay gần như không còn sử dụng các sản phẩm nhựa dùng một lần.
Ông Lê Anh Tú, Bí thư Đảng uỷ đặc khu Côn Đảo chia sẻ: “Nước đóng chai nhựa đã bị hạn chế gần như tối đa và dần biến mất khỏi các hoạt động buôn bán. Bởi lẽ, nước ngọt ở đây thực sự khan hiếm và vô cùng khó khăn để có được. Nếu ở đất liền, việc cầm một chai nước nhựa lên uống có lẽ là chuyện quá đỗi bình thường. Nhưng với chúng tôi, khi cầm chai nước ấy lên, lại thấy một cảm giác có lỗi.”
Ông Tú nhấn mạnh, sự chuyển biến từ ý thức đến hành động là thành công trong chương trình chuyển đổi xanh tại Côn Đảo. Khi nói về Côn Đảo xanh, không chỉ là xanh với tỷ lệ che phủ rừng và cây xanh đạt 80%, cũng không chỉ là biển có màu xanh, mà xanh từ tiềm thức, hành động, thói quen:
“Sắp tới, khi đến với Côn Đảo, du khách sẽ được đi trên những chiếc xe xanh hoàn toàn, có thể là điện, có thể là năng lượng sạch, hoặc cũng có thể là chiếc xe đạp, thậm chí là cả xe ngựa. Miễn làm sao góp phần vào sự phát triển bền vững. Chứ không phải là khi nghĩ đến Côn Đảo, nói đến phương tiện xanh lại chỉ nghĩ đến xe điện chạy chằng chịt.”
PGS-TS. Phan Thị Thục Anh, Phó Hiệu trưởng, Giám đốc Trung tâm Đổi mới Sáng tạo, Trường Đại học VinUni cho rằng, Côn Đảo không phát triển bằng mọi giá mà chọn cho mình một con đường theo tự nhiên, gìn giữ di sản và tiên phong trong chuyển đổi xanh. Trong tầm nhìn đô thị mở rộng của TP.HCM, Côn Đảo cùng với Cần Giờ sẽ trở thành “vành đai xanh kép”.
Tuy nhiên, Côn Đảo cũng đang đứng trước thách thức như áp lực về môi trường, hệ sinh thái dễ bị tổn thương, và vị trí biệt lập nên mọi quyết định đều phải cân nhắc kỹ lưỡng:
“Liệu có thể biến thương hiệu di sản Côn Đảo thành động lực để phát triển du lịch chất lượng cao? Liệu có thể thu hút đầu tư xanh tạo ra sản phẩm gắn với bảo tồn chứ không phải là phá vỡ? Và liệu vị trí biệt lập có thể trở thành lợi thế để thử nghiệm kinh tế tuần hoàn khép kín?”
Theo nghiên cứu từ Trường Đại học VinUni, để đạt được mục tiêu chuyển đổi xanh, Côn Đảo cần triển khai một cách đồng bộ bốn trụ cột giải pháp trên nhiều lĩnh vực, bao gồm giao thông, năng lượng bền vững, kinh tế biển xanh và du lịch chất lượng cao.
Dưới góc độ giao thông xanh, TS.Vũ Minh Tâm phân tích, nhu cầu du lịch lớn gây ra áp lực cũng như nguy cơ quá tải, ô nhiễm môi trường cho hạ tầng giao thông đường bộ trên Côn Đảo.
Bởi vậy, để chuyển đổi giao thông xanh ở Côn Đảo, điều tiên quyết là cần sớm có những chính sách quản lý giao thông. Các chính sách cần bao quát từ quy hoạch phát triển phương tiện xanh, lộ trình chuyển đổi xe điện, đến khung pháp lý cho hệ thống giao thông công cộng:
“Chính sách chuyển đổi xe xăng sang xe điện bao gồm cả xe máy và ô tô, xe buýt và phương tiện vận tải du lịch cần bao gồm cả sự khuyến khích đầu tư của các doanh nghiệp. Đối với hệ thống trạm sạc và quản lý thông nh cũng cần được đồng bộ và đáp ứng được việc chuyển đổi. Việc vận hành các tuyến xe điện mới và xây dựng làn đường riêng cho xe đạp và xe chia sẻ cũng sẽ hấp dẫn du khách.”
Một chiến lược tổng thể sẽ được đặt ra. Đó không chỉ là câu chuyện thay thế xe xăng bằng xe điện, mà còn là việc tối ưu hóa nguồn năng lượng sạch, phát triển kinh tế biển một cách bền vững, và quan trọng nhất, là xây dựng một ngành du lịch thực sự thân thiện với môi trường.
Có lẽ, Côn Đảo không cần quá nhiều du khách. Điều mà hòn đảo này cần, chính là những vị khách đến vì tôn trọng di sản, đến để có những trải nghiệm sâu sắc, và đến với một tinh thần trách nhiệm cao nhất đối với thiên nhiên. Chỉ khi ấy, sự phát triển mới thực sự đi đôi với sự trường tồn của vùng đất thiêng liêng này.