Hồ bị lấp, cống “ngập” rác, Hà Nội không “lối thoát” khi mưa lớn

Mỗi buổi chiều, ông Hồ Văn Hữu ở Phương Mai, Đống Đa, Hà Nội đều đi bộ hơn 2km ra Công viên Thống Nhất tập thể dục.

Ông Hữu chia sẻ, cách đây vài chục năm, mảng xanh, hồ nước trong khu vực khá nhiều, nhưng nay ngày càng ít đi, trong khi dân số không ngừng tăng lên: "Tôi về đây từ năm 1980, hồi đấy còn nhiều hồ, ao. Như trong Phương Mai có mấy cái hồ, bây giờ còn mỗi một cái, nhưng nó bé lại. Mạn Nam Đồng kia cũng có nhiều hồ, nhưng lấp hết rồi, xây trường học, xây nhà. Mỗi lần mưa thì nó ngập, có cải tạo nhưng không thoát nước như hồi trước được. Mưa to là khu Phương Mai nhà tôi, ngõ 2, ngõ 4, ngõ 6 đều ngập".

CHỐNG NGẬP ĐÔ THỊ: CẦN KIỂM SOÁT TỐI ĐA DÒNG CHẢY TỪ NGUỒN

Trong vòng 30 năm, Hà Nội có 21 hồ bị xóa sổ, hơn 150 héc-ta diện tích mặt nước hồ bị “bốc hơi”, chỉ riêng hồ Tây đã bị thu hẹp tới 40 héc-ta.

Cùng với đó, cơn lốc bê tông hóa và xây dựng thiếu kiểm soát ảnh hưởng đến khả năng thoát nước mỗi khi có mưa lớn.

Kiểm soát và làm chậm dòng chảy giải quyết bài toán úng ngập tại các đô thị như thế nào?

Cần phải làm gì để xây dựng hệ thống thoát nước thông minh, tăng diện tích nước mặt trong đô thị để kiểm soát thoát nước bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu.

Câu trả lời sẽ có trong Diễn đàn 91 với chủ đề: 'Chống ngập đô thị: Cần kiểm soát tối đa dòng chảy từ nguồn' trên VOV Giao thông, tần số Fm91, 16h đến 17h, thứ Bảy, ngày 11/6/2022.

Đừng quên chia sẻ ý kiến của bạn với chương trình qua Hotline: 024.37.91.91.91 và qua Fanpage: VOV Giao Thông.

Trong “cơn lốc” đô thị hóa, số lượng mảng xanh, ao hồ tại Hà Nội đang suy giảm nghiêm trọng. Toàn thành phố hiện chỉ còn 111 hồ với tổng diện tích 1.165 ha. Trong vòng hơn 30 năm, có tới 21 hồ tại Hà Nội bị san lấp và lấn chiếm, tương đương diện tích 150 ha.

Trong khi ao hồ, mảng xanh - nguồn chính để thoát nước mưa suy giảm, thì hệ thống thoát nước hiện nay đã cũ, thiếu đồng bộ, thường xuyên bị “xâm lấn”. Một số người dân và công nhân vệ sinh môi trường cho biết, rác thải vứt bừa bãi mắc vào miệng cống, bục bệ bằng sắt, bê tông chặn dòng chảy của nước thải, khiến nhiều khu vực thường xuyên ứ đọng nước kể cả khi không có mưa:

"Cái đấy bây giờ nhiều. Người ta vứt rác chẳng có giờ, cứ vứt ra được là vứt, để lung tung. Hàng cơm thì cứ thức ăn thừa đổ vào miệng cống, khi ngập lên là dầu mỡ, mùi thối trào lên bẩn lắm!"

"Như ở trên này các cống tắc nhiều. Các nhà rửa xe toàn cho nước chảy ra đường. Nilon, giấy bóng nó bay, trôi vào miệng cống, nước lênh láng trên đường, mưa thì nó bắt đầu dềnh lên theo. Cứ dọn xong là lại vứt"

 Ông Bùi Ngọc Uyên, Phó trưởng Phòng Đối ngoại - Truyền thông, Công ty TNHH MTV Thoát nước Hà Nội cho biết, nhiều công trình xây dựng tự phát hiện cũng đang cản trở dòng chảy của nước mưa: "Hiện tượng bục bệ, cầu dắt xe cộ lấn chiếm hệ thống thoát nước, và tình trạng rác thải, tấm đậy che lấp hàm ếch, ga thu nước khá phổ biến trên các tuyến phố có kinh doanh dịch vụ".

Cũng theo ông Bùi Ngọc Uyên, tại vùng ven đô phía Tây Hà Nội, hệ thống thoát nước chưa được đầu tư, nước mưa chủ yếu thoát ra đồng ruộng, nay đã bị “bê tông hóa”. Hệ quả là chỉ trong hơn nửa tháng qua, Hà Nội có đến 2 lần ngập nặng do mưa lớn.

Một thực trạng khác cũng được các chuyên gia chỉ ra là nhiều chủ đầu tư khi xây dựng đã tự ý nâng cao độ nền làm thay đổi dòng chảy, hướng  tiêu thoát nước của dẫn đến tình trạng ngập úng cục bộ.

Hãm tốc độ dòng chảy, tạo thêm bể chứa để chống ngập đô thị         

TS. Kĩ sư Võ Kim Cương, Nguyên Phó kiến trúc sư trưởng Tp.HCM cho biết, để có thể kiểm soát thoát nước thông minh cần ứng dụng những tiến bộ của khoa học vào quản lý, như sử dụng những rô bốt tự động phát hiện những vị trí dòng chảy không đảm bảo, bị tắc nghẽn, từ đó giúp các cơ quan chức năng có những giải pháp kịp thời: "Đô thị thông minh với sự ứng dụng của công nghệ thông tin để giải quyết ví dụ như có cống thoát tự động. Thông minh  ở chỗ cập nhật thông tin dữ liệu thật tốt đưa ra dự báo thật tốt, hệ thống điều khiển tự động thật tốt để đảm bảo thoát nước". 

GS.TS Trần Đức Hạ, Viện trưởng Viện nghiên cứu cấp thoát nước, Giảng viên cao cấp của trường ĐH Xây dựng Hà Nội cho rằng, để có thể xây dựng hệ thống thoát nước thông minh, trước hết cần xây dựng một hệ thống có đủ năng lực thoát nước và có hệ thống kiểm soát thông minh. Kiểm soáthệ thống thoát nước thông minh là một hợp phần quan trọng của đô thị thông minh. Ở đó, hệ thống thoát nước có sự kiểm soát thông minh:

"Kiểm soát thông minh là kiểm soát mang tính dự báo. Mưa thất thường chúng ta phải có một hệ thống  dự báo thời tiết có độ tin cậy cao. Hệ thống thoát nước phải điều hành bằng sờ-ca-đa, tự động hóa, kết hợp với dự báo  khí tượng thủy văn . VD lưu vực này cao như thế này cần phải điều chỉnh, điều tiết các file để đưa nước thu gom về khu vực khác".         

Thoát nước trong đô thị thông minh, theo PGS.TS Nguyễn Hồng Tiến, Nguyên Cục trưởng Cục hạ tầng kỹ thuật, Bộ Xây dựng, là thoát nước bền vững ứng phó với biến đổi khí hậu. Muốn tổ chức thoát nước tốt, cần phải đi từ quy hoạch đô thị và dựa vào Kịch bản biến đổi khí hậu của từng quốc gia và Kịch bản úng ngập để xây dựng những giải pháp thoát nước bền vững bao gồm: giải pháp thoát nước phi công trình : cơ chế chính sách, xây dựng các tiêu chuẩn, quy chuẩn, hoàn thiện quy hoạch thoát nước. Ngoài ra, còn cần những giải pháp công trình:

"Giải pháp công trình làm sao quy hoạch đô thị thích ứng với nước. Tận dụng các điều kiện tự nhiên là nơi lưu trữ nước hoặc người ta xây dựng, tạo ra các khu vực có thể lưu trữ được nước"

Nhiều ý kiến đồng tình, để giảm thiểu tình trạng úng ngập đô thị cần kiểm soát tối đa dòng chảy, làm chậm các dòng chảy thông qua các các dung tích chứa tạm thời, diện tích thấm hay phân tán dòng chảy theo các lưu vực nhỏ để giảm tải cho đường cống mỗi khi có mưa.