Có nên đồng ý với mong muốn hiến tạng của các tử tù hay không?

Nghe nội dung chi tiết tại đây:

Mới đây, TAND TP.HCM đã tuyên tử hình bị cáo Nguyễn Hữu Tình - đối tượng đã sát hại 5 người tại quận Bình Tân (TP.HCM) gây chấn động dư luận. Tại phiên xét xử, bị cáo xin được hiến tạng cho khoa học. Việc tử tù xin hiến tạng đang tạo ra nhiều luồng ý kiến trái chiều trong dư luận.

Không ít người phản đối vì cho rằng, người nhận hiến tạng có thể bị ám ảnh trong suốt quãng đời còn lại. Nhưng không ít ý kiến khác lại cho rằng, nguyện vọng đó là chính đáng và cần sửa đổi quy định pháp luật để mở ra cơ hội cứu được nhiều người… Quan điểm của các chuyên gia về vấn đề này như thế nào? Có nên đồng ý với mong muốn hiến tạng của các tử tù hay không?

Nguyễn Hữu Tình có nguyện vọng được hiến tạng sau khi chết. Ảnh: Lê Quân/Zing

Ngày 9/7, Tòa án Nhân dân (TAND) Tp.HCM đã tuyên phạt bị cáo Nguyễn Hữu Tình (18 tuổi, quê tỉnh An Giang) mức án tử hình về tội giết người, cướp tài sản. Mong muốn cuối cùng của bị cáo là xin được hiến tạng cho y học.

Vấn đề đặt ra là liệu nguyện vọng được hiến tạng cho y học của các tử tù có thực hiện được hay không? Theo Luật sư Nguyễn Văn Hậu - Phó chủ tịch Hội luật gia Tp.HCM, pháp luật hiện nay không cấm tử tù hiến tạng cho người khác. Khoản 3 Điều 20 Hiến pháp 2013 quy định "mọi người có quyền hiến mô, bộ phận cơ thể người và hiến xác theo quy định của luật".

Điều 5 Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác năm 2016 cũng quy định "người từ đủ mười tám tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ có quyền hiến mô, bộ phận cơ thể của mình khi còn sống, sau khi chết và hiến xác".

Tuy nhiên, trên thực tế, việc thi hành án tử hình đối với các bị án được thực hiện bằng hình thức duy nhất là tiêm thuốc độc. Do đó, khi tiêm thuốc độc vào người thì có thể cơ thể của người đó sẽ không được đảm bảo để hiến tạng, hiến xác nữa, và như vậy quyền này của tử tù sẽ khó được thực thi.

Chính vì vậy, theo Luật sư Nguyễn Văn Hậu, để có cơ sở pháp lý cho việc hiến mô, bộ phận cơ thể và xác của tử tù và nhằm nâng cao tính nhân đạo, tính hướng thiện của tử tù, cũng như để đảm bảo chất lượng của các mô, bộ phận cơ thể, cần có các quy định đảm bảo việc thi hành án và hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác.

"Hiến tạng là một ước nguyện mang tính nhân văn, thể hiện sự sám hối, sự hướng thiện của con người trước khi chết nên cần có cơ chế pháp lý tạo điều kiện cho tử tù được thực hiện ước nguyện".

Vấn đề người tử tù hiến tạng đã được đặt ra nhiều lần. Từ năm 2009, khi thảo luận tại diễn đàn Quốc hội về dự thảo Luật Thi hành án hình sự, câu hỏi có nên cho tử tù hiến xác, hiến tạng hay không đã được nhiều đại biểu nêu ra song vẫn còn nhiều vướng mắc.

Thứ nhất, hình thức tiêm thuốc độc vào cơ thể khiến nguồn tạng không được đảm bảo. Thứ hai, chất lượng mô, tạng trong trường hợp chấp nhận cho hiến bởi thực tế có nhiều tử tù mang rất nhiều bệnh tật, bệnh truyền nhiễm, thậm chí là HIV. Thứ ba, yếu tố tâm linh cũng là vấn đề cần quan tâm bởi nếu người được ghép tạng nghĩ đến việc trong cơ thể mình đang mang bộ phận của một tử tù từng phạm trọng tội thì chắc hẳn ai cũng có nhiều băn khoăn.

Tuy nhiên, nhìn từ khía cạnh nhân học, PGS-TS Nguyễn Văn Tiệp, nguyên Trưởng khoa Nhân học, Đại học Khoa học Xã hội nhân văn Tp.HCM cho rằng tư duy phương Đông nói chung cũng như tâm lý của nhiều người Việt nói riêng là không muốn nhận tạng từ người tử tù. Song mong muốn hiến tạng của mọi người đều có giá trị như nhau, là hành động nhân văn, nhân đạo. Do vậy, không nên có sự kỳ thị, phân biệt giữa những người hiến xác, hiến tạng. Quan trọng là nguồn mô tạng đó phải đảm bảo chất lượng để phục vụ mục đích nghiên cứu, y học.

"Cần phải coi đây là hành vi nhân văn, tốt đẹp chứ không nên phân biệt sang, giàu, nghèo hèn, người có tội hay người vô tội".

Có một thực tế là nguồn hiến mô, tạng ở Việt Nam hiện nay rất hạn chế, không đáp ứng nhu cầu của bệnh nhân. Nhìn từ góc độ đó, nhu cầu hiến tạng cứu sống người bệnh cần có những nghiên cứu, cân nhắc kỹ lưỡng từ cả yếu tố pháp lý, khoa học, tinh thần của người cho – nhận để có sự điều chỉnh phù hợp.