Cảnh báo nguy cơ tử vong do thủy đậu

Đây là bệnh lưu hành quanh năm, dễ lây lan ở mọi lứa tuổi, có thể gây ra các biến chứng: nhiễm trùng nơi mụn nước mọc trên da, nhiễm trùng huyết, viêm phổi, viêm não, viêm thận, suy gan… làm suy giảm sức khỏe nghiêm trọng, thậm chí ảnh hưởng trực tiếp tới tính mạng người bệnh.

Đặc biệt, nếu phụ nữ có thai mắc thủy đậu thì có thể lây truyền cho thai nhi, gây ra hội chứng thủy đậu bẩm sinh rất nguy hiểm cho em bé. Vậy làm thế nào để phòng tránh bệnh này?

Phóng viên phỏng vấn Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Quang Thái, Trưởng Văn phòng Tiêm chủng miền Bắc, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương (Bộ Y tế) về vấn đề này.

PV: Trước hết, xin PGS. TS Phạm Quang Thái cho biết đôi nét về bệnh thủy đậu và những biến chứng có thể xảy ra?

PGS. TS Phạm Quang Thái: Đây là bệnh lưu hành quanh năm, suốt tháng. Phần lớn những trường hợp bị nhiễm là trẻ em. Có những trẻ bị sót lại (chưa bị nhiễm) khi lớn vẫn có thể bị bệnh. Nguồn lây chỉ từ người sang người và tiếp tục duy trì trong cộng đồng và độ tuổi nào cũng có thể nhiễm.

Tất nhiên khi nhiễm xong rồi thì không bị nhiễm lại nữa. Tất cả mọi lứa tuổi đều có nguy cơ bị nhiễm bệnh thủy đậu. Với người lớn bị thủy đậu, nhiều trường hợp có triệu chứng rầm rộ hơn lứa tuổi nhỏ. Đặc biệt nếu bà mẹ mang thai bị thủy đậu có thể truyền cho con khiến trẻ mắc thủy đậu sơ sinh.

Đây là dạng bệnh nặng nhất có thể gây những tổn thương dẫn đến tử vong cho trẻ em.

Con virus này có một đặc điểm đáng lưu ý là sau khi vào cơ thể rồi thì nó ẩn trong các tế bào thần kinh. Với điều kiện như vậy thì toàn bộ hệ thống miễn dịch của chúng ta gần như không phát hiện được nó và hàng năm, có thể vài năm, virus sẽ tấn công ra máu, chúng ta gọi là hiện tượng tái lại thủy đậu.

Nhưng tình trạng tái lại này không mấy ảnh hưởng đến sức khỏe, gần như chúng ta không biết về điều này cho đến khi khoảng 40 tuổi trở ra thì chúng ta có thể bị tình trạng zona thần kinh.

Với tình trạng đó có những người có thể bị những cơn đau kéo dài đến suốt đời. Đó là một vấn đề đáng ngại.

PV: Bệnh thủy đậu có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm, nhất là với phụ nữ có thai và thai nhi. Vậy có thể phòng tránh bệnh này bằng cách nào, thưa ông?

PGS. TS Phạm Quang Thái: Việc dự phòng bao giờ cũng là tốt nhất. Đối với bệnh thủy đậu thì việc dự phòng càng cần thiết vì với bệnh này, việc lây nhiễm sau 2 tuần mới xuất hiện triệu chứng và trước khi có triệu chứng thì đã có thể làm lây nhiễm cho người khác rồi.

Vậy thì chỉ có cách dự phòng tốt nhất là tiêm vaccine. Khi dự phòng bằng vaccine thì có thể dự phòng trước, với khoảng thời gian khá xa, kể cả dự phòng ngay cả khi biết cơ thể có khả năng bị phơi nhiễm. Có nghĩa là nếu biết mình bị phơi nhiễm thủy đậu trong vòng 72 giờ thì chúng ta vẫn có thể tiêm vaccine được để kịp thời có được miễn dịch nhất định để dự phòng cho lần phơi nhiễm đó.

Tuy nhiên, chúng tôi khuyến cáo tiếp cận vaccine càng sớm, càng tốt. Có nhiều hãng vaccine khác nhau, mỗi hãng lại có một phác đồ khác nhau. Tuy nhiên phác đồ sớm nhất để tiêm vaccine phòng thủy đậu là khi trẻ 9 tháng tuổi.

Các bé chỉ cần từ 1 đến 2 mũi tiêm (tùy phác đồ của từng loại vaccine) thì có thể sẽ được bảo vệc trước bệnh thủy đậu, sau khi đã hoàn thành phác đồ tiêm cơ bản như vậy thì không phải tiêm lại nữa.

Với những người chưa được tiêm vaccine ở giai đoạn 9 tháng tuổi thì ngay sau khi nhớ ra thì hãy đi tiêm vaccine phòng bệnh thủy đậu. Độ tuổi tiêm vaccine phòng bệnh thủy đậu không bị giới hạn

PV: Ở độ tuổi nào thì việc tiêm phòng bệnh thủy đậu là tốt nhất và sau khi đã tiêm vaccine rồi thì có nguy cơ vẫn bị mắc thủy đậu không?

PGS. TS Phạm Quang Thái: Tuổi tốt nhất để tiêm là tiêm lúc sớm nhất có thể. Nếu chưa tiêm thì cần tiêm ngay. Với trẻ nhỏ, sớm nhất là tiêm lúc 9 tháng tuổi, với một số loại vaccine khác thì được khuyến cáo là tiêm từ lúc 12 tháng tuổi. Hiệu quả phòng chống lây nhiễm không phải 100%.

Dù với phác đồ tiêm 1 mũi hay 2 mũi thì hiệu quả phòng  lây nhiễm thủy đậu cũng chỉ đạt khoảng 80-90% và vẫn có tỷ lệ khoảng 10-20% trường hợp nhiễm đột phá, nhưng với những trường hợp nhiễm đột phá này do đã tiêm vaccine phòng bệnh thủy đậu nên dấu hiệu của bệnh rất nhẹ nhàng.

Tiêm vaccine không chỉ phòng bệnh thủy đậu cho bản thân mà còn có giá trị phòng lây nhiễm cho cả cộng đồng nữa.

PV: Vâng, xin cảm ơn ông!

Bệnh thủy đậu diễn biến qua 4 giai đoạn: Giai đoạn ủ bệnh kéo dài từ 10-21 ngày, virus đã xâm nhập và bắt đầu nhân lên trong cơ thể, nhưng không gây triệu chứng gì.

Giai đoạn khởi phát kéo dài từ 3-5 ngày, virus trong cơ thể đã đạt đến số lượng đủ lớn để gây ra nhiễm trùng. Cơ thể xuất hiện các biểu hiện: sốt nhẹ, chán ăn, mệt mỏi, buồn ngủ, khó chịu trong người. Cuối giai đoạn này có thể sẽ xuất hiện phát ban nhẹ và vết loét nhẹ ở miệng. 

Giai đoạn toàn phát, bệnh nhân xuất hiện các triệu chứng bệnh rầm rộ như sốt cao, đau đầu, mệt mỏi rã rời. Bên cạnh đó, trên da nhanh chóng nổi phát ban, mụn nước.

Những dấu hiệu đặc trưng nhất của bệnh: mụn nước lan nhanh, chưa chất dịch trong suốt, sau vài ngày, mụn bắt đầu xẹp xuống hoặc vỡ ra, khô se lại, tạo vảy. Giai đoạn này có thể kéo dài từ 5-10 ngày.

Giai đoạn hồi phục, mụn nước khô, se, đóng vẩy hết và bắt đầu bong ra. Tùy vào cách chăm sóc và cơ địa của người bệnh, thủy đậu có thể để lại sẹo lõm. Bệnh thủy đậu nói chung sẽ khỏi nhanh từ 1 đến 2 tuần nếu được xử lý đúng cách.

Trẻ bị mắc thủy đậu cần được cách ly tại nhà cho tới khi khỏi hẳn, bổ sung Vitamin C, nhỏ mũi 2 lần/ ngày cho trẻ. Cho trẻ mặc quần áo vải mềm, dễ thấm hút mồ hôi và đặc biệt chú ý đảm bảo vệ sinh da cho trẻ để tránh xảy ra bội nhiễm, biến chứng.

Tuyệt đối không làm vỡ các nốt phỏng nước. Khi tắm cần phải rất nhẹ nhàng. Khi có phỏng nước bị vỡ, cần bôi Xanh Methylen để sát khuẩn.

Ngoài ra cũng cần chú ý vệ sinh răng miệng, súc miệng bằng nước sát trùng, uống đủ nước, đảm bảo dinh dưỡng cho người bệnh. Trong trường hợp trẻ không ăn được, cần đi khám để bác sĩ tư vấn./.