Bản quyền sách trên mạng: Lỗ hổng lớn

 Tuy nhiên, đại diện NXB Trẻ khẳng định: chưa bán bản quyền sách nói cho bất kỳ một đơn vị nào. Vì sao lại tồn tại lỗ hổng lớn như vậy về bản quyền?

Chỉ cần gõ cụm từ “USB sách nói” trên công cụ tìm kiếm Google, các bạn sẽ tìm được 5,4 triệu kết quả chỉ trong chưa đầy nửa giây. Sách nói được bán rộng rãi, công khai trên mạng internet, thậm chí, trên cả những trang thương mại điện tử lớn như: Lazada, Sendo,…

Phóng viên chương trình Đường tin đã tìm hiểu trên một trang Facebook bán sách nói và được nghe quảng cáo với nội dung như sau: USB sách nói là tập hợp tất cả cuốn sách được người đọc thể hiện lại bằng giọng đọc một cách truyền cảm. 80 cuốn sách trong USB đều là những cuốn sách kinh điển. Chỉ cần mua 1 chiếc USB như thế này thì bạn có thể sở hữu kho tàng kiến thức đồ sộ. Giá thành của nó vô cùng rẻ, chỉ 499.000 đồng là bạn đã có gần 100 cuốn sách kinh điển. Với số tiền như vậy mà bạn mua sách đọc ở bên ngoài thì chỉ mua được một vài cuốn mà thôi.

Ngạc nhiên trước hình thức sản xuất sách nói và quảng cáo rầm rộ, một doanh nhân ngành sách tại TP.HCM đã đặt mua 1 chiếc USB sách nói. Kết quả, chiếc USB được gửi đến với đầy đủ nội dung như đã giới thiệu, thậm chí, giọng đọc rõ ràng và ghi âm tốt. Một nhà văn khác cũng vào trang Facebook của đơn vị phát hành để nhắn tin, hỏi về việc: họ có được phép sử dụng những ấn phẩm này để làm sách nói hay không không? Đáp lại, nhà văn đã bị block (chặn nick), không thể truy cập được vào trang đó nữa.

Theo các chuyên gia, những người làm sách nói này không hề có trong tay quyền thực hiện. Bởi rất nhiều tác phẩm là sách dịch từ nguyên tác của nước ngoài, đơn vị làm sách giấy đã phải mua bản quyền để được thực hiện bản tiếng Việt tại thị trường Việt Nam. Rất nhiều cuốn sách được chuyển thể sang dạng sách nói đang thuộc quyền sở hữu của NXB Trẻ.

Trong khi đó, đại diện NXB Trẻ khẳng định: đơn vị này chưa bán bản quyền, những sản phẩm sách nói của NXB Trẻ hiện nay đều là làm lậu.

Dưới góc nhìn pháp lý, Luật sư Nguyễn Thế Truyền (Công ty Luật hợp danh Thiên Thanh, Đoàn Luật sư TP.Hà Nội) cho biết, sách nói là sản phẩm phái sinh, chuyển thể từ sách giấy sang giọng đọc để người dùng có thể nghe tác phẩm. Theo quy định của Luật Sở hữu trí tuệ, muốn ra được tác phẩm phái sinh thì buộc phải có sự đồng ý của chủ sở hữu tác phẩm. Trong trường hợp này, nó liên quan đến quyền khai thác, trình diễn, truyển tải và phổ biến ra công chúng, thì thông thường, các NXB nắm quyền này. Để xử lý hành vi xâm phạm tác quyền (quyền sở hữu trí tuệ), chủ sở hữu là các NXB có quyền phản đối và đề nghị được thực thi tác quyền của mình.

Luật sư Nguyễn Thế Truyền phân tích: Ở đây, NXB Trẻ hoàn toàn có thể gửi công văn đề nghị đến cá nhân, tổ chức đã sử dụng những quyển sách do NXB Trẻ xuất bản để chuyển thể sang audio, về việc dừng, hoặc đề nghị mua bản quyền, hoặc trả chi phí tác quyền. Thứ hai, có thể làm công văn đề nghị dừng ngay việc chuyển thể và có hình thức khắc phục hậu quả bằng cách: thu hồi và tiêu hủy tất cả tác phẩm đã chuyển thể dưới dạng audio. Có thể đề nghị cơ quan chức năng đề nghị xử lý theo quy định pháp luật, đề nghị bồi thường, chi trả phần thiệt hại.

Trên thực tế, việc xử lý các tổ chức, cá nhân vi phạm quyền sở hữu trí tuệ còn khá nhiều bất cập, quá trình kiểm tra, xử lý thiếu sự phối hợp, đồng bộ. Luật sư Châu Huy Quang - Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam - nhận định: Chúng ta có quá nhiều cơ quan có chức năng liên quan nhưng không có một đầu mối, để khi có vụ việc vi phạm thì ai sẽ đứng ra tổ chức điều tra? Ai tịch thu, ai xử phạt và xử phạt như thế nào? Chưa kể rằng hiện nay còn có những vụ tranh chấp, khi các doanh nghiệp vì muốn bảo vệ quyền chủ sở hữu tác phẩm nên đưa vụ việc ra tòa, thì lại nhận được những bản án, phán quyết bất nhất từ cơ quan tư pháp.

Nhiều chuyên gia khẳng định, việc rao bán công khai sách nói trên mạng internet như hiện nay đã xâm phạm nghiêm trọng đến quyền sở hữu trí tuệ. Việc loại trừ các hành vi xâm phạm tác quyền là không chỉ là nhiệm vụ của các cơ quan quản lý nhà nước, mà còn là nhiệm vụ của các chủ sở hữu xuất bản phẩm và của toàn xã hội.

Người tiêu dùng cần lên án mạnh mẽ những hành vi xâm hại quyền sở hữu trí tuệ; đặc biệt, cần tẩy chay những sản phẩm vi phạm để bảo vệ nền văn hóa, xuất bản và tri thức của nhân loại.