Tượng đài trong manh chiếu

Thêm một lần nữa người ta thấy xác người đi trên phố, từ bệnh viện về nhà, trong một manh chiếu bó. Lần trước, ở Sơn La, xác một người đàn bà được đưa về nhà trên yên sau xe máy. Lần này, ở Hòa Bình, xác một người đàn ông được khiêng qua phố rộng.

Ở một đất nước vốn có truyền thống tôn trọng thi thể của con người, một đất nước mà tục cải táng vẫn còn được duy trì, mà tục để tang kéo dài cả năm sau cái chết người thân… hình ảnh một xác người diễu phố trong manh chiếu tồi tàn luôn tạo ra những cảm xúc đau lòng, bất nhẫn. Nó in đậm trong tâm trí con người ta như một biểu tượng về sự bần cùng của đời sống.

Không thể trách bệnh viện trong trường hợp này. Bởi thi thể người chết đó không phải một cái xác vô thừa nhận.

Cũng không thể trách thân nhân người đã chết. Có thể họ đã mệt mỏi kiệt quệ với việc nuôi nấng, điều trị một người thân nhiễm HIV cho đến lúc anh ta lìa đời. Có thể họ không có khả năng, hoặc không còn buồn nghĩ tới việc thu xếp một cách thức đưa người thân của mình về nơi an nghỉ cuối cùng một cách có vẻ được tôn trọng hơn. Có lẽ bản thân cuộc sống của họ cũng đã quá bần cùng.

Nếu hình ảnh này chỉ là hi hữu, nó sẽ qua đi, như vô số những hiện tượng hi hữu khác hàng ngày vẫn xuất hiện trong cuộc đời ngập ngụa thông tin này. Nhưng nó không hi hữu. Mấy tháng trước, một hình ảnh bần cùng tương tự cũng đã diễn ra ở Sơn La. Những hình ảnh bần cùng này có lẽ sẽ còn nữa, sẽ lan ra trên đất nước này, nơi mà những phận nghèo cùng cực không hề hiếm hoi, và sự vô cảm của con người với thân phận của nhau sẽ còn tăng lên mãi, cùng với sự doãng ra của khoảng cách giàu nghèo.

Những xác người bó chiếu đi ngang phố sẽ còn thảm thương hơn khi nó đối nghịch với sự phồn vinh mặt tiền, với những ngôi nhà xa hoa, những chiếc xe bạc tỷ, những quán café cổ cồn hè phố. Sự đối nghịch đó có thể không phải bản chất của xã hội mà chúng ta đang sống. Nhưng khi nó vẫn có thể hiện ra, lặp lại, thì sẽ được hình dung như một biểu tượng của sự lệch lạc. Biểu tượng của một quá trình phát triển tạo ra những tượng đài ngàn tỷ, cổng chào trăm tỷ, và những con người không có nổi một cái chết tử tế.

Những con người không có nổi một cái chết tử tế ấy, họ cũng là một thứ tượng đài trong manh chiếu, nếu như nhìn từ khía cạnh tác động cảm xúc. Thậm chí, không nhiều tượng đài, cổng chào có khả năng tác động mạnh tới cảm xúc công chúng như hình ảnh một xác người bó chiếu đi ngang phố. Chỉ khác nhau ở chỗ những công trình tượng đài, cổng chào là thứ mà người ta muốn dựng lên, để khoe khoang. Còn những xác người đi qua phố là điều chẳng đặng đừng, chẳng ai muốn trở thành một tượng đài thảm thương như thế.

Đó là lựa chọn của thân nhân người chết. Dĩ nhiên. Nhưng lẽ ra họ đã có thể lựa chọn khác. Chắc chắn họ sẽ lựa chọn khác, nếu như... Nếu như có một quy định về sự nhân đạo, rằng khi thân nhân người chết chứng minh họ thuộc diện hộ nghèo, họ sẽ được hỗ trợ một chuyến xe miễn phí đưa người thân về nhà. Đó là một khoản chi không quá lớn. Nhưng đã không có một quy định nào cho sự nhân đạo cuối cùng này. Và không có cái nếu như để những con người khốn khổ ấy lựa chọn khác đi, so với việc tạo nên một tượng đài trong manh chiếu.

Chúng ta đã có quá nhiều tượng đài để khoe khoang sự phồn vinh hoành tráng, và chúng ta cũng ngày một có nhiều thêm những tượng đài cho sự bần cùng. Mà, bớt một chút hoành tráng thì cũng có thể bớt đi nhiều tang thương.