Xe điện Trung Quốc lan rộng toàn cầu nhưng “chùn bước” tại Bắc Mỹ

Bí quyết phía sau thành công xe điện Trung Quốc

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), số lượng xe điện được bán ra trong năm 2025 là một bước tăng đáng kể so với 5 năm trước, khi doanh số xe điện chưa đạt tới 1 trên 20 xe mới bán ra,

Tại Trung Quốc, thị trường ô tô lớn nhất thế giới, hơn một nửa số xe mới bán ra là xe điện.

Ông Tu Le, nhà sáng lập và giám đốc công ty tư vấn Sino Auto Insights chia sẻ: “Khi tôi đặt chân đến Bắc Kinh năm 2009, tôi thử ngồi vào xe BYD. Thành thật mà nói, chất lượng rất kém: cửa mỏng, cách âm tệ, nội thất lỏng lẻo. Nhưng khi tôi đến thăm BYD ở Thượng Hải vào tháng 4 vừa qua, sự khác biệt giữa 2009 và hôm nay thật sự là ‘một trời một vực’. Khi đến Triển lãm Ô tô Thượng Hải, bạn sẽ thấy các gian hàng của hãng xe Trung Quốc chật kín người. Lãnh đạo các hãng xe châu Âu cũng trải nghiệm và họ không giấu nổi sự ngỡ ngàng: “Chúng ta gặp rắc rối rồi”.

Cơ quan Năng lượng Quốc tế cho biết, hiện 2/3 mẫu xe điện ở Trung Quốc có giá rẻ hơn so với các mẫu xe chạy xăng.

Các đánh giá thử nghiệm va chạm gần đây tại châu Âu đã trao mức xếp hạng an toàn cao nhất cho xe điện Trung Quốc, trong khi giá bán của nhiều mẫu lại thấp hơn so với các sản phẩm tương tự từ các hãng ở các quốc gia khác.

Có nhiều yếu tố đứng sau thành công của các công ty Trung Quốc trong việc sản xuất và bán xe điện. Ngoài chi phí lao động tương đối thấp là các khoản trợ cấp của chính phủ, bởi xe điện được chọn là một trong số những công nghệ tiên tiến nhằm nâng cao vị thế công nghệ toàn cầu của Trung Quốc.

Ông Yang Jian, Giám đốc điều hành Tạp chí Tin tức Ô tô Trung Quốc phân tích: “Xe điện tại Trung Quốc được hưởng lợi từ chính sách hỗ trợ trong nhiều năm của Nhà nước. Trong một thời gian dài, doanh số xe điện vẫn còn khiêm tốn. Tuy nhiên, thị trường đang dần trưởng thành, chất lượng xe điện ngày càng cải thiện, chi phí pin giảm xuống và hạ tầng trạm sạc cũng ngày càng được mở rộng. Vì vậy, có nhiều lý do giải thích cho sự tăng trưởng này.”

Các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc cũng đang có những bước tiến mới. Họ sử dụng nhiều robot công nghiệp, thậm chí xây dựng các “nhà máy tối” có thể vận hành với sự can thiệp tối thiểu của con người. Với hành khách, họ tái thiết kế nội thất, bổ sung màn hình cảm ứng lớn cho thông tin và giải trí, thậm chí thêm cả tủ lạnh, giường hoặc hệ thống karaoke.

"Chùn chân" tại thị trường Bắc Mỹ

Các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc đang rất háo hức bán hàng ra nước ngoài, bởi công suất nhà máy của họ có thể sản xuất nhiều hơn rất nhiều so với nhu cầu 25 triệu xe mỗi năm tại Trung Quốc, thậm chí gấp đôi con số đó.

Ông Luo Hao, Luo Hao Giám đốc Quan hệ Công chúng Bộ phận Thương hiệu & Quan hệ Công chúng BYD, cho biết: “Hiện các mẫu xe điện mới của BYD đã có mặt ở trên hơn 50 quốc gia và vùng lãnh thổ trên 6 châu lục, bao gồm hơn 300 thành phố. Trong lĩnh vực xe thương mại, BYD đã cung cấp hơn 68.000 xe buýt điện trên toàn cầu. Ở châu Âu, xe buýt điện của BYD hiện đang được vận hành ở hơn 100 thành phố. Ở thị trường châu Á Thái Bình Dương và Nhật Bản, BYD chiếm khoảng 70% thị phần, là công ty đứng đầu trong lĩnh vực này”.

Thế nhưng, thị trường lớn nhất mà xe điện Trung Quốc chưa thể chen chân là Bắc Mỹ. Chính phủ Mỹ và Canada đã dựng lên “hàng rào thuế quan” để bảo vệ các hãng xe nội địa, bằng cách áp mức thuế nhập khẩu 100% đối với xe điện Trung Quốc, khiến giá bán đến tay người tiêu dùng tăng gấp đôi, chưa kể các loại thuế, phí

Giá trung bình của một chiếc xe điện mới ở Mỹ xấp xỉ 55.000 USD (khoảng 1,45 tỷ VNĐ). Một số mẫu xe rẻ hơn cũng góp phần kéo mức trung bình này xuống, nhưng nếu không có khoản tín dụng thuế mà chính quyền của tổng thống Trump sẽ loại bỏ sau tháng 9 thì không mẫu nào có giá gần 25.000 USD (khoảng 660 triệu VNĐ).

Ngược lại, các công ty Trung Quốc hiện đã sản xuất nhiều mẫu xe dưới 25.000 USD, như Xpeng M03, BYD Dolphin và MG4, mà không cần tới các khoản tín dụng thuế. Tuy nhiên, nếu được bán ở Mỹ, mức thuế 100% sẽ làm mất hoàn toàn lợi thế về giá.

Tesla, Ford và General Motors đều khẳng định đang phát triển các mẫu xe điện giá rẻ. Nhưng thực tế, các dòng xe đắt tiền lại mang lại lợi nhuận cao hơn, và với “hàng rào thuế quan” bảo vệ, động lực của họ để phát triển xe giá rẻ không mạnh như kỳ vọng.

Trong thập niên 1970 – 1980, Mỹ từng có sự phản đối mạnh mẽ việc nhập khẩu ô tô Nhật Bản. Nhưng cuối cùng, sự kết hợp giữa nhu cầu của người tiêu dùng và việc các hãng xe Nhật sẵn sàng mở nhà máy tại Mỹ đã giúp vượt qua làn sóng phản đối đó. Ngày nay, những thương hiệu Nhật như Toyota, Honda, Nissan đã trở nên phổ biến trên đường phố Bắc Mỹ. Quá trình tương tự có thể xảy ra với các hãng xe Trung Quốc, dù chưa rõ sẽ mất bao lâu.

Còn tại Việt Nam, có sự hiện diện của nhiều hãng xe điện Trung Quốc như BYD, AION, MG, Chery, Wuling... Tuy nhiên, dù có giá cạnh tranh, một số mẫu xe điện Trung Quốc như Wuling Hongguang MiniEV lại bán chậm do hạn chế về hạ tầng trạm sạc và độ tin tưởng thương hiệu chưa cao.

Trong khi đó, VinFast là thương hiệu nội địa dẫn đầu trong thị trường xe điện với nhà máy công suất 250.000 xe/năm tại Hải Phòng, đã ra mắt sản phẩm từ năm 2021 và tiếp tục tăng trưởng nhanh. Năm 2024, VinFast giao gần 97.000 xe ô tô điện, gấp ba lần so với năm trước.

Thị trường xe điện Việt Nam đang có tốc độ tăng trưởng ấn tượng nhờ chính sách ưu đãi như miễn lệ phí trước bạ ô tô điện đến cuối 2027, hạn chế xe máy xăng ở các thành phố lớn, cùng xu hướng chuyển đổi sang phương tiện xanh. Thị trường có tiềm năng lớn với dự báo quy mô đạt gần 3 tỷ USD năm 2025 và dự kiến tăng nhanh trong những năm tới.