TP. HCM: Hơn 20 năm hiến đất vì lợi ích chung - “KHÓ VẠN LẦN DÂN LIỆU CŨNG XONG”

Sau khi Trung ương ban hành Chỉ thị số 30-CT/TW ngày 18/02/1998 về xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở, Ban Thường vụ Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh đã có chủ trương huy động nguồn lực trong dân để thực hiện việc chỉnh trang đô thị, hiến đất làm đường, mở rộng hẻm, các công trình phúc lợi công cộng,...

Đồng thời, Ban Thường vụ Thành ủy cũng giao Ban Dân vận Thành ủy - cơ quan Thường trực Ban chỉ đạo thành phố về thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở nghiên cứu chuyên đề “Vận dụng quy chế dân chủ cơ sở trong công tác tuyển quân, hiến đất mở hẻm” và ban hành hướng dẫn cho cơ sở thực hiện. Từ đó, đã xuất hiện phong trào hiến đất làm đường, mở rộng hẻm với phương châm “Nhà nước và nhân dân cùng làm” trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh (TP. HCM).

Sau hơn 20 năm thực hiện cuộc vận động người dân hiến đất mở rộng hẻm, TP. HCM đã huy động được hơn 5,3 triệu m2 đất, tương đương 10.000 tỷ đồng, với 168.139 hộ dân tham gia. Những con đường được mở rộng đã đóng góp một phần không nhỏ cho sự thay đổi diện mạo của TP. HCM từ năm 2.000 đến nay.

KHI Ý ĐẢNG HOÀ VÀO LÒNG DÂN

Đi dọc con hẻm cạnh quốc lộ 1A, khu phố 9, phường Bình Hưng Hòa B, quận Bình Tân, TP. HCM hỏi tên anh Nguyễn Trọng Trí, Bí thư chi bộ khu phố gần như ai cũng biết.

Cách đây gần 20 năm, khi chia tách đơn vị xã Bình Hưng Hòa, huyện Bình Chánh thành phường Bình Hưng Hòa B thuộc quận Bình Tân với bao khó khăn. Khi đó khu phố 9 không có quỹ đất để xây trụ sở, nơi làm việc phải mướn nhờ nhà dân. Cứ 1-2 năm là lại di dời trụ sở làm việc một lần, kéo theo bao khó khăn. 10 năm thì đến 6 lần chuyển trụ sở.

Đáng ngại hơn, địa bàn dân cư có đến 80% người dân từ địa phương khác đến sinh sống. Khi đó anh Trí đang là Trưởng khu phố đã vận động gia đình mình gương mẫu hiến một phần đất 70m2 tương đương gần 1,5 tỷ đồng để xây trụ sở làm việc khu phố.

Ban đầu gia đình chưa đồng ý, anh phải vận động anh chị em trong nhà thuyết phục thêm cha mẹ. Đến 2014, sau khi ký hiến mảnh đất cho khu phố, gia đình ủng hộ thêm 70 triệu góp vào xây trụ sở khu phố 9. Đã 8 năm qua, địa chỉ số 686/13 Quốc lộ 1A thành nơi làm việc ổn định của khu phố 9 có diện tích 32,2 ha, với 11 tổ dân phố.

Từ ngày tách phường, đôi chân cán bộ Trí gần như rảo khắp các tuyến hẻm để vận động bà con. Cả khu phố có 108 tuyến hẻm đến giờ đã bê tông nhựa hóa 100%. 

Anh Trí chia sẻ: “Khi làm một con hẻm đổ bê tông hoặc tráng nhựa một con đường mình phải giải thích cho người dân nắm rõ lợi ích đem lại những gì cho họ. Khi người dân đồng lòng thì giống như hiệu ứng domino vậy đó, ví dụ chỗ này được thì chỗ khác người thấy vậy sẽ làm. Nhưng dứt khoát là mình phải công khai tài chính rõ ràng thì dân họ đặt niềm tin ở mình thôi.

Nói chung vận động người dân, tiền trong túi dân - là cả quá trình, vấn đề phải rõ ràng, phải thành lập ra ban vận động, thủ quỹ, kế toán, tất cả các tuyến hẻm đều phải làm như vậy. Nói như bác Hồ: “Dễ trăm lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu vẫn xong”.                                            

Bà Trần Thị Cẩm Tú, Phó trưởng ban Tổ chức quận ủy quận Bình Tân, TP.HCM tự hào khi nhắc đến đồng chí Bí thư chi bộ khu phố 9, phường Bình Hưng Hòa có nhiều việc làm ý nghĩa đóng góp cho địa phương:

“Bản thân đồng chí Nguyễn Trọng Trí và gia đình cũng đóng góp khoảng 80m2 đất có trị giá khoảng hơn 1 tỷ đồng vào thời điểm 2014. Đặc biệt trong năm vừa qua, phải nói rất xuất sắc, anh Trí đã vận động mạnh thường quân đóng góp kinh phí khoảng 600 triệu đồng để bê tông hóa tuyến kênh mương Lệ. Đây cũng là dự án kéo dài, hiện đường xuống cấp thì bản thân anh Trí và cấp ủy cùng với nhân dân đã làm tốt công tác này để giúp bà con đi lại thông thoáng”.

Đáng nói trên địa bàn Bình Hưng Hòa B có dự án cải tạo kênh Tham Lương –Bến Cát –Rạch Nước Lên kéo dài nhiều năm, ảnh hưởng đến đời sống bà con. Có hộ gia đình theo quyết định giải tỏa chỉ nhận được tiền đền bù vật kiến trúc (giải tỏa trắng) rất ít tiền hỗ trợ. Trước hoàn cảnh như vậy anh Trí thêm một lần vận động “xin đất” cất nhà cho hộ nghèo.

Anh Trí nhớ lại thời điểm đó: “Đất ở Sài Gòn này mà xin là cả một vấn đề nhưng mà xin là gần 100m2 làm 3 căn nhà nhà cho hộ nghèo. Một là hộ nghèo người Kinh, một hộ là dân tộc Khơmer, một hộ dân tộc Hoa bị ảnh hưởng dự án Kênh Tham Lương - Bến Cát -Rạch Nước Lên. Vào thời điểm đó các hộ này mình thấy khổ thật nên cũng vận động mạnh thường quân. Người ta cũng đồng ý hiến cho 2 hộ bị ảnh hưởng dự án 70m2, chia ra mỗi nhà 35m2. Chủ đất cũng làm việc với mình rồi viết cam kết hiến tặng”. 

Xin đất đã có nhưng tiền xây nhà không có, mỗi hộ chỉ nhận hỗ trợ chỉ vài triệu. Bí thư chi bộ Trí bắc ghế ra giữa đường vận động bà con khu phố, người đi qua xin cục gạch, xin bao xi măng, xin ngày công cất nhà cho hai hộ. Rồi mỗi người góp chút ít cũng xây xong 2 căn nhà cho hai hộ nghèo để ở vượt qua khó khăn cũng hơn 10 năm. 

Ông Trương Minh Sơn, tổ trưởng bảo vệ khu phố 9 là người nhận được nhà ngày ấy. Với tình cảm nhân dân khu phố xây nhà ông nghỉ làm bảo vệ công ty để về đây làm việc cho khu phố.

Ông Sơn chia sẻ: “Trong thời điểm gặp khó khăn thì UBND phường, Mặt trận Tổ quốc cũng tạo điều kiện giúp đỡ cho cuộc sống của gia đình được ổn định. Đất xây nhà thì là chính quyền địa phương, như anh Trí đã tạo điều kiện để xin đất của chủ đất. Rồi vận động mạnh thường quân xây dựng căn nhà, nhân dân của khu phố này đóng góp vào để cho căn nhà được hoàn thiện”. 

Hành trình 20 năm từ cán bộ trẻ ở tổ dân phố, giờ đây Bí thư chi bộ Khu phố 9, phường Bình Hưng Hòa B đã chớm 50 tuổi, anh Nguyễn Trọng Trí gần như quá đỗi thân thuộc với người dân. Anh Trí tâm niệm, hạnh phúc nhất là được đóng góp cho nơi mình sinh ra và được bà con thương mến. 

“Như Bác Hồ đã nói rồi mình nói 100 lần nhưng mà không bằng mình làm một cái thứ gì đó. Người dân đồng tình, làm gì làm dân thương mình, hỗ trợ mình, những việc khó khăn luôn chia sẻ với mình là mình thấy rất là toại nguyện”. 

CHO ĐI LÀ CÒN MÃI

Cuối năm 2003, quận Bình Tân tách ra từ huyện Bình Chánh, thời điểm đó, toàn tuyến đường Nguyễn Văn Cự dài khoảng 3 km thấp trũng, sình lầy, rất bất tiện cho người dân đi lại.

Khi có chủ trương vận động nhân dân hiến đất mở rộng hẻm của thành phố, đa phần người dân còn ít nhiều băn khoăn và đắn đo, vì “tấc đất tấc vàng”.

Là người tiên phong tự nguyện hiến hơn 1.000 m2 đất để mở rộng đường Nguyễn Văn Cự, ông Lại Văn Nghề chia sẻ: “Cho đi là còn mãi. Bản thân gia đình tôi có đất nhiều, thời điểm đó có khoảng hơn 1.000m2. Nhưng với tôi và gia đình, đây là một chủ trương đúng đắn, có ý nghĩa sâu rộng, có tính nhân văn cao, thúc đẩy sự phát triển nhiều mặt của xã hội chứ không chỉ riêng ý nghĩa về việc làm đường hay mở rộng hẻm”.

Lý giải về lý do cho đi số tài sản lớn, ông Nghề đăm chiêu: “Đó thực sự là cả một gia tài, tuy nhiên vì lợi ích chung thì cũng chẳng thấm vào đâu. Sự thụ hưởng và ghi nhận của xã hội là giá trị cốt lõi cần được nhân lên”.

Ông tâm sự, nếu mang đất đi bán, lợi ích, giá trị tăng lên, nhưng không thể so sánh bằng với lợi ích làm đường để cộng đồng cùng được thụ hưởng.

Và đó cũng chính là truyền thống của gia đình ông tại vùng đất Gia Định - Sài Gòn - TP.HCM.

Có nhiều người, vì muốn đóng góp cho cộng đồng mà hiến đi cả miếng đất mưu sinh của mình. Ông Nguyễn Cao Hải ngụ tại hẻm 62 Lý Chính Thắng, phường 8, quận 3 là người đầu tiên trong hẻm đã tự nguyện hiến 5m2 đất trước nhà. Trước đó, ông và nhiều người dân đã từng chứng kiến một vụ hoả hoạn ngay chính tại con hẻm mà ông đang sinh sống.

Người dân trong xóm phải xách từng xô nước dập lửa bởi xe cứu hoả chỉ có thể vào tới đầu hẻm và phải kéo từng đoạn ống dẫn nước. 4 ngôi nhà trong hẻm đã bị thiêu rụi hoàn toàn sau vụ hoả hoạn. Thời điểm trước năm 2000, không chỉ ở con hẻm này, nhiều con đường, hẻm nhỏ tại TP.HCM không đạt quy chuẩn về phòng cháy chữa cháy.

Mặc dù gia đình ông Hải không lấy gì làm dư dả, lại dựa vào khoảnh đất trước nhà để bán cơm bình dân, tuy nhiên, ông đã quyết định hy sinh những mét đất quý giá của gia đình mình.

Sau khi hiến đất, gia đình ông phải chuyển vào buôn bán phía trong nhà. Nhưng sau ông Hải, 170 hộ dân đã tự nguyện hiến đất theo, có gia đình còn tự nguyện tháo dỡ cả nhà đã xây dựng kiên cố. Con hẻm nhỏ 3 mét đã mở rộng lên gần 6m và dài gần 400 mét.

Giờ đây, người dân thoải mái ngồi ở hẻm đọc báo, tập thể dục, các em nhỏ có không gian rộng rãi để chơi đùa.

Để thuyết phục người dân, nhà giáo về hưu, Đảng viên Trần Văn Hoa (76 tuổi) - ngụ tại hẻm 258/18/17 đường Cách mạng Tháng Tám, phường 10, quận 3 cũng tiên phong, rồi tranh thủ vận động những hộ chưa đồng thuận. Căn nhà hơn 300 m2 là nơi che mưa che nắng cho 5 thế hệ gia đình. Hai cây vú sữa trước nhà và cây mận (cây roi) còn nhiều hơn cả tuổi đời ông".

Nhắc lại năm 2019, thời điểm ông quyết định hiến đi 50m2 (4m mặt tiền), ông Hoa tâm tư: “Thực ra cũng có chút buồn. Ngôi nhà là kỷ niệm của tôi. Từ cái cây, giếng cổ. Khi hiến đất, tôi cũng tự nguyện “hy sinh” cả hai cây vú sữa nữa đó, cũng là công lao, kỷ niệm của ông bà cha mẹ mình. Nhưng tôi không có chút gì băn khoăn. Tôi cũng chẳng suy nghĩ đất vàng hay đất kim cương gì. Mình mà không làm, không ai làm hết.

Trước đây, con hẻm này kẹt xe suốt ngày, hai xe máy ngược chiều lắm lúc chui không lọt nữa, chiều ngang có hơn 1,5m thôi. Giờ chiều ngang hẻm mở ra được 4,5m. Lắm lúc thanh niên thấy đường rộng phóng xe nhanh quá, tôi còn phải ra báo hiệu cho bà con. Mình già rồi, thôi thì giờ đường rộng, con cháu có chỗ chơi, người dân đi lại thoải mái là vui rồi” .

Theo số liệu của UBND quận 3, từ năm 2015 đến nay, đã có 34 tuyến hẻm được mở rộng, 1.172 hộ dân tham gia hiến hơn 9.300 m2 đất với số tiền tương ứng gần 500 tỷ đồng.

Còn tại TP nằm ở cửa ngõ phía đông TP HCM – TP Thủ Đức, phong trào vận động hiến đất làm đường, mở rộng hẻm trên địa bàn thành phố Thủ Đức thời gian qua thực sự đã trở thành một phong trào thiết thực, được sự đồng tình ủng hộ của người dân, hiệu quả của những dự án, công trình góp phần thay đổi không nhỏ bộ mặt đô thị, đem lại những giá trị tinh thần, cũng như giá trị kinh tế ở các con đường mới, những hẻm nhỏ ngập nước, lầy lội, bụi, nhiều ổ gà, ổ voi… trước đây trở thành những tuyến đường nhựa, đường bê tông sạch đẹp… không còn tình trạng ùn tắc giao thông, ngập nước, môi trường sống tốt hơn, hài hòa hơn.

“Từ năm 2000 đến nay, cấp ủy, chính quyền Thủ Đức đã chỉ đạo thực hiện nâng cấp bê tông, nhựa hóa 900 dự án đường, hẻm (trong đó có 262 dự án đường và 638 tuyến hẻm) với hơn 13.000 hộ dân tham gia hiến 409.866 m2 đất mở đường.

Qua phong trào, các đồng chí đảng viên có nhiều hình thức “khéo” vận động của các tổ chức cá nhân trong phong trào “Nhà nước và nhân dân cùng làm” để xây dựng các công trình phục vụ dân sinh, hạ tầng giao thông; qua đó đã vận động Nhân dân đồng thuận hưởng ứng và đóng góp thêm để duy tu, mở rộng đường, hẻm và thực hiện các công trình công cộng khác”, ông Nguyễn Trí Dũng – Phó Trưởng Ban dân vận Thành uỷ TP Thủ Đức cung cấp thêm thông tin. 

TẠO NIỀM TIN CHO DÂN

Ông Ngô Văn Luận, Phó Ban Dân vận Thành uỷ TP.HCM cho biết: “Nhiều khu dân cư, con hẻm đã không còn cảnh chật chội, ngập nước, không còn cảnh “người lùi, người tiến” để tránh nhau như trước dây.

Đường sá, ngõ hẻm được mở rộng thông thoáng đã giúp việc kinh doanh buôn bán của người dân thuận lợi hơn, góp phần thay đổi diện mạo đô thị, phát triển kinh tế, ổn định đời sống nhân dân, bảo đảm an ninh, an toàn cho người dân. 

Phong trào hiến đất làm đường, mở rộng hẻm đã lan tỏa sâu rộng trong nhân dân, được người dân đồng thuận, phong trào đã phần nào đáp ứng được nhu cầu và mong muốn của người dân”.

Ông Luận chia sẻ thêm, do tốc độ tăng dân số cơ học của Thành phố quá nhanh, việc đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, chỉnh trang đô thị chưa đáp ứng với yêu cầu thực tiễn và còn bị động; công tác quy hoạch, nhất là quy hoạch lộ giới hẻm còn hình thức, chưa phù hợp với thực tế, chưa thực hiện tốt việc lấy ý kiến rộng rãi trong nhân dân về quy hoạch mở rộng hẻm; nhiều rào cản về kỹ thuật, pháp lý bị vướng mắc nhưng chưa được tháo gỡ; thủ tục đầu tư, chỉnh trang đô thị chưa được tạo điều kiện thuận lợi nên cuộc vận động cũng gặp không ít thách thức.

Để người dân tin tưởng và hiến từng mét vuông đất, đòi hỏi chính quyền các địa phương phải tạo được niềm tin và cho người dân thấy tất cả vì lợi ích chung, không tư lợi. Ở khu vực trung tâm TP.HCM, Q.Phú Nhuận là một trong những địa phương đi đầu trong công tác vận động người dân hiến đất mở hẻm. Lúc trước, hẻm 162 Phan Đăng Lưu rộng trung bình khoảng 2 m, riêng đoạn cuối hẻm chỉ rộng 1 m. Sau đó, quận Phú Nhuận hoán đổi từ đất ở của 4 hộ dân trở thành đường giao thông để mở rộng lên 5 m.

Phó Chủ tịch UBND quận Phú Nhuận Trần Quang Sang chia sẻ kinh nghiệm:  “Các dự án mở rộng hẻm phải được khảo sát kĩ lưỡng, lấy ý kiến đồng thuận của đa số các hộ dân bị ảnh hưởng, đảm bảo hài hoà lợi ích của người dân. Quận chỉ triển khai khi có 80% hộ dân đồng thuận.

Nhà nước đầu tư kinh phí triển khai hạ tầng, và hỗ trợ một phần kinh phí cho người dân sửa chữa lại phần bị giải tỏa”.

Hẻm 803, đường Huỳnh Tấn Phát, phường Phú Thuận, quận 7 là một trong những con hẻm được người dân hiến đất, chính quyền vận động từ nguồn xã hội hoá để mở rộng từ 2 lên 4,5 mét vừa được khánh thành đưa vào sử dụng.

Không những hẻm, các cây cầu trong hẻm của quận 7 cũng được mở rộng thông thoáng.

Bà Lê Thị Cẩm Vân, ngụ tại hẻm 803 phấn khởi: “Cầu còn nhỏ, người ta đi đường khó, chật chội nên xe đi đường va chạm. Với nửa đêm vì cầu nhỏ nên người ta không nhìn thấy nên nhiều khi đụng chạm. Bây giờ thì hết rồi, bây giờ cầu được mở rộng thì dân ở đây ai cũng vui”.

Ngoài việc mở rộng hẻm, cơi nới các cây cầu trong hẻm, môi trường sống của người dân cũng được quận 7 đặc biệt quan tâm. Công viên tại phường Bình Thuận, quận 7 trước là bãi đất trống bỏ hoang, người dân chiếm dụng làm nhà ở và là nơi tập kết rác, khiến cho môi trường bị ô nhiễm.

Nhưng sau khi được cải tạo, nơi đây trở thành địa chỉ tập luyện và vui chơi giải trí quen thuộc hàng ngày của người dân.

Quận 7 có diện tích tự nhiên hơn 3500 héc ta, trong đó, ngoài khu đô thị Phú Mỹ Hưng, hiện nay còn lại hơn 1.500 tuyến hẻm, với hơn 400 tuyến hẻm chính và gần 150 tuyến hẻm dưới 3 mét. Ngoài ra, trên địa bàn này còn có 11 cây cầu dân sinh thuộc tuyến hẻm.

Trước thực trạng này, việc mở rộng các tuyến hẻm, cầu hẻm, đặc biệt là cải thiện môi trường sống cho người dân được lãnh đạo nơi đây xem là vấn đề cốt lõi trong việc xây dựng và phát triển kinh tế, xã hội của địa phương. 

Là người có nhiều năm lãnh đạo địa phương thực hiện tốt cuộc vận động Nhân dân hiến đất mở rộng hẻm, mở đường, ông Võ Khắc Thái - Bí thư Quận ủy Quận 7 cho biết những lợi ích mang lại từ cuộc vận động này: “Cái lợi, cái được thì với sự hạn hẹp của kinh phí của quận thì sự đóng góp của người dân rất lớn so với sự đầu tư của nhà nước. Cái lợi thứ 2 là giải quyết được vấn đề giao thông, đi lại của người dân. Cái thứ 3 là giá trị tăng thêm cho nhà đất của người dân tăng lên”. 

KHI DÂN HIỂU VÀ ĐỒNG THUẬN…

Ý nghĩa của cuộc vận động không chỉ giải quyết vấn đề thông thoáng, giao thông thuận tiện mà còn góp phần làm giảm góc khuất dễ phát sinh tệ nạn xã hội; khắc phục tình trạng ngập úng, đảm bảo an ninh trật tự, thuận tiện cho phòng cháy, chữa cháy, ngầm hóa điện, cáp viễn thông,… mà còn nằm ngay trên giá trị đất.

Cho đi 1m, giá đất tăng gấp nhiều lần thì các dịch vụ khác cũng sẽ tăng theo nên hiến đất thực tế là một phép tính mà các bên cùng có lợi. Nghĩa là, hiến đất mở rộng đường, hẻm vừa tạo thêm cơ hội phát triển kinh tế lại góp phần nâng cao chất lượng sống của người dân.

Có thể khẳng định rằng phong trào vận động Nhân dân hiến đất mở rộng hẻm gắn với chủ trương “Nhà nước và Nhân dân cùng làm” và phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng” là một trong những nội dung thể hiện được vai trò làm chủ của Nhân dân rõ nét nhất, qua hoạt động phối hợp cùng Nhà nước để chỉnh trang đô thị. 

Điều đó góp phần củng cố niềm tin và tạo sự hưởng ứng lan rộng, đồng thuận cao trong Nhân dân.

Chủ tịch UBND TP.HCM - Phan Văn Mãi cho rằng, những việc làm ý nghĩa, những tấm lòng cao quý của người dân trong cuộc vận động hiến đất mở hẻm, mở đường suốt thời gian qua còn cao hơn rất nhiều so với giá trị vật chất của hàng triệu mét vuông đất mà họ đã hiến.

“Ở đây phải thấy rằng có cái gì đó thuộc về nét đặc trưng, văn hóa của người TP HCM. Phải phân tích để chúng ta trân trọng hơn, phát huy hơn giá trị này. Tôi rất xúc động, đất ở đây là tấc đất tấc vàng nhưng người dân sẵn sàng hy sinh cho lợi ích chung. Đây là bài học cho công tác dân vận của chúng ta, nhất là dân vận chính quyền”, ông Phan Văn Mãi nhấn mạnh.

Khi được hỏi về động lực để những người tiên phong hiến đất cho đi khối tài sản lớn, phần lớn người dân đều trả lời: Người Sài Gòn – TP HCM là vậy!

Điều mong mỏi nhất là hành động tốt đẹp được lan toả khắp mọi nơi và việc hiến đất làm đường, mở rộng hẻm phải gắn liền với tầm nhìn công tác quản lý về quy hoạch, về giao thông và phát triển hạ tầng.

Phong trào hiến đất làm đường, mở hẻm tại Thành phố trong thời gian qua cho thấy vai trò của cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc các địa phương đã được phát huy; việc đi sâu, đi sát, nắm bắt, thấu hiểu tâm tư, nguyện vọng và bàn bạc thống nhất với người dân đóng vai trò quyết định.

Ngoài kiên trì, vận động, thuyết phục, khích lệ người dân vì lợi ích chung, chính sự nêu gương của đội ngũ cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên tiên phong hiến đất khi được vận động là hết sức quan trọng và có ảnh hưởng rất lớn đến người dân.